Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.
SPIS TREŚCI
- W SKRÓCIE
- PROGRAM RZECZNICZY OFOP
- Propozycje dotyczące uproszczeń dla III sektora (Wzmacnianie odporności poprzez budowanie potencjału organizacji, Konferencja „Finanse i podatki w trzecim sektorze”, Propozycje dla podkomisji stałej, Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich)
- W obszarze realizacji zasady partnerstwa (Stała Konferencja ds. Europejskich, Lepsze konsultacje)
- DZIEJE SIĘ
- TEMATY DO DYSKUSJI
W skrócie
W planach legislacyjnych
- Regulamin Sejmu. Rozpoczynają się prace nad zmianami regulaminu Sejmu, które zakończyć się mają jesienią.
Komentarz: O tym, że regulamin Sejmu będzie ulegał zmianom pisaliśmy już nie raz. Zapowiadane było to od dawna w Krajowym Programie Reform, a ostatnio deklaracja zmian stałą się elementem kamienia milowego KPO – poprawa procesu tworzenia prawa (punkt F.2.1.), Mamy tylko nadzieję, że zapisy o tym jak mają być prowadzone konsultacje w Sejmie nie będą tworzone bez szerokich konsultacji.
W procesie legislacyjnym
Na poziomie parlamentarnym
- Sygnaliści. Rządowy projekt ustawy o ochronie sygnalistów(druk nr 317) (Kliknij) trafił do Sejmu i został skierowany do I czytania na Komisji Polityki Społecznej i Rodziny.
- Spór o wynagrodzenia dla pracowników NGO. Rozpatrywanie sprawozdania Komisji Polityki Społecznej i Rodziny o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw (druki nr 274 i 305) (Kliknij) wzbudziło wątpliwości posłów w kontekście wynagrodzeń dla organizacji pozarządowych. Przypomnijmy celem projektu jest umożliwienie przyjęcia przez Radę Ministrów rządowego programu dofinansowania wynagrodzeń oraz kosztów składek od tych wynagrodzeń pracowników określonych w tym programie zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego lub na ich zlecenie.
Komentarz: Przedstawmy tę dyskusję. Poseł Jarosław Sachajko (Kukiz15) twierdził „Pomoc społeczna to powinien być sprawny mechanizm, opłacalny mechanizm. Zmierzam do tego – myślę, że koledzy z Konfederacji mnie w tym poprą – że zajmować się tym powinno nie tylko państwo, że tak naprawdę to organizacje pozarządowe powinny się tym zajmować. A państwo tutaj pomijają te organizacje pozarządowe, bo jeszcze by się okazało, że któraś z nich jest prowadzona przez Kościół, a to już by było źle, gdyby Kościół miał to robić. Szanowni Państwo! Po co to dzielić? Dlaczego właśnie lokalne społeczeństwo, w tym Kościół, nie może się w to zaangażować? Dlaczego wszystko tu musi być
jakimś biznesem?”. Z kolei Poseł Tadeusz Tomaszewski (Lewica) dodał: „jako przewodniczący stałej podkomisji do spraw współpracy z organizacjami pozarządowymi chciałbym zapytać przede wszystkim o te domy pomocy społecznej (Dzwonek), które są prowadzone przez organizacje pozarządowe i związki wyznaniowe. One alarmują, że ta sytuacja spowoduje odejścia i brak możliwości prowadzenia tych domów z powodu tego, że nie otrzymają tej pomocy, ale także z powodu niezaliczania ewentualnie wypłacanych z własnych środków dodatków do kosztów utrzymania”. Posłanka Dorota Olko (Lewica): „Zwróciły się do mnie siostry zakonne z Prowincji Polskiej Zgromadzenia Sióstr Pielęgniarek Trzeciego Zakonu Regularnego św. Franciszka, które prowadzą domy pomocy społecznej jako organizacje pozarządowe. Oczywiście taka sytuacja dotyczy nie tylko tego zgromadzenia, lecz także wielu organizacji pozarządowych, którym samorządy zlecają zadania w tym zakresie.
Chciałabym zapytać, czy na pewno te organizacje zostaną także objęte tymi dodatkami. Na posiedzeniu komisji ministra Dziemianowicz-Bąk deklarowała, że obejmie to także organizacje. W związku z tym, że te pytania padają nadal ze strony tego rodzaju organizacji, chciałabym, żeby usłyszały to. Myślę, że ważne będzie dla nich to zapewnienie z tej mównicy, że także one te dodatki dostaną”. Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Katarzyna Nowakowska uspokajała: „Jeśli chodzi o rodzaj placówki, to mamy instytucje samorządowe oraz organizacje pozarządowe, które realizują te zadania na zlecenie samorządu, czyli również związki wyznaniowe i organizacje pozarządowe. Są to pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę w tych instytucjach. Teraz jeszcze wymienię, o jakich instytucjach mówimy, bo padały pytania, czy są to pracownicy merytoryczni czy administracyjni. I znowu, nie mamy tutaj takiego rozróżnienia. Są to wszyscy pracownicy jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, czyli: pracownicy ośrodków pomocy społecznej, powiatowych centrów pomocy rodzinie, centrów usług społecznych, domów pomocy społecznej, placówek specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego, ośrodków interwencji kryzysowej, ośrodków wsparcia, ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, dziennych domów pomocy, domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, schronisk dla osób bezdomnych, schronisk dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi, klubów samopomocy, systemu pieczy zastępczej, wspierania rodziny… (Poseł Anna Dąbrowska-Banaszek: A świetlice środowiskowe?) …asystenci rodziny, koordynatorzy rodziny i pieczy zastępczej, pracownicy placówek opiekuńczo-wychowawczych, osoby zatrudnione do pomocy w rodzinach zastępczych zawodowych i rodzinnych domach dziecka na podstawie umowy o pracę, mamy tu jeszcze żłobki, kluby dziecięce i dziennych opiekunów” (Kliknij).
Program rzeczniczy OFOP-u – rzecznictwo krajowe
Propozycje dotyczące uproszczeń dla III sektora
- Wzmacnianie odporności poprzez budowanie potencjału organizacji. OFOP złożył, w ramach konsultacji rewizji KPO, swoje ogólne uwagi (Kliknij)
- Konferencja „Finanse i podatki w trzecim sektorze”. 10-11 października on-line. Już teraz zapraszamy do udziału w: VIII POLSKO-HISZPAŃSKIEJ KONFERENCJI NAUKOWEJ (III Ogólnopolski Kongres Organizacji Pozarządowych). Udział bezpłatny z zapewnionym tłumaczeniem symultanicznym. Konieczna rejestracja, która rozpocznie się we wrześniu 2024 r. Współorganizatorzy: Centrum Prawa Hiszpańskiego i Europejskiego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych, Wydział Prawa Uniwersytetu w Murcji.
- Propozycje dla podkomisji stałej. Na prośbę przewodniczącego podkomisji posła Tadeusza Tomaszewskiego OFOP przedstawił propozycje tematów do pracy dla podkomisji (Kliknij). Niektóre z nich (np. PPK) znalazły się w planach na najbliższe spotkania.
- Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich. W kwestii ustawowego unormowania sposobu nadawania statusu osoby bezrobotnej przez powiatowe urzędy pracy członkom zarządów organizacji pozarządowych (proces rzeczniczy Kliknij) OFOP podjął interwencje w sprawie indywidualnej (konkretnej osoby) oraz zwrócił się z prośbą o podjęcie działań systemowych, które zapobiegną ww. sytuacjom.
Komentarz: Przypomnijmy Sprawa była już przedmiotem interwencji RPO w 2022 roku. Od tego czasu sytuacja nie uległa poprawie.. Na przełomie sierpnia i września 2023 roku Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych wniosła o udostępnienie informacji w przedmiotowej sprawie (praktyka nadawania statusu osoby bezrobotnej przez PUP członkom zarządów organizacji pozarządowych) do wszystkich 340 powiatowych urzędów pracy w Polsce. Zapytanie zostało zadane z wykorzystaniem narzędzia informatycznego do masowej wysyłki i zebrania oraz upublicznienia informacji udostępnionego przez Sieć Obywatelską – Watchdog Polska (Kliknij). Poziom odpowiedzi okazał się bardzo wysoki i wyniósł 92,65% – na 340 powiatowych urzędów pracy w Polsce nie odpowiedziało tylko 25 urzędów. Z analizy zebranych danych wynika, że odmowy nadania statusu osoby bezrobotnej w 2022 roku, ze względu na fakt nieodpłatnego pełnienia funkcji w zarządzie organizacji pozarządowej wystąpiły w 11 powiatowych urzędach pracy – trzy odmowy w Częstochowie, po dwie w Bartoszycach, Ełku i Kwidzynie, po jednej w Gdańsku, Legionowie, Międzyrzeczu, Mińsku Mazowieckim, Tychach, Węgorzewie i Włocławku.
W obszarze realizacji zasady partnerstwa
- Stała Konferencja ds. Europejskich. 18-19 kwietnia odbył się najpierw Ogólnopolski Kongres Komitetów Monitorujących, a drugiego dnia coroczne spotkanie w ramach stałej konferencji.
Komentarz: Na podsumowanie merytoryczne jeszcze zbyt wcześnie. Jednak już sam fakt, że w ramach Kongresu uczestniczyli przedstawiciele zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego z 10 regionalnych i właściwie wszystkich krajowych Komitetów Monitorujących, a w ramach sesji Stałej Konferencji dyskutowaliśmy z silną reprezentacją strony rządowej z Ministrą Katarzyną Pełczyńską-Nałęcz na czele, budzi nadzieję na moblilizację sektora w ważnym czasie przeglądu śródokresowego i polskiej prezydencji.
- Lepsze konsultacje. W odpowiedzi na list Ministra Berka (patrz niżej) OFOP zaproponował wzięcie pod uwagę również następujących kwestii:
1. Pomysł prekonsultacji jako sposobu prowadzenia dialogu z interesariuszami wydaje się być dobrym kierunkiem dodatkowego zbierania informacji. Nie wydaje się jednak, że może on zastąpić proces konsultacji założeń do projektowanych ustaw.
2. Zwracamy uwagę na zasadniczą różnicę pomiędzy konsultacjami i opiniowaniem. Pierwsze powinno być formą szerokiej debaty, drugie ukierunkowanego zbierania opinii od określonych partnerów. Nie powinno się też prowadzić konsultacji publicznych i opiniowania równocześnie, bo powoduje to spore zamieszanie. Ta sama organizacja może zgłaszać swoje uwagi w konsultacjach a w tym samym czasie – jako członek np. Rady Działalności Pożytku Publicznego – uzgadniać wspólne stanowisko środowiska. Zresztą zdarzało się, że RDPP odmawiała z tego powodu opiniowania pewnych aktów prawnych np. o NIW.
3. Uważamy, że konieczne jest wzmocnienie Rady Działalności Pożytku Publicznego (lub powstanie Rady Dialogu Obywatelskiego), które to ciało będzie obligatoryjnym miejscem opiniowania aktów prawnych dotyczących organizacji pozarządowych, a także rzeczywistym miejscem dialogu między rządem a zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim.
4. Zwracamy uwagę na brak w OSR (także ex-post i ex ante) określenia wpływu aktu prawnego na organizacje pozarządowe, które nie są przedsiębiorstwami lub są nie nimi w przeważającej części. Dlatego zabiegamy aby w OSR pojawił się specjalny punkt: Wpływ na społeczeństwo obywatelskie, w tym funkcjonowanie organizacji pozarządowych.
5. Jeśli chodzi o fundusze na wsparcie procesów legislacyjnych i edukację to wydaje się, że powinny one być nakierowane również na wspieranie organizacji pozarządowych, które w procesie legislacyjnym występują jako rzecznicy interesu publicznego (działań na rzecz dobra wspólnego).
Mamy nadzieję, że dyskusja nad tymi rozwiązaniami przyczyni się do postulowanego „wzmocnienia zaufania obywateli do państwa” i „stworzenia prawdziwego społeczeństwa obywatelskiego, świadomego swych praw i obowiązków”.
Dzieje się
Organizacje
- Nowa samorządność? Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej 24 kwietnia zorganizowała konferencję „Kapitał obywatelski społeczności lokalnych”, na której dr Cezary Trutkowski przedstawił założenia projektu ustawy dotyczącego zwiększenia udziału obywateli w kształtowaniu polityk publicznych, a w tym rozwiązań wzmacniających organizacje pozarządowe. Rozpoczyna to proces – jak podkreślał prezes FRDL-u – prac nad tą ustawą.
Komentarz: Założenia projektu ustawy są już gotowe i pewnie niedługo poznamy szczegóły. Wtedy będzie czas na merytoryczną dyskusję. Znamy punkt wyjścia, czyli postulaty wzmocnienia udziału mieszkańców i mieszkanek w kształtowaniu lokalnych polityk publicznych (Kliknij). To zresztą już kolejne propozycje, które u progu nowej kadencji mają poprawić jakość samorządu Przypomnijmy z takimi postulatami wystąpili: Kongres Obywatelskie (Samorządy – nowe otwarcie), Fundacja im. Stefana Batorego (Samorząd bardziej obywatelski), czy Kongres Ekonomii Wartości (Generatory społecznej energii). Miejmy nadzieję, że te strumyki zleją się w jedną rzekę zmian systemowych.
Parlament
- Parlamentarny Zespół. Można już zapoznać się z przebiegiem posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Organizacji Pozarządowych i Społeczeństwa Obywatelskiego (Kliknij)
Komentarz: Po spotkaniu Forum Darczyńców przesłało w imieniu swoim i OFOP-u marszałkini Senatu Magdalenie Biejat propozycje dwu problemów, które mogłyby być rozwiązane przez proste poprawki oraz jednej kwestii wymagającej szerszej refleksji (pasująca do roli Senatu). Kwestie szczegółowe dotyczyły ZUS-u (organizacje pozarządowe, które nie prowadzą działalności gospodarczej, nie mogą ubiegać się o wydawanie interpretacji indywidualnej w zakresie składek na ubezpieczenie społeczne) oraz PPK (Organizacje pozarządowe, które nie prowadzą działalności gospodarczej, nie mogą korzystać ze zwolnienia z pracowniczych planów kapitałowych, z którego mogą korzystać mikroprzedsiębiorcy). Problem ogólny dotyczył zaś cyfryzacji. Oto wiele usług publicznych jest obecnie dostępnych tylko w formie cyfrowej i nie mogą korzystać z nich osoby wykluczone cyfrowo. To dotyczy też obywateli działających w organizacjach pozarządowych, którzy muszą sporządzać i składać sprawozdania finansowe z działalności swoich organizacji czy rozliczenia podatkowe wyłącznie cyfrowo. W 2023 roku doszedł do tego obowiązek cyfrowej sprawozdawczości w przypadku fundacji. Wpływa to m.in. na to, że osoby starsze i osoby z niepełnosprawnością rezygnują z członkostwa we władzach organizacji i aktywności społecznej.
- Podkomisja stała. 23 kwietnia pierwsze posiedzenie podkomisji stała do spraw współpracy z organizacjami pozarządowymi (Kliknij), na którym rozpatrzono propozycji do planu pracy. Przebieg spotkania (Kliknij) Kolejne posiedzenie planowane jest na 9 maja 2024, a jego tematem będzie zapoznanie się z informacją na temat uprawnień honorowych dawców krwi i zasłużonych honorowych dawców krwi – referuje Minister Zdrowia i Minister Finansów.
Ministra ds. społeczeństwa obywatelskiego
- Prekonsultacje rozporządzeń. Rozpoczęły się prace nad oceną funkcjonowania rozporządzeń Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego (Kliknij). Uwagi można przesyłać do 21 maja.
Komentarz: Z oficjalnych informacji wygląda, że ciągle niewiele dzieje się u pani Ministry jeśli chodzi o systemowe rozwiązania dotyczące organizacji pozarządowych – co jest przedmiotem naszych zainteresowań. Zespoły ciągle się nie ukonstytuowały. Nie znamy nawet terminów ich potencjalnego spotkania. Oczywiście coś dzieje się RDPP i NIW. W tym ostatnim zakończył się etap I postępowania konkursowego na stanowisko dyrektora Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (Kliknij). Pojawiają się też informacje w kontekście młodzieży. Miejmy nadzieję, że nie oznacza to kontynuacji działań poprzedników, gdy odmienianie słowa młodzież przez wszystkie przypadki zastępowała merytoryczne decyzje. Czy te obawy są uzasadnione? Trudno dla przykładu zrozumieć dlaczego na oficjalnej stronie znajdujemy informację: „Młodzi w Sejmie! Rada Dialogu z Młodym Pokoleniem bierze udział w pracach Parlamentarnego Zespołu ds. Organizacji Pozarządowych i Społeczeństwa Obywatelskiego”. Natomiast brakuje informacji „Ministra bierze udział w pracach Parlamentarnego Zespołu ds. Organizacji Pozarządowych i Społeczeństwa Obywatelskiego”.
Ministerstwa
- Ministerstwo Cyfryzacji. Rozpoczęły się konsultacje „Programu współpracy Ministra Cyfryzacji z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie na lata 2025-2027”.
Legislacja
- List w sprawie konsultacji. Minister – Członek Rady Ministrów Maciej Berek Przewodniczący Stałego Komitetu Rady Ministrów po spotkaniach m.in. z organizacjami pozarządowymi (por. Biuletyn Kliknij) wystosował list do partnerów, w którym „mając na względzie wartość, jaką niesie dialog, przygotowano zestawienie najczęściej poruszanych zagadnień, które ujęto w kilka obszarów tematycznych”, m.in. udział w konsultacjach i opiniowaniu, dobór podmiotów, proces legislacyjny; analiza skutków regulacji – OSR ex-post i ex-ante; vacatio legis; fundusze na wsparcie procesów legislacyjnych i edukacja. Wspomina się też o procesie legislacyjnym na poziomie parlamentarnym i o postulacie „wprowadzenie stałych przepustek dla grup reprezentujących interesariuszy, umożliwiających im udział w posiedzeniach komisji sejmowych”.
Komentarz: Niestety list jest raczej podsumowaniem tematów podnoszonych na spotkaniach niż prezentacją pomysłów na planowane rozwiązania. Jest to więc raczej kolejna obietnica, na której realizację niecierpliwie czekamy. OFOP przekazał swoje dodatkowe uwagi (patrz wyżej).
Tematy do dyskusji
Nowe prawo dla organizacji?
Gdy w 2021 roku rozpoczynaliśmy projekt „Dobre prawo dla organizacji społecznych – myśl centralnie, działaj lokalnie” (znany szerzej jako proste.ngo) nie zaczynaliśmy od zera. Szybko też przekonaliśmy się, że system prawny tworzy się powoli i jest wypadkową wielu procesów (Kliknij). Szukaliśmy jednak pomysłu na całościowe rozwiązanie nagromadzonych przez lata problemów sektora i w efekcie udało się zamówić opinię prawną w sprawie postulatu zebrania regulacji podstawowych rozwiązań legislacyjnych prawa organizacji pozarządowych w jednym akcie prawnym (omówienie opinii Kliknij). Zapraszamy do dyskusji wokół, opisanych przez Piotra Frączaka, dylematów.
Organizacje i zamówienia publiczne
Czy „pozarządowe” zamówienia publiczne mogłyby być dostosowane do specyfiki działalności organizacji i wyrównywać ich szanse w ubieganiu się o realizację zamówień w stosunku do przedsiębiorców? Może to też sposób by zwiększyć szanse na prawdziwą niezależność organizacji? Aby otworzyć zamówienia publiczne na organizacje pozarządowe należałoby dokonać zmian ustawowych, które ułatwiałyby organizacjom dostęp do zamówień i zwiększały szanse na ich realizację – sugeruje Tomasz Schimanek.
Czy wiesz, że…
- Ograniczenia w powstawaniu fundacji kościelnych. 1635 Sejm uchwala konstytucję (ustawę) „Ordynacja Rzeczypospolitej dóbr ziemskich dziedzicznych” ograniczała „alienację” (sprzedaż, darowizny itp.) w tym zakładania nowych klasztorów. Oznaczało to pełny system kontroli bezpośredniej nad tworzeniem nowych „fundacji”, a tylko fundacje mniejsze np. utworzenie wiejskiego beneficjum oraz… świeckie nie wymagały zezwolenia.
Komentarz: Już konstytucje sejmowe z 1505 i 1510 wprowadziły ogólny zakaz rozporządzania dobrami nieruchomymi w drodze testamentu. Walka z prawem „martwej ręki” dotyczyła przejmowania coraz to większych majątków ziemskich przez Kościół i poszczególne zakony. Szlachta – jak twierdził Wilhelm Edmund Rappe – użalała się i w instrukcjach, udzielanych posłom, wyraźnie
zalecała, „by dobra ziemskie, przez fundacje kościołom i klasztorom czynione, nie odpadały“. Jednak prawo z 1635 nie zahamowało tego procesu zapisów ziemi na rzecz kleru, w związku z czym temat pojawiał się w kolejnych konstytucjach – ponoć w r. 1669, 1719 (wtedy domagano się nawet konfiskaty dóbr przekazanych Kościołowi po 1635), 1726, 1764 i 1768… Częściowo problem został rozwiązany… kasatami w XIX wieku.
Jeszcze nie zapisałeś się na Biuletyn #prosteNGO? Możesz to zrobić poniżej!
Chcesz się podzielić informacjami lub komentarzami? Prześlij je na piotr.fraczak@ofop.eu