Biuletyn #prosteNGO – 27 maja – 9 czerwca 2024 r.

Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.

SPIS TREŚCI

1. W SKRÓCIE
   1. W planach legislacyjnych (Nieodpłatna pomoc prawna, Rozwój lokalny, Zmiany w petycjach)
   2. W procesie legislacyjnym (Sygnaliści)
   3. OSR ex post (Ustawa o pożytku, Rok fundacji rodzinnych)

2. PROGRAM RZECZNICZY OFOP
   1. Propozycje dotyczące uproszczeń dla III sektora (Ogólnopolskie Forum Inicjatyw Pozarządowych, Co z wzorcem statutu?)
   2. Na rzecz wolności zrzeszania się (Upór czy zła wola?)

3. DZIEJE SIĘ
   1. Organizacje (Zaskarżania rozstrzygnięć konkursów)
   2. Parlament (Podkomisja Stała)
   3. Ministra ds. społeczeństwa obywatelskiego (Powołanie wiceministra, Problemy z procedurami)
   4. Ministerstwa (Sprawozdania ze współpracy cd)

4. TEMATY DO DYSKUSJI
   1. Wizje społeczeństwa obywatelskiego
   2. Porozmawiajmy o ZIT-ach
   3. Czy wiesz, że… (Ustawa kagańcowa 1908)

---

W skrócie

W planach legislacyjnych

• Nieodpłatna pomoc prawna. W wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów zapowiedziano projekt ustawy o zmianie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej UD69 (Kliknij), który ma na celu zwiększenie dostępności systemu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i bardziej efektywne wykorzystanie środków przeznaczanych na tę pomoc oraz określenie maksymalnego limitu wydatków budżetu państwa będącego skutkiem finansowym wejścia w życie ustawy w latach 2026-2035.
• Rozwój lokalny. Grupa posłów PSL-TD (przedstawiciel wnioskodawców poseł Mirosław Maliszewski) zgłosiła 6 czerwca poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o rozwoju lokalnym z udziałem, który dotyczy usprawnienia i zwiększenia efektywności systemu wdrażania rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność (RLKS) (Kliknij). Jak czytamy w uzasadnieniu „Wg stanu na dzień 5 kwietnia 2024 r., w dwóch województwach (podlaskim i małopolskim) wystąpiła konieczność rozwiązania umów ramowych w związku z niewypełnieniem zobowiązań przez LGD w zakresie dostarczenia uchwał rad gmin lub rad powiatów o członkostwie w LGD. Rozwiązanych zostanie co najmniej 5 umów ramowych (1 w woj. małopolskim, 4 w woj. podlaskim), w konsekwencji czego obszar co najmniej 51 gmin pozbawiony wstanie wsparcia w ramach RLKS. (…) Na gruncie obowiązującej ustawy ustawodawca nie przewidział sytuacji, w której gminy/powiaty nie wyrażą woli przystąpienia do LGD i współpracy z LGD. Stąd też istnieje pilna potrzeba nowelizacji ustawy, tak aby lokalne społeczności, niezależnie od skutków woli władz lokalnych, miały możliwość uczestnictwa w realizacji oddolnego podejścia jakim jest LEADER/RLKS”.

• Zmiany w petycjach. Jak donosi Dziennik Gazeta Prawna (Tomasz Ciechoński „RPO podpowiada, jak usprawnić pracę nad petycjami”) Rzecznik Praw Obywatelskich skierował do przewodniczących ds. petycji Sejmu i Senatu swoje stanowisko w sprawie nowelizacji ustawy o petycjach wraz z prośbą o zgłoszenie inicjatywy legislacyjnej.

Komentarz: Co ciekawe ścieżka tej inicjatywy była taka. Zespół Spraw Lokalnych Inicjatywy „Nasz Rzecznik” przedstawił swoje propozycje (Kliknij) zwracając się do RPO o pomoc. Przeprowadzono w biurze RPO analizę i stwierdzono, że „istotna część owych postulatów zasługuje na rozważenie”. W efekcie poszło pismo do komisji petycji.

W procesie legislacyjnym

Na poziomie parlamentarnym

• Sygnaliści. Senat zgłosił uwagi do projektu ustawy  o ochronie sygnalistów (Kliknij) m.in. postanowił „usunąć prawo pracy z katalogu naruszeń prawa, które mogą zostać zgłoszone lub ujawnione publicznie przez sygnalistę” oraz wprowadził zmianę, która „jednoznacznie przesądza, że sygnaliście przysługuje nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie w rozumieniu ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, także wówczas, gdy sygnalista jest stanie ponieść koszty odpłatnej pomocy prawnej”. 

Komentarz: Ustawa ta jest różnie oceniana. Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Sebastian Gajewski w trakcie dyskusji senackiej wskazywał, że „katalog naruszeń prawa, z którymi ma wiązać się ta ochrona sygnalistów przed działaniami odwetowymi, jest jednym z najbardziej złożonych, trudnych, a jednocześnie kontrowersyjnych – ze względu na interesy i koncepcje różnych aktorów rynku pracy – rozwiązań tej ustawy. To jest obszar, nad którym bardzo długo dyskutowaliśmy. Dyskutowaliśmy o nim w ministerstwie, dyskutowaliśmy na licznych spotkaniach ze stroną społeczną. Pewnie nieco inną wrażliwość, jeżeli chodzi o ten katalog, wykazują związki zawodowe, inną wrażliwość mają organizacje pracodawców, inną wrażliwość i inne postulaty mają różne inne organizacje pozarządowe”. Zapowiedział też, że przeprowadzona będzie pełna ewaluacja „ustawy za pomocą najbardziej profesjonalnego instrumentu służącego ewaluacji obowiązujących ustaw, jaką jest ocena skutków regulacji ex post. To jest instrument, którym bardzo rzadko się posługujemy, bo on, trzeba to sobie uczciwie powiedzieć, jest po prostu bardzo czasochłonny. Ale taką ewaluację tutaj przeprowadzimy. I ta ewaluacja w szczególności będzie dotyczyła właśnie art. 3, tzn. tego, czy katalog naruszeń prawa jest skonstruowany w sposób prawidłowy, czy nie (…) Tak więc kwestia poruszana przez Fundację im. Stefana Batorego, w takim zakresie, w jakim postulatów fundacji nie uwzględniliśmy, na pewno będzie przedmiotem naszej uwagi przy przeprowadzaniu OSR ex post” (Kliknij). Przypomnijmy tylko, że organizacje musiały mocno zabiegać o to by być wysłuchanymi w tej sprawie o czym pisaliśmy m.in. w Biuletynie nr 70 (Kliknij)

OSR ex post

• Ustawa o pożytku. Na spotkaniu w Gdańsku (Kliknij) wiceminister ds społeczeństwa obywatelskiego Marek Krawczyk zapowiedział, że prace nad zmianami ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie rozpoczną się od oceny skutków regulacji po 20 latach, co jest na pewno niezbędne. 

Komentarz: Przypomnijmy. OFOP zabiegał o ewaluację Ex post ustawy już w lutym (Kliknij). Takie prace to krok w dobrym kierunku, tym bardziej – że jak wynikało z dyskusji prowadzonej w Gdańsku – przedstawiciele administracji, tak na szczeblu lokalnym jak i centralnym, generalnie zadowoleni są z ustawy. Może to oznaczać, że brakuje im pełnej wiedzy o problemach organizacji. Czekamy więc na te dane z niecierpliwością licząc na to, że dzięki tworzeniu polityk opartych na faktach (Evidence-based policy) głos organizacji zostanie wreszcie usłyszany. Rozumiemy potrzebę konsultacji, ale niektóre kwestie były już konsultowane wielokrotnie. Trudno zapomnieć, że w 2015 roku PIS miał w programie nowelizację tej ustawy. Już wtedy było jasne, że wymaga ona daleko idących zmian. Niestety przez te osiem lat tylko rozmontowywano bezpieczniki tej ustawy i centralizowano system wsparcia i nadzoru (Kliknij). Teraz zaczynamy dyskusję właściwie od początku, choć organizacje przecież „odrobiły swoje lekcje” i jeszcze przed wyborami zaprezentowały propozycje zmian – Propozycje obywatelskie dla Polski (Kliknij).

• Rok fundacji rodzinnych – raport. Jak wynika wynika z, przygotowanego przez Business Insider Polska we współpracy z kancelarią Tomczykowski Tomczykowska i Bankiem BNP Paribas, raportu (Kliknij) „rzeczywistość przerosła oczekiwania”. Po roku obowiązywania ustawy w Polsce działa już 1000 fundacji rodzinnych, a liczba składanych wniosków o rejestrację nie maleje.

Komentarz: Jak już zwracaliśmy uwagę przy okazji konsultacji ustawy o fundacjach rodzinnych (Kliknij) wiele problemów, z którymi mierzyć się będą te podmioty i wiele rozwiązań, które wypracują mogą być dobrym pretekstem do dyskusji o fundacjach rejestrowanych zgodnie z ustawą o Fundacjach z 1984 roku. Choć w raporcie organizacje pozarządowe (jako charytatywne) pojawiają się tylko raz i to w kontekście sytuacji gdy linia genealogiczna fundatorów lub linia beneficjentów „może wygasnąć”, to jednak można mieć nadzieję, że wraz z liczbą zakładanych fundacji rodzinnych coraz więcej osób będzie chciało wspierać i działalność społeczną. Bo jak mówi jeden z założycieli fundacji rodzinnej Jan Kolański, „biznes nie powinien być jedynie narzędziem do generowania zysków, ale powinien także brać pod uwagę dobro społeczne…”.

Program rzeczniczy OFOP-u – rzecznictwo krajowe

Propozycje dotyczące uproszczeń dla III sektora

• Ogólnopolskie Forum Inicjatyw Pozarządowych. W ramach IX OFIP-u (26-28 czerwca) co najmniej kilka sesji będzie dotyczyło prawa (Kliknij). Zwracamy jednak uwagę na sesję plenarną (będzie transmitowana on-line 27 czerwca godz. 13-14.30) pt. „Społeczeństwo obywatelskie – relacje z władzą; systemowe wsparcie III sektora, dialog z władzami publicznymi, dobre prawo, finansowanie”.
• Co z wzorcem statutu? Ciągle nie udało się zdobyć informacji co z komisyjnym projektem ustawy o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych SH-020-53/24.

Komentarz: To wynik już wieloletnich starań OFOP-u (Kliknij) i dziwi nas brak wiadomości. Dlatego zwróciliśmy się do Komisji ds Petycji z pytaniem „20 lutego 2024 r. projekt wrócił do wnioskodawców z prośbą o uzupełnienie uzasadnienia (art. 34 ust. 2 pkt 6 regulaminu Sejmu). 2 marca OFOP wysłał do Komisji ds. Petycji list z propozycjami skorzystania w w/w uzupełnieniu z wzorca statutu stanowiącego załącznik do petycji, która była podstawą projektu. Jednak projektowi nadal nie nadano numeru druku. Bardzo bylibyśmy wdzięczni o informację na jakim etapie są obecnie prace nad projektem. PS. Z podobnym listem zwróciliśmy się 11 maja 2024 do posłanki Urszuli Augustyn (na adres urszula.augustyn@sejm.pl), ale nie otrzymaliśmy żadnej informacji zwrotnej”.

Na rzecz wolności zrzeszania się

• Upór czy zła wola? Od dłuższego czasu (Kliknij) zabiegamy o to by społeczne zaangażowanie we władzach organizacji pozarządowych nie było przeszkodą w uzyskiwaniu statusu osoby bezrobotnej. Jest bowiem dla nas oczywiste, że zasiadanie w zarządach organizacji (np. osób bezrobotnych) nie wiąże się z brakiem możliwości podjęcia pracy. Cóż gdy MRPiPS, co prawda przyznaje, że „orzecznictwa dotyczącego spółek kapitałowych nie można jednak odnosić wprost do członków zarządów organizacji pozarządowych w tym fundacji i stowarzyszeń”, ale z konsekwencją godną lepszej sprawy odpowiada, że to niezasadne by każdy bezrobotny „członek zarządu organizacji pozarządowej mógłby uzyskać status bezrobotnego”. A przecież w żaden sposób nie udowadnia, że zasiadanie w zarządzie organizacji jakoś wpływa czy dana osoba „posiada, czy też nie gotowość do pracy” (Kliknij).

Dzieje się

Organizacje

• Zaskarżania rozstrzygnięć konkursów. Centrum Analiz KIPR (Konfederacja Inicjatyw Pozarządowych Rzeczypospolitej) zaprezentowała analizę „Możliwość zaskarżania rozstrzygnięć konkursów na realizację zadań publicznych” Kliknij)

Komentarz: Ogólnie teza jest jasna – „dopuszczalne jest zaskarżanie rozstrzygnięć w
zakresie wyboru ofert na realizację zadania publicznego, nawet jeśli regulaminy konkursu nie
przewidują takiej możliwości. Każde tego typu działanie stanowi akt o charakterze
administracyjnoprawnym i podlega kontroli sądowoadministracyjnej”. Jednak w swojej istocie nie wszystko w tej analizie (zresztą przez nikogo nie sygnowanej) – przynajmniej dla laika – jest jasne, choć temat niewątpliwie ważny. W tym kontekście warto wspomnieć o dwu rozprawach dotyczących organizowanych przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego już wygranych przez Fundację Wolności w lutym tego roku (Kliknij).

Parlament

Podkomisja stała

• Podkomisja stała do spraw współpracy z organizacjami pozarządowymi na spotkaniu 13 czerwca 2024 (najbliższy czwartek), o godz. 11:00 przewiduje zapoznanie się z informacją Ministerstwa Finansów dotyczącą systemu opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych w kontekście organizacji społecznych i możliwości korzystania z uproszczeń w stosowaniu ustawy o pracowniczych planach kapitałowych przez organizacje pozarządowe.

Ministra ds. społeczeństwa obywatelskiego

• Powołanie wiceministra. Jak wieść gminna niesie Marek Krawczyk, dotychczasowy doradca ministry ds. społeczeństwa obywatelskiego i współprzewodniczący Rady Działalności Pożytku Publicznego został mianowany wiceministrem ds. Społeczeństwa Obywatelskiego. W tej nowej funkcji występował 2 czerwca 2024 r. podczas debaty „20 lat ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie” w ramach Święta Wolności i Praw Obywatelskich w Gdańsku (Kliknij).
• Problemy z procedurami. Organizacje ciągle zaskakiwane są zmianami oczekiwań w proponowanych procedurach. Oto 28 maja Przewodniczący Rady Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego Piotr Stec oraz Dyrektor NIW-CRSO Michał Braun poinformowali o zmianach w treści ogłoszenia o naborze kandydatek i kandydatów na członkinie i członków Komitetów Sterująco-Monitorujących Programów Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego opublikowanego dnia 8 maja 2024 r. (Kliknij). Z kolei 5 czerwca na stronie KPRM pojawiła się zachęta do aktywnego udziału w wysłuchaniu publicznym kandydatów na stanowisko dyrektora Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Okazało się, że tylko 4 organizacje zgłosiły się zgodnie z opublikowaną procedurą do wzięcia udziału i dlatego w „celu wzmocnienia partycypacyjnego charakteru wysłuchania publicznego organizator konkursu umożliwia organizacjom pozarządowym zgłaszanie – do dnia 10 czerwca 2024 do godz. 10.00  dodatkowych pytań” (Kliknij).

Komentarz: Przypomnijmy, że już w procesie naboru do Rady NIW-u, w trakcie trwania procedury wprowadzano zmiany, dodając kolejne, nieprzewidziane pierwotnie, etapy. Teraz w trakcie procedury znów wprowadzania się modyfikację zarówno przy naborze do ciał dialogu przy NIW-ie i w ramach wysłuchania kandydatów na dyrektora NIW-u. Miejmy nadzieję, że administracja kolejne procedury planować będzie z większą starannością. Bo też trudno nie zauważyć, że nie są one wystarczająco przemyślane. Dla przykładu ograniczanie pytań do kandydatów na dyrektora jedynie do czterech tematów (Sfera pożytku publicznego, Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie; Ustawa o Narodowym Instytucie Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego; Ustawa prawo o stowarzyszeniach i ustawa o fundacjach), które dodatkowo, w zasadzie, nie dotyczą kompetencji czy planów przyszłego dyrektora, nie zachęcała do brania udziału w całej procedurze.

Ministerstwa

• Ministerstwo Edukacji Narodowej. Ponieważ na nasz mail MEN nie odpowiedział zapytaliśmy Kancelarię Prezesa Rady Ministrów to czy MEN ma sprawozdanie z z realizacji Programu Współpracy Ministerstwa Edukacji Narodowej z organizacjami pozarządowymi za rok 2023 informując równocześnie, że w tej sprawie Ministerstwo nam nie odpowiedziało. 
• Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Tu otrzymaliśmy odpowiedź „uprzejmie informujemy, że zgodnie z art. 5a ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie roczny program współpracy jest uchwalany do dnia 30 listopada roku poprzedzającego okres obowiązywania programu. Zgodnie z ustępem 5b ust. 2 tej samej ustawy, w przypadku ustanowienia programu wieloletniego przepisy art. 5a ust. 1 zdanie 2 i ust. 4 stosuje się odpowiednio. Zgodnie z tymi przepisami obowiązujący program współpracy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na lata 2024–2026 został przyjęty 26 października 2023 r. i obowiązuje od 2024 r. W związku z powyższym, pierwsze sprawozdanie z jego realizacji zostanie opublikowane do 30 kwietnia 2025 roku”.

Komentarz: Z jednej strony potwierdzenie to, że MKiDN nie przyjmowało za czasów Piotr Glińskiego obligatoryjnych programów współpracy, co świadczy jak instrumentalnie ówczesny minister traktował i prawo i organizacje pozarządowe. Tym bardziej, że dopiero na odchodnym taki program przygotował (por. Program współpracy jako skok na kasę? Kliknij). Były tam m.in. zapisy o tym, że współpraca jest „realizowana jest przede wszystkim w ramach Funduszu Patriotycznego, zarządzanego przez Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego”. Jest więc program (Kliknij), ale problemem jest, że 1) instytut, po objęciu go przez Adama Leszczyńskiego ma ponoć zmienić nazwę na Instytut Myśli Politycznej im. Gabriela Narutowicza, 2) Fundusz Patriotyczny „nie jest kontynuowany i nie będzie kontynuowany w najbliższych latach”, 3) po kontroli NIK (Kliknij) okazało się, że w dotychczasowych działaniach Instytutu było wiele nieprawidłowości, a „kontrole i rozliczenia dotacji przyznanych w latach 2021-2023 potrwają do jesieni bieżącego roku”. Oznacza to, że Program obecny jest zupełną fikcją (był właściwie od początku), pytanie czy są plany jego urealnienia. Czekamy na odpowiedź.

• Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. W odpowiedzi na wniosek złożony w dniu 16 maja 2024 r. otrzymaliśmy informację. „Powyższe sprawozdanie z realizacji Programu Współpracy Ministra Rodziny i Polityki Społecznej za rok 2023 zostało opublikowane w dniu 21 maja 2024 r.” (Kliknij). W sprawozdaniu możemy m.in. przeczytać o stwierdzonych nieprawidłowościach w ramach realizacji Programu wieloletniego na rzecz Osób Starszych ,Aktywni+ na lata 2021–2025. (…) „Zdaniem NIK, wprowadzone zmiany nie gwarantowały tego, że środki publiczne, jakie przeznaczono na dofinansowanie działalności organizacji pozarządowych będą wydawane zgodnie z określoną ustawowo zasadą gospodarności”. Warto tez zwrócić uwagę na fakt iż w 2023 r. funkcjonowało 16 następujących ciał opiniodawczo-doradczych, pomocniczych oraz zespołów z udziałem przedstawicieli organizacji pozarządowych: Rada do spraw Polityki Senioralnej; Rada Rodziny; Rada Pomocy Społecznej; Rada Zatrudnienia Socjalnego; Rada Rynku Pracy; Krajowa Rada Konsultacyjna do Spraw Osób Niepełnosprawnych; Polska Rada Języka Migowego; Krajowy Komitet Rozwoju Ekonomii Społecznej; Zespół monitorujący Gwarancje dla młodzieży; Zespół Monitorujący do spraw Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie; Zespół do spraw wykonywania postanowień Konwencji o prawach Osób Niepełnosprawnych; Zespół do spraw Opracowania Rozwiązań w zakresie Poprawy Sytuacji Osób Niepełnosprawnych i Członków ich Rodzin; Kapituła Konkursu do spraw oceny wniosków o przyznawanie certyfikatu Znaku Jakości; Zespół Doradczy do spraw Wdrażania Programu Fundusze Europejskie na Pomoc Żywnościową 2021-2027; Zespół do Spraw realizacji działań „Krajowego Programu Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu. Aktualizacja 2021–2027, polityka publiczna z perspektywą do roku 2030”; Zespół do spraw realizacji Strategii rozwoju usług społecznych, polityka publiczna do roku 2030 (z perspektywą do 2035 r.).

Komentarz: Ciekawa jest końcowa część odpowiedzi, w której czytamy, że „>>Informacja publiczna, która nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej lub portalu danych, jest udostępniana na wniosek<<, z uwagi na niniejszy zapis brak jest podstaw do składania wniosku o udostępnienie informacji publicznej w sytuacji jej udostępnienia na stronach internetowych organów administracji publicznej”. Słusznie. Tylko, gdy my składaliśmy wniosek 16 maja to nie było jeszcze informacji, która pojawiła się tam dopiero 21 maja, choć zgodnie z ustawą powinna pojawić się… do końca kwietnia.

Temat do dyskusji

Wizje społeczeństwa obywatelskiego

Wielkimi krokami zbliża się IX Ogólnopolskie Forum Inicjatyw Pozarządowych. To dobry moment do podsumowań i tworzenia strategii. Warto w tym kontekście zastanowić się jak myśleć i mówić o tym, o czym na co dzień nie myślimy i nie rozmawiamy. O społeczeństwie obywatelskim.

Porozmawiajmy o ZIT-ach

Zgodnie z zapowiedziami (Kliknij) zaczynamy przyglądać się badanym ZIT-om, przybliżając temat i licząc na dyskusję. Na Mazowszu jest tylko jeden ZIT – Stowarzyszenie „METROPOLIA WARSZAWA”. Ma on formę stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego wchodzących w skład ,,Regionu warszawskiego stołecznego”. Członkami są tu gminy, miasta i powiaty – ogółem 77 mazowieckich JST!

Czy wiesz, że…

Ustawa kagańcowa. 1908 (19 kwietnia) w Rzeszy Niemieckiej, a tym samym w terenach dzisiejszej Polski zajętej przez Prusy, zaczęło obowiązywać prawo o stowarzyszeniach i zgromadzeniach (Reichsvereinsgesetz – RVG). Ujednolicono w ten sposób prawo, które do tej pory było różne w różnych landach.

Komentarz: W sumie było to krok w kierunku liberalizacji prawa do zrzeszania – np. kobiety uzyskały prawo do uczestnictwa w stowarzyszeniach politycznych, rozszerzono prawo do zrzeszania się w Saksonii czy w Prusach, a więc i na terenach zaboru pruskiego. Jednak w niektórych innych landach (np. Wirtembergia i Badenia) zmiany traktowane były jako ograniczenie wolności zrzeszania. Także przez Polaków prawo to uznane została za „ustawę kagańcową”, gdyż nakazywała obowiązek rejestracji statutów w języku niemieckim i organizowania publicznych zgromadzeń w tym języku. Ciekawym przykładem radzenia sobie z tym zakazem była np. inicjatywa oddziałów polskiego Towarzystwa Wyzwolenie w Niemczech , które zdecydowało się w 1913 roku na zorganizowanie publicznego zjazdu, poświęconego „zachowaniu wiary i mowy ojców”… za granicą. Na miejsce zjazdu wybrano przygraniczne miasteczko w Holandii, gdzie oczywiście mówiono po polsku. [por. Armin Lach, Od Eleusis do Tarnowskich Gór].

---