Biuletyn #prosteNGO – 10-23 czerwca 2024 r.

Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.

SPIS TREŚCI

W SKRÓCIE

RZECZNICZY OFOP
1. W obszarze realizacji zasady partnerstwa (Podkomitet)
2. OFIP już w tym tygodniu
DZIEJE SIĘ

TEMATY DO DYSKUSJI
1. Finansowanie uczestnictwa w dialogu obywatelskim – poszukiwanie rozwiązań
2. Czy wiesz, że… (1933)

W skrócie

W planach legislacyjnych

W sejmowej zamrażarce Komisyjnemu projektowi ustawy o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ciągle nie nadano numeru druku.

Komentarz: Mija piąty miesiąc od momentu gdy Komisja ds Petycji wniosła projekt ustawy, która miała uprościć rejestrację stowarzyszeń i ponad trzy lata, gdy ten dopracowany i skonsultowany projekt został oficjalnie zgłoszony przez organizacje (Kliknij).

W procesie legislacyjnym

Na poziomie rządowym

Odporność społeczna. Projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej UD70 (Kliknij) otrzymały do konsultacji następujące „organizacje społeczne”: Rada do spraw Ratownictwa działająca przy Ministrze Spraw Wewnętrznych i Administracji; Zarząd Główny Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej; Caritas Polska; Związek Harcerstwa Polskiego; Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej; Polska Akcja Humanitarna; Fundacja Gotowi.org; Stowarzyszenie Instytut Budownictwa Ochronnego; Zarząd Główny Polskiego Czerwonego Krzyża; Międzynarodowe Centrum Bezpieczeństwa Chemicznego ICCSS; Fundacja w Międzyczasie; Fundacja „REACT FOUNDATION” im. Anny „Wiewióry” Babilon; Krajowa Rada Izby Architektów RP; Polski Związek Łowiecki.

Komentarz: Ustawa mówi o „podmiotach realizujące zadania ochrony ludności”, są wśród nich wskazane konkretne organizacje – np. ochotnicze straże pożarne czy „organizacje Polskiego Czerwonego Krzyża oraz organizacje skautowe i harcerskie”, ale także „podmioty, z którymi organ ochrony ludności zawarł porozumienie o współpracy” czyli potencjalnie organizacje pozarządowe realizujące „zadania ochrony ludności”. Warto też chyba zwrócić uwagę na definicję społecznej odporności, którą według projektu należy rozumieć jako „indywidualną i grupową zdolność ludzi do zaspokajania ich podstawowych potrzeb bytowych w sytuacji zagrożenia oraz zdolność do ich współdziałania z podmiotami realizującymi zadania ochrony ludności, a także w celu zdobywania kompetencji w zakresie kształtowania świadomości zagrożeń i zapobiegania zagrożeniom oraz pożądanych zachowań na wypadek wystąpienia zagrożeń”.

Związki sportowe. Na stronie RCL-u pojawił się projekt ustawy o zmianie ustawy o sporcie i niektórych innych ustaw UD32 (Kliknij) i doczekał się już „Omówienia wyników przeprowadzonych konsultacji publicznych”.

Komentarz: To pierwszy chyba w historii przypadek gdy wywieszony na stronie RCL-u projekt (18.06.24) już dnia następnego ma udostępnione wyniki konsultacji 😉 Jak to możliwe? Oto projekt został wysłany do prekonsultacji, o czym pisaliśmy (Kliknij). Teraz prekonsultacje po prostu uznano, za konsultacje. Trudno to chyba uznać za dobrą praktykę.

Na poziomie parlamentarnym

UEPIK. Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie druk nr 445 (Kliknij) skierowano do I czytania w Komisji Polityki Społecznej i Rodziny.

Komentarz: Nie wydaje się, aby ten projekt odpowiadał na jakąkolwiek potrzebę organizacji. UEPIK, przynajmniej w opinii części organizacji, jest czymś bardzo potrzebnym. Jednak póki co problem jest poprawienie tego systemu (np. na poziomie rozporządzenia), a nie fikcyjne zniesienia barier, które i tak wynikają z innych przepisów (np. z konieczności sprawozdawania się OPP w zakresie wymagającym prowadzenia rozbudowanej księgowości). Ponieważ projekt ten poszedł do konsultacji do Komitetu ds. Pożytku Publicznego i do Rady Działalności Pożytku Publicznego ciekawi jesteśmy odpowiedzi tych gremiów.

Sygnaliści. Ustawa o ochronie sygnalistów druk nr 317 (Kliknij), po tym jak Sejm nie odrzucił poprawek Senatu, uzyskała ostateczny kształt i trafi do Prezydenta do podpisu.

Komentarz: Mimo protestów organizacji (patrz niżej) i stanowiska rządu posłanki i posłowie nie odrzucili poprawek Senatu wyłączających z implementacji dyrektywy prawo pracy. Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Agnieszka Dziemianowicz-Bąk podkreślała „wykreślenie prawa pracy i pozbawienie pracowników ochrony to ogromny błąd Senatu, błąd, który może kosztować czyjeś życie. Posłowie i posłanki na tej sali mają szansę ten błąd naprawić. Zwracam się do państwa w imieniu własnym, w imieniu rządu, a przede wszystkim w imieniu milionów polskich pracowników o tej szansy niezmarnowanie”. Jednak większość głosowała przeciw odrzuceniu poprawek Senatu.

OSR ex post

Ekonomia społeczna. Na początku czerwca „Zespół do spraw Programowania Prac Rządu, pod przewodnictwem Ministra – Członka Rady Ministrów Macieja Berka, zainaugurował przegląd funkcjonowania ustaw z wykorzystaniem metodyki OSR ex post. Istotą przeglądu będzie dokonanie oceny, czy założone w aktach prawnych cele zostały osiągnięte. Ewaluacja ex post ma istotne znaczenie dla spójności cyklu regulacyjnego i jest jednym z wdrażanych obecnie działań, które przyczynią się do poprawy jakości stanowionego w Polsce prawa”. Jak dowiadujemy się, dzięki propozycji OFOP-u, w ramach pierwszego pakietu „aktów normatywnych, dla których sporządzana będzie OSR ex post” znalazła się ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej. Projekty „OSR ex-post będą udostępniane w Biuletynie Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji, w zakładce OSR ex post (Kliknij).

Program rzeczniczy OFOP-u – rzecznictwo krajowe

W obszarze realizacji zasady partnerstwa

Podkomitet. W Łodzi odbyło się w formie stacjonarnej V posiedzenie Podkomitetu ds. rozwoju partnerstwa na lata 2021-2027. Pełne sprawozdanie już niedługo. Jednak już teraz warto podkreślić, że przedstawiono na nim dwie ważne – z punktu widzenia organizacji – ekspertyzy. Pierwsza przygotowana na zlecenie OFOP-u, a prezentowana przez adw. prof. INP PAN dr hab. Macieja Taborowskiego, dotyczyła „wzmocnienia skuteczności komitetów monitorujących w poszanowaniu przestrzegania Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej”. Druga, zlecona przez sam podkomitet dotyczyła „równości stron oraz obciążeń administracyjnych w umowach o dofinansowanie w wybranych krajowych i regionalnych programach perspektywy finansowej 2021-2027”. Prezentował ją adwokat Patryk Dykas i opisywała ona sytuację z punktu widzenia interesów beneficjentów tych umów (także organizacji pozarządowych). Podjęto też dwie ważne uchwały. Jedna skierowana do Komisji i Parlamentu Europejskiego, ma na celu zapewnienie kontynuacji prac nad nowelizacja Europejskiego Kodeksu Partnerstwa. Druga skierowana do Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej wnioskuje o zmianę zapisów dotyczących konfliktu interesów w Wytycznych dot. Komitetów Monitorujących na lata 2021-2027.

Komentarz: Jak pisaliśmy (Kliknij) podkomitet to niesłychanie ważna – z punktu widzenia zmian systemowych pozycjonujących organizacje pozarządowe w porządku społeczno-politycznym – instytucja. Zajmuje się monitoringiem zasady partnerstwa (m.in. OFOP prezentował na spotkaniu swoje badania dotyczące zasady partnerstwa w ZIT-ach) ale także stara się wzmacniać pozycje partnerów spoza administracji w procesie programowania, wdrażania, monitorowania i ewaluacji Funduszy Europejskich (np. capacity building czy pomoc techniczna). Dobre doświadczenia z tego obszaru mogą być podstawą do zmian prawnych w obszarze dialogu obywatelskiego w ogóle (Kliknij).

Dzieje się

Organizacje

Stanowisko organizacji społecznych w sprawie prac nad strategią polskiej edukacji. Sygnatariusze (Kliknij) oczekują, „że MEN weźmie pod uwagę sformułowane niżej postulaty w sprawie podjęcia i uspołecznienia prac nad całościową strategią edukacyjną oraz urealnienia harmonogramu wprowadzanych zmian. Środowiska edukacyjne, społeczne i akademickie są gotowe wspierać rząd w tych działaniach”.

Komentarz: W stanowisku czytamy też „żadna reforma nie wydarzy się dlatego, że zostaną zmienione zapisy w dokumentach. Najważniejsi są nauczyciele i nauczycielki, ich kompetencje oraz poczucie, że to także ich reforma”. Ta prawda – dotycząca wszelkich planowanych reform – jest chyba głównym wyzwaniem także przy reformie funkcjonowania organizacji pozarządowych. Nauczycie (czy w drugim przypadku liderzy NGO) są z jednej strony nadzieją reformy, ale mogą też ograniczać możliwość jej wprowadzenia.

Apel w sprawie sygnalistów. Organizacje (Fundacja Akademia Antykorupcyjna, Fundacja im. Stefana Batorego, Fundacja Instytut Spraw Publicznych, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Solidarność 80, Polski Instytut Praw Człowieka i Biznesu, Stowarzyszenie Sieć Obywatelska Watchdog Polska) zaapelowały (Kliknij) do posłanek i posłów „o odrzucenie poprawki Senatu RP wyłączającej całkowicie ochronę sygnalistów zgłaszających naruszenia prawa pracy”.

Komentarz: Niestety, jak pisaliśmy wyżej, nie przyniosło to oczekiwanego skutku.

Inicjatywy KIPR-u i Konwentu. Konfederacja Inicjatyw Pozarządowych Rzeczypospolitej opublikowała część pierwszą analiza na temat konieczności uproszczenia regulacji prawnych dotyczących NGO (Kliknij). Konwent Wojewódzkich Rad Pożytku wraz z Wspólnotą Roboczą Związków Organizacji Socjalnych (i czasem we współpracy z OFOP-em) pod patronatem Ministry Buczyńskiej organizuje cykl spotkań regionalnych tzw. okrągłe stoły, na których zbierane są rekomendacje do zmian w ustawie o działalności pożytku publicznego.

Komentarz: Ekspertyz i spotkań konsultacyjnych nigdy za wiele, choć pewnie dobrze byłoby, gdyby nie tyle powielały się, co uzupełniały. Czekamy na efekty okrągłych stołów. W analizie KIPR-u czytamy: „wykazała, że brak jednego kompleksowego aktu prawnego regulującego wszystkie aspekty funkcjonowania NGO sprawia, że sektor ten musi operować na podstawie wielu różnych ustaw i rozporządzeń”. Wydaje się, że najwyższy czas jednak przechodzić od diagnozy do konkretnych propozycji zmian. Przecież „od samego mieszania herbata nie stanie się słodsza”.

Parlament

Podkomisja stała

Odbyło się kolejne posiedzenie podkomisji stała do spraw współpracy z organizacjami pozarządowymi (Kliknij). Dominowały dwa tematy. Informacja dotycząca systemu opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych w kontekście organizacji społecznych (referował naczelnik w Departamencie Podatków Dochodowych Ministerstwa Finansów Grzegorz Mazur), oraz informacja na temat możliwości korzystania z uproszczeń w stosowaniu ustawy o pracowniczych planach kapitałowych przez organizacje pozarządowe (referowała dyrektor Departamentu Rozwoju Rynku Finansowego Ministerstwa Finansów Katarzyna Przewalska).

Komentarz: Jak wynika z wypowiedzi przedstawicieli Ministerstwa Finansów i dyrektora NIW-u kwestia podatku CIT jest dyskutowana międzyresortowo i oczekiwane są niedługo (może jeszcze na OFIP-ie w czerwcu) jakieś konkretne propozycje. Natomiast w kwestii PPK stanowisko Ministerstwa jest raczej sztywne, i jakoś argumenty, że dwie podobne organizacje, z których jedna jest również mikroprzedsiębiorcą, a druga nie, nie mają jednakowych obowiązków nie przekonuje przedstawicieli Ministerstwa. A przecież mikroprzedsiębiorca – jak się okazuje – ma często tych obowiązków… mniej. W tym kontekście bardzo liczymy na efekt naszej petycji w sprawie OSR-u (Kliknij). Wprowadzenie bowiem konieczności przewidywania wpływu każdej legislacji nie tylko na przedsiębiorców, ale i organizacje pozarządowe, może ograniczy tworzenie w prawie takich nierówności.

Ministra ds. społeczeństwa obywatelskiego

Zmiany w NIW-ie. Zakończył się wieloetapowy proces wyboru dyrektora Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Dyrektorem pozostał Michał Braun. Równocześnie nastąpiła zmiana w Radzie NIW-u. Z uwagi na rezygnację Łukasza Gorczyńskiego (obecnie wiceprezydent Gliwic) Minister Krawczyk wręczył nominację Monice Miłowskiej, która kandydowała jako prezeska Fundacji To Proste.

Komentarz: Gratulujemy nominowanym. Chcielibyśmy tylko zwrócić uwagę, że z jednej strony przeprowadza się bardzo transparentny proces na dyrektora NIW-u, który w istocie ma pełnić wykonawczą rolę wobec polityki rządu (choć przejrzyście i apolitycznie), a z drugiej strony, nawet bez informowania o tym strony pozarządowej, mianowany jest wiceminister ds społeczeństwa obywatelskiego Marek Krawczyk i dyrektor Departamentu Społeczeństwa Obywatelskiego Łukasz Jachimowicz.

Nabór do RDPP. Na podstawie §6 rozporządzenia Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego z dnia 24 października 2018 r. w sprawie Rady Działalności Pożytku Publicznego (Dz. U. poz. 2052), Przewodnicząca Komitetu do spraw Pożytku Publicznego ogłasza informację o przystąpieniu do procedury naboru kandydatów na członków Rady Działalności Pożytku Publicznego VIII kadencji (Kliknij)

Komentarz: Szkoda, że nie starczyło czasu by Rada nowej kadencji pochodziła z wyboru organizacji, a nie nominacji Przewodniczącego. A przecież rozporządzenie można było w międzyczasie zmienić, a i w ramach tego rozporządzenia można przecież próbować budować przynajmniej namiastkę reprezentacji sektora, a nie tylko wykazywać tylko dobrą wolę władzy.

Posiedzenia grup roboczych. 12 czerwca odbyło się inauguracyjne, organizacyjne posiedzenie grupy roboczej ds. uproszczeń prawnych dla trzeciego sektora. Dnia następnego zorganizowano spotkania kolejnych grup ds. partycypacji i dialogu obywatelskiego oraz ds. aktywizmu i wolontariatu.

Komentarz: Na stronie KPRM (Kliknij) czytamy: „Pierwsze dyskusje dotyczyły kwestii organizacyjnych i wyboru przewodniczących podczas których wyłonieni zostali: przewodniczący – Andrzej Rybus-Tołłoczko i zastępca przewodniczącego – Tomasz Schimanek„. Nie jest to precyzyjna informacja, gdyż wyłoniony został tylko zastępca przewodniczącego ze strony pozarządowej. Samego przewodniczącego miała wskazać Przewodnicząca Komitetu ds. Pożytku Publicznego. Aby wyjaśnić te wątpliwości wysłaliśmy zapytanie do KPRM z prośbą o przedstawienie decyzji w sprawie wskazania przewodniczącego.

Ministerstwa

Ministerstwo Edukacji i Nauki. Dostaliśmy informację, że „sprawozdanie za rok 2023 z realizacji Programu współpracy Ministra Edukacji i Nauki, w zakresie działu administracji rządowej – oświata i wychowanie, z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na lata 2021-2023 wraz z podsumowaniem z realizacji Programu zostało 31 maja 2024 r. opublikowane w zakładce BIP MEN” (Kliknij).

Komentarz: W podsumowaniu czytamy: „należy wskazać, że pomimo przekazania przez Ministerstwo Edukacji i Nauki w latach 2021-2023 znacznych środków finansowych organizacjom pozarządowym (…), zdaniem wielu organizacji pozarządowych główny cel Programu – budowa partnerstwa między administracją rządową, a organizacjami pozarządowymi nie został zrealizowany”. Miejmy nadzieje, że to krytyczne (i słusznie) podejście do doświadczeń z lat ubiegłych przełoży się na zmianę praktyki.

Temat do dyskusji

Finansowanie uczestnictwa w dialogu obywatelskim – poszukiwanie rozwiązań

Próbujemy szukać dobrych praktyk finansowania udziału organizacji pozarządowych w dialogu obywatelskim. Być może jednym z takich rozwiązań są zapisy ustawy o działalności pożytku publicznego. Oto zgodnie z art. 39 Pracodawca jest obowiązany zwolnić pracownika będącego członkiem Rady od pracy w celu wzięcia udziału w posiedzeniach Rady. Za czas zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia ustalonego według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, pokrywanego z budżetu państwa z części, której dysponentem jest Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, które będzie wypłacone po otrzymaniu od pracodawcy noty księgowej obciążającej Kancelarię Prezesa Rady Ministrów. Zapytaliśmy o realizację tego zapisu i 10 czerwca otrzymaliśmy odpowiedź, że tylko „2 pracodawców na kwotę 1888,59 PLN obciążyło KPRM notami za wynagrodzenie swoich pracowników uczestniczących w posiedzeniach Rady w 2023 roku„. Czy oznacza to, że pozarządowi członkowie Rady po prostu nie są delegowani przez swoje organizacje? A może organizacje nie chcą zwrotów kosztów nieobecności swojego pracownika? Być może jest jeszcze jakaś inna przyczyna? Zapraszamy do dyskusji.

Czytaj całość

Czy wiesz, że…

1933. Po dojściu Hitlera do władzy w Niemczech – a więc dotyczyło to także blisko 1/3 obszarów dzisiejszej Polski – przyjęto ustawy o zrównaniu krajów związkowych z Rzeszą (Gleichschaltungsgesetz). Termin Gleichschaltung (od tego glajchszaltować) stał się synonimem ujednolicania i podporządkowywania całego społeczeństwa, w tym organizacji społecznych, ideologii hitlerowskiej. Część organizacji rozwiązano (np. sportowe kluby robotnicze czy loże masońskie), resztę włączono w system podporządkowany NSDAP.

Komentarz: Glajchszaltowanie organizacji odbywało się w wymiarze symbolicznym, w tym przyjmowanie narodowosocjalistycznej narracji, ale też organizacyjnym. W miejsce demokratycznych struktur, zgodnie z „zasadą wodzostwa” (Führerprinzip) , wprowadzano zasadę hierarchicznej organizacji i bezwzględnego podporządkowania się wobec poleceń przełożonych. Poszczególne organizacje włączano w scentralizowane struktury, które bezpośrednio lub pośrednio podlegały NSDAP. Co ciekawe, w wielu wypadkach, przymus nie był konieczny i organizacje z własnej woli (Selbstgleichschaltung) podporządkowywały się nowym zasadom działania.

Jeszcze nie zapisałeś się na Biuletyn #prosteNGO? Możesz to zrobić poniżej!
Chcesz się podzielić informacjami lub komentarzami? Prześlij je na piotr.fraczak@ofop.eu