Słownik
W dyskusji, aby móc się porozumieć, trzeba przede wszystkim uzgodnić pojęcia. Wiele nieporozumień wynika właśnie z faktu, że zupełnie różnie rozumiemy słowa, którymi się posługujemy. Dla jednych lobbing i rzecznictwo to to samo, dla innych dwie różne filozofie działania. Jedni używają pojęcia organizacje społeczne i organizacje pozarządowe, jako synonimów, inni wskażą na różnice wynikające z zapisów prawa. Dlatego, w miarę możliwości, będziemy tworzyć słownik, aby pomóc zrozumieć, co sami identyfikujemy pod danym pojęciem.
#prosteNGO
#prosteNGO to zespół działań, których celem jest zidentyfikowanie barier formalnych w działaniach organizacji społecznych oraz doprowadzenie do ich zniesienia i stworzenie tym samym przyjaznej przestrzeni do zrzeszania się i realizacji działań społecznych. Może to mieć miejsce zarówno poprzez zmiany prawa, jak i zmiany w zakresie praktyki stosowania już obowiązujących przepisów.
Biuro prowadzone przez Polską Fundację im. Roberta Schumana w ramach projektu „Dobre prawo dla organizacji społecznych – myśl centralnie, działaj lokalnie”. Do najważniejszych zadań Biura monitoringu #prosteNGO należy identyfikowanie planowanych zmian prawnych i ułatwienie przedstawicielom organizacji społecznych dostępu do informacji o planowanych zmianach poprzez cyklicznie wydawany internetowy biuletyn. Czytaj więcej: Kliknij
Fundacja została założona w 2015 r. Misją Fundacji trzeci.org jest działalność na rzecz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego oraz współpracy międzysektorowej. Siedzibą fundacji są Gliwice. Od 8 marca 2021 r. do 31 maja 2023 r. fundacja realizuje projekt „Dobre prawo dla organizacji społecznych – myśl centralnie, działaj lokalnie” w partnerstwie z Polską Fundacją im. Roberta Schumana. Fundacja jest członkiem Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych oraz Zespołu OFOP „Proste prawo dla NGO”. W ramach #prosteNGO Fundacja trzeci.org odpowiedzialna jest przede wszystkim za organizowanie webinariów i spotkań lokalnych. Strona fundacji: Kliknij
Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych (OFOP) powstała w 2003 roku, jako odpowiedź na potrzebę powołania ogólnopolskiej reprezentacji organizacji pozarządowych. OFOP działa w imieniu i poprzez organizacje członkowskie na rzecz silnego i wiarygodnego sektora pozarządowego. Celem FOP jest tworzenie przestrzeni do dialogu obywatelskiego dotyczącego tożsamości i zasad działania organizacji, wspieranie aktywności obywatelek i obywateli zorganizowanej w formie stowarzyszeń i fundacji zarówno na poziomie lokalnym, krajowym i europejskim oraz rzecznictwo interesów środowiska pozarządowego. Siedzibą federacji jest Warszawa. W ramach #prosteNGO OFOP powołał statutowy organ w postaci Zespołu OFOP "Proste prawo dla NGO". Strona federacji: Kliknij
Fundacja została założona w 1991 r. Jej głównym celem statutowym jest promowanie idei integracji europejskiej. Siedzibą fundacji jest Warszawa. Od 8 marca 2021 r. do 31 maja 2023 r. fundacja realizuje projekt „Dobre prawo dla organizacji społecznych – myśl centralnie, działaj lokalnie” w partnerstwie z Fundacją trzeci.org. Fundacja jest członkiem Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych oraz Zespołu OFOP „Proste prawo dla NGO”. W ramach #prosteNGO Polska Fundacja im. Roberta Schumana odpowiedzialna jest przede wszystkim za prowadzenie działań monitoringowych oraz wydawanie biuletynu. Strona fundacji: Kliknij
Projekt realizowany od 8 marca 2021 r. do 31 maja 2023 r. w partnerstwie Fundacji trzeci.org i Polskiej Fundacji im. Roberta Schumana z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy, finansowanego z Funduszy EOG. W ramach projektu organizowane są webinaria i spotkania dotyczące Tez #prosteNGO, prowadzone jest biuro monitoringu, kampania #prosteNGO i rozbudowywane są Tezy #prosteNGO. Rezultat projektu obliczony jest na włączenie co najmniej 100 lokalnych organizacji w działania na rzecz uproszczeń formalności w działalności społecznej, a przez to zwiększenie ich potencjału organizacyjnego m.in. do działań monitoringowych i rzeczniczych.
Stowarzyszenie Dialog Społeczny (SDS) zostało powołane w 1999 roku (wpis do rejestru w 2001 roku). Celem stowarzyszenia jest zjednoczenie we wspólnej organizacji, będącej gronem przyjaciół, tych, którzy widzą działalność społeczną jako sposób zmiany świata na lepszy. Stowarzyszenie wspiera działania na rzecz tego, by organizacje społeczne stały się ważnym elementem życia społecznego i gospodarczego naszego kraju. Siedzibą stowarzyszenia jest Warszawa. W ramach #prosteNGO rolą SDS jest przede wszystkim prowadzenie wewnętrznych dyskusji eksperckich. Stowarzyszenie jest członkiem Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych oraz Zespołu OFOP „Proste prawo dla NGO”. Strona stowarzyszenia: Kliknij
Na bieżąco aktualizowany spis propozycji rozwiązań, które mogą uprościć działalność społeczną. Tezy #prosteNGO dotyczą wszystkich najważniejszych obszarów formalnych związanych z funkcjonowaniem organizacji społecznych. Stanowią element budowania bazy wiedzy o obciążeniach biurokratycznych w działalności społecznej i punkt wyjścia do aktywnego inicjowania przygotowywania założeń do zmian prawnych. Czytaj więcej: Kliknij
Zespół OFOP "Proste prawo dla NGO" powstał w 2021 roku. Członkami-założycielami Zespołu są: Fundacja trzeci.org, Polska Fundacja im. Roberta Schumana oraz Stowarzyszenie Dialog Społeczny. Celem Zespołu jest działanie na rzecz wypracowania postulatów dotyczących uproszczenia prawa dla organizacji społecznych, mogących stać się podstawą działań rzeczniczych OFOP-u.
Podstawowe terminy
Według ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach, fundacja to ustanowiona oświadczeniem woli fundatora dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej celów społecznie lub gospodarczo użytecznych (w szczególności takich, jak ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami) i zarejestrowana w KRS osoba prawna.
Oznacza to, że definicja fundacji nie określa, czym fundacja w istocie jest. W literaturze często fundację rozumie się jako majątek posiadający osobowość prawną. Jednak z ustawy wprost to nie wynika. Co więcej - znaczna część fundacji z założenia powołana jest nie po to, by administrować majątkiem, ale po to, by go dopiero pozyskiwać.
Klub sportowy to podstawowa jednostka organizacyjna prowadząca działalność sportową. Zgodnie z ustawą z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie kluby sportowe działają jako osoba prawna. Zgłaszają swoją działalność w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS). Wyjątek stanowią kluby sportowe działające w formie stowarzyszeń i nieprowadzące działalności gospodarczej, które nie mają obowiązku rejestracji w KRS, lecz u właściwego terytorialnie starosty w prowadzonym przez niego rejestrze klubów sportowych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz uczniowskie kluby sportowe, których rejestr również prowadzą starostowie.
Organizacja pozarządowa, to pojęcie zdefiniowane w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie i określające niebędące jednostkami sektora finansów publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacje i stowarzyszenia. Czytaj więcej: Organizacje społeczne czy pozarządowe?
Pojęcie organizacji społecznej w obowiązującym prawie pojawiło się w czasach PRL-u, m.in. w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego. Tam w art. 5 par. 2 pkt 5 zapisano, że za organizacje społeczne uważa się organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i „inne organizacje społeczne”. Oznacza to, że termin ten jest szerszy, niż pojęcie organizacji pozarządowej, chociażby dlatego, że obejmuje także organizacje spółdzielcze. Czytaj więcej: Organizacje społeczne czy pozarządowe?
Według ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach, stowarzyszenia to dobrowolne, samorządne, trwałe zrzeszenie o celach niezarobkowych.
Proces legislacyjny
Zgodnie z Art. 118 Konstytucji możliwość wniesienia pod obrady sejmu projektu ustawy przysługuje nie tylko posłom i Senatowi, ale także Prezydentowi Rzeczypospolitej, Radzie Ministrów, a także grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.
Według ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa działalnością lobbingową jest „każde działanie prowadzone metodami prawnie dozwolonymi zmierzające do wywarcia wpływu na organy władzy publicznej w procesie stanowienia prawa”, jeśli to działanie jest działalnością zarobkową prowadzoną „na rzecz osób trzecich w celu uwzględnienia w procesie stanowienia prawa interesów tych osób” mamy do czynienia z zawodową działalnością lobbingową.
Warto zwrócić uwagę, że często stosuje się wymiennie pojęcie rzecznictwa (reprezentacji) interesów i lobbingu. Jednak pojęcie rzecznictwa dotyczy szerokiego reprezentowania określonych interesów (osób, grup społecznych, wspólnot, ale i np. zwierząt), a udział w procesie stanowienia prawa jest tylko jednym z elementów rzecznictwa.
Monitoring to zaplanowane, usystematyzowane, prowadzone według przyjętego schematu badanie wybranego fragmentu rzeczywistości społecznej – w kontekście #prosteNGO przede wszystkim przepisów prawa i projektów tych przepisów dotyczących działalności społecznej. W ramach #prosteNGO monitoring prowadzony jest przez Biuro monitoringu #prosteNGO.
Zespoły parlamentarne mogą powstawać na podstawie art. 17 ust. 1 i 3 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora i art. 21 ust. 6 Regulaminu Senatu oraz art. 8 ust. 6 Regulaminu Sejmu. W obecnej kadencji Sejmu i Senatu (IX kadencja) jedynym zespołem parlamentarnym wprost dotyczącym spraw organizacji pozarządowych jest Parlamentarny Zespół ds. Organizacji Pozarządowych i Społeczeństwa Obywatelskiego. Strona Zespołu: Kliknij
W ramach #prosteNGO z ww. zespołem w kontakcie jest Zespół OFOP „Proste prawo dla NGO”.
Zgodnie z ustawą z dnia 11 lipca 2014 r. o petycjach petycją jest pismo wniesione w interesie publicznym lub w interesie podmiotu wnoszącego petycję bądź podmiotu trzeciego za jego zgodą, którego przedmiotem jest żądanie w szczególności zmiany przepisów prawa, podjęcia rozstrzygnięcia lub innego działania w sprawie dotyczącej podmiotu wnoszącego petycję, życia zbiorowego lub wartości wymagających szczególnej ochrony w imię dobra wspólnego, które mieszczą się w zakresie zadań i kompetencji adresata petycji.
W ramach #prosteNGO 15 czerwca 2021 roku OFOP złożył do Piotra Glińskiego, Wiceprezesa Rady Ministrów, Przewodniczącego Komitetu ds. Pożytku Publicznego petycję w sprawie wzorca statutu stowarzyszenia przygotowaną w ramach działania Zespołu OFOP „Proste prawo dla NGO”.
Szczególną rolę w tym procesie legislacyjnym w praktyce spełnia rząd (Rada Ministrów), który nie tylko "zapewnia wykonanie ustaw", ale też - poprzez swoją częstą inicjatywę ustawodawczą - aktywnie bierze udział - w tworzeniu systemu prawnego. Stąd proces tworzenia prawa wewnątrz rządu jest - z punktu widzenia procesu legislacyjnego - bardzo istotny. Czytaj więcej: Proces legislacyjny
Przez działania rzecznicze rozumiemy aktywności służące wpływaniu na zmiany poprzez wyrażanie interesów poszczególnych grup społecznych. Celem działań rzeczniczych mogą być m.in.: zmiany regulacji prawnych (wprowadzenie nowych ustaw czy przepisów wykonawczych), zmiana interpretacji obowiązujących przepisów, egzekwowanie praw (np. osób z grup mniejszościowych), zmiana w funkcjonowaniu instytucji publicznych.
Metodami działania – oprócz prób docierania z propozycjami zmian do decydentów – mogą być np. kampanie społeczne służące budowaniu poparcia dla proponowanych zmian, szukanie sojuszników i budowanie koalicji na rzecz zmian, uczestnictwo w różnego rodzaju ciałach opiniodawczych i doradczych (także na poziomie lokalnym).
Prawo nie reguluje rzecznictwa, ale kwestia reprezentacji interesów pojawia się w prawie.
Dla przykładu:
1) W ustawie z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach wprost mówi się o tym, że „w zakresie swoich celów statutowych stowarzyszenia mogą reprezentować interesy zbiorowe swoich członków wobec organów władzy publicznej”,
2) W ustawie z dnia 24 lipca 2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego wśród związków zawodowych i organizacji pracodawców wyróżnia się organizacje reprezentatywne, które z mocy prawa zasiadają w Radzie Dialogu Społecznego, a tym samym reprezentują w rozmowach z rządem interesy wszystkich zatrudnionych i wszystkich zatrudniających,
3) Można też mówić o rzecznictwie na rzecz określonych praw. Mamy więc chociażby określone prawnie lub powoływane społecznie instytucje rzeczników praw (obywatelskich, konsumenta, dziecka itp.), czy nawet praw zwierząt (rzecznictwo w ich interesie - oto ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt mówi, że "Organy administracji publicznej podejmują działania na rzecz ochrony zwierząt, współdziałając w tym zakresie z odpowiednimi instytucjami i organizacjami krajowymi i międzynarodowymi").
W ramach #prosteNGO wypracowywanie postulatów dotyczących uproszczenia prawa dla organizacji społecznych mogących stanowić podstawę do działań rzeczniczych należy do Zespołu OFOP „Proste prawo dla NGO”.
Zgodnie z Art. 95 Konstytucji „Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat", co w oczywisty sposób zwraca naszą uwagę na proces stanowienia prawa w parlamencie.