Biuletyn #prosteNGO – 17 lutego – 2 marca 2025 r.

Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.

SPIS TREŚCI

1. W SKRÓCIE

1. W planach legislacyjnych (Partnerstwo publiczno-społeczne, Zmiany w FENIKS-ie)
2. W procesie legislacyjnym
   • Na poziomie rządowym (Ustawa o NIW-ie, Deregulacja tylko dla biznesu? Informatyzacja)
   • Na poziomie parlamentarnym (W konsultacjach)
3. W procesie rzeczniczym (Sukces na ostatniej prostej, Żółwie tempo w szybkiej rejestracji)
4. Dzieje się (Apel organizacji, Podkomisja stała, Konsultacje Ministry, Grupy robocze, Rada Pożytku, Komitet ds. Pożytku Publicznego, Likwidacja rzecznika MŚP, Fundacja Dobre Państwo)

2. TEMATY DO DYSKUSJI

1. Małe organizacje – wspierać czy nie szkodzić?
2. Czy wiesz, że… (1816 )

---

W skrócie

W planach legislacyjnych

• Partnerstwo publiczno-społeczne. Rada Działalności Pożytku Publicznego przyjęła uchwałę nr 31 z
  31.01.2025 popierającą „przedłożone przez Ogólnopolską Federację na rzecz Rozwiązywania Problemu Bezdomności stanowisko dotyczące zlecania organizacjom zadań i usług wsparcia osób w
  kryzysie bezdomności i rozwoju partnerstwa publiczno-społecznego oraz przychyla się do wyrażonej w konkluzji przedmiotowego stanowiska prośby o podjęcie przez Ministrę ds. Społeczeństwa Obywatelskiego inicjatywy ustawodawczej mającej na celu wdrożenie do polskiego systemu prawnego partnerstw publiczno-społecznych” (Kliknij).

Komentarz: Przypomnijmy pomysł partnerstwa publiczno-społecznego pojawił się przy nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego w 2010 roku i został „wrzucony” przez rząd (razem z inicjatywą lokalną) do ustawy już po zakończeniu konsultacji, tuż przed przekazaniem do Sejmu. Wtedy w Parlamencie ta idea nie znalazła akceptacji. Potem miało się znaleźć w ustawie o ekonomii społecznej w 2021 i tu nie przeszło wobec konfliktu Minister Rodziny a Przewodniczący Komitetu ds Pożytku Publicznego. Tyle historii. Jeśli chodzi o stan obecny to jest to w pewnym stopniu alternatywa wobec propozycji, którą zarekomendowała pani Minister powołana przez nią Grupa robocza ds, uproszczeń (Kliknij). Ciekawe, który pomysł zwycięży?

• Zmiany w FENIKS-ie. W planach jest projekt uchwały Rady Ministrów w sprawie zmiany programu „Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021–2027” (ID106).

W procesie legislacyjnym

Na poziomie rządowym

• Ustawa o NIW-ie. Projekt ustawy o zmianie ustawy o Narodowym Instytucie Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (UD170) trafił na Stały Komitet Rady Ministrów. Warto zwrócić uwagę, że projekt nie jest już projektem ustawy o zmianie ustawy o Narodowym Instytucie Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego oraz ustawy o grach hazardowych, jak było dotychczas. Okazuje się – a można to wyczytać z raportu z uzgodnień międzyresortowych ( Kliknij) – że „w wyniku trwającej na obecnym etapie prac legislacyjnych analizyprojektu okazało się, że projektowana zmiana w art. 88a ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych i projektowane uchylenie aktu wykonawczego określającego zasady dystrybucji środków z Funduszu Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego spowodują problemy w dofinansowaniu zadań realizowanych w trybie przewidzianym w Priorytecie 5 Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018–2030 PROO. W związku z powyższym zrezygnowano z projektowanych zmian ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych”.

Komentarz: W uzgodnieniach międzyresortowych pojawiły się również rekomendacje by uzupełnić OSR o „bardziej szczegółowe uzasadnienie odstąpienia od konsultacji publicznych i opiniowania projektu, w tym nieprzedstawienia projektu do zaopiniowania przez Radę Działalności Pożytku Publicznego”. Przyznam, że ten brak konsultacji może budzić zdziwienie. A jeśli chodzi o rezygnację z części noweli dotyczącej „gier hazardowych” to – przypomnijmy (Kliknij) – miała być próba ujednolicenia „procedury przyznawania środków pochodzących z Funduszu Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego na podstawie ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych”. Tak więc okazuje się, że tego ujednolicenia nie będzie.

• Deregulacja tylko dla biznesu? Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego (UA8) po kilkumiesięcznej przerwie skierowany trafił na Stały Komitet Rady Ministrów.

Komentarz: Przypomnijmy, że powstał też Zespół ds. deregulacji Rafała Brzoski, który zdynamizował myślenie o deregulacji. Teraz powracają i stare propozycje. Pytaniem pozostaje czy przy okazji zyskają też działania społeczne, czy wręcz przeciwnie. Deregulacja prowadzenia działalności gospodarczej, przy coraz większej liczbie formalnośći w działalności społecznej, może spowodować, że wielu działaczy stanie przed dylematem czy nie lepiej „udawać” komercyjną firmę. I jeszcze jedno, w sprawie tego, odkurzonego projektu, głos zabrała również Rada Działalności Pożytku Publicznego (Kliknij), z tym, że dopiero 31 stycznia b.r. Czyli długo po tym, jak raporty z konsultacji i procesu opiniowania zostały opublikowane na stronie RCL.

• Informatyzacja. Projekt ustawy o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz niektórych innych ustaw (UC44) trafił na Stały Komitet Rady Ministrów. Swoje uwagi zgłosiło znów kilka ministerstw.

Komentarz: Głosu Przewodniczącej Komitetu ds. Pożytku nie odnotowaliśmy.

Na poziomie parlamentarnym

• W konsultacjach. W ramach konsultacji sejmowych można wypowiedzieć się m.in. w kwestii: 1) zgłoszonego przez grupę posłów z Konfederacji projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług (Kliknij) dotyczącego zwolnienia od podatku VAT dostawy towarów i usług związanych z realizacją na rzecz zobowiązanych właściwych organów administracji publicznej umów oraz zleceń, zawartych w związku z podejmowaniem działań związanych z poprawą stanu środowiska na wielkoobszarowych terenach zdegradowanych ANKIETA; czy też 2) zgłoszonego przez grupę posłów (KO, PSL-TD, Polska2050-TD, Lewica, niezależni) projektu ustawy o zmianie ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Kliknij), który dotyczy zapewnienia przez Kancelarię Sejmu obsługi merytorycznej i organizacyjno-prawnej dla wchodzących w skład Komisji wspólnej mniejszości narodowych i etnicznych oraz przedstawicieli społeczności, których członkowie posługują się językiem regionalnym ANKIETA. Konsultacje trwają do 23 marca.

W procesie rzeczniczym

• Sukces. Uchwalono w III czytaniu ustawę o rynku pracy i służbach zatrudnienia, która zawiera oczekiwany przez organizację zapis. Co prawda pierwsza poprawka, zgłoszona 19 lutego i przyjęta podczas prac w komisji, brzmiała „pełnienie bez wynagrodzenia funkcji członka statutowych władz organizacji pozarządowej, o której mowa w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, jeżeli członek przedstawi właściwemu PUP oświadczenie organizacji, w której władzach zasiada, potwierdzające pełnioną przez niego funkcję i niepobieranie wynagrodzenia z tytułu jej pełnienia, a organizacja nie prowadzi działalności gospodarczej” (Kliknij). Na szczęście poprawka zgłoszona podczas II czytania, brzmiała – wykreślić w art 64 pkt 3 „a organizacja nie prowadzi działalności gospodarczej” (Kliknij). Cały proces rzeczniczy (Kliknij).

Komentarz: 21 lutego w Sejmie ostatecznie (miejmy nadzieję) zakończył się prawie trzyletni proces walki o dobre prawo dla NGO. Przypomnijmy – 28 lipca 2022 OFOP wysłał do Rzecznika Praw Obywatelskich wniosek o unormowanie kwestii niejednolitego sposobu nadawania statusu osoby bezrobotnej przez Powiatowe Urzędy Pracy członkom zarządów organizacji. Mimo wsparcia RPO, nie uzyskaliśmy pozytywnej odpowiedzi od ówczesnego Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. Również obecne Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie udzieliło pozytywnej informacji zwrotnej po tym, jak zgłosiliśmy uwagi w ramach konsultacji projektu ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia w kwietniu 2024 roku. Dopiero dzięki posłankom i posłom, na ostatniej prostej, udało się wprowadzić odpowiednie (i wydawałoby się, że oczywiste) zmiany. W tym kontekście warto przytoczyć wystąpienie podczas drugiego czytania posła Tadeusza Tomaszewskiego, na którego ręce Zespół #prosteNGO, przesłał propozycje zgłaszane przez organizacje: „Ustawa to bardzo istotny dokument regulujący rynek pracy. Bardzo wzmacnia również w procesie relacji na rynku pracy funkcjonowanie organizacji pozarządowych, instytucji skupiających organizacje pozarządowe, jak rady działalności pożytku publicznego na szczeblu krajowym, wojewódzkim i powiatowym, w powiatowych radach rynku pracy, ale także samych organizacji pozarządowych. Pani Minister! Art. 64 mówi: nie stanowi przeszkody do nabycia oraz posiadania statusu bezrobotnego. I mamy pkt 3: pełnienie bez wynagrodzenia funkcji członka władz organizacji pozarządowej itd., itd. Wszystko jest w porządku, ale ktoś napisał na końcu: a organizacja nie prowadzi działalności gospodarczej. I tu jest błąd, bo wykluczacie państwo wszystkie podmioty ekonomii społecznej, które prowadzą działalność na rzecz działalności statutowej, a członek tej organizacji nie pobiera wynagrodzenia. Kluczem do tego, żeby ktoś posiadał status bezrobotnego, jest niepobieranie wynagrodzenia, a nie to, że organizacja prowadzi działalność gospodarczą. Tak jak wprowadzono w tym artykule nowe, dobre rozwiązania, które są związane z wolontariatem, z ekonomią społeczną i dają szansę itd., tak tym przepisem, tym

dopiskiem (Dzwonek) skreślono znaczną część organizacji. Mam nadzieję, że jeszcze jest szansa na poprawę” (Kliknij). Jak widać się udało, ale… aż zdziwienie budzi, że na etapie procesu leigslacyjnego w rządzie, mimo uwag organizacji w konsultacjach, nie udało się – mimo istnienia funkcji Ministra ds. społeczeństwa obywatelskiego – tego dokonać. Chyba nawet nie próbowano.

• Żółwie tempo w szybkiej rejestracji. Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (druk nr 868) czeka na zmiłowanie. Dobrze ponad dwa lata (od października 2022 roku) minęło odkąd Marszałek poprzedniego Sejmu skierował petycje OFOP-u do Komisji Petycji. Prawie dwa lata (marzec 2023) od kiedy Komisja Petycji podjęła decyzję o wniesieniu projektu ustawy w tej sprawie. Ponad rok (styczeń 2024) od momenty gdy komisyjny projekt trafił do laski marszałkowskiej. A teraz już ponad trzy miesiące od momentu, gdy został skierowany do pierwszego czytania w Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka. Nadal czekamy…. A przecież chodzi o to by… przyspieszyć proces rejestracji. Cała historia tutaj (Kliknij).

Dzieje się

• Apele organizacji. Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych (OFOP) apeluje do Premiera „o niezwłoczne uruchomienie mechanizmu wsparcia kryzysowego oraz wprowadzenie pomocy pomostowej dla polskich organizacji, które utraciły środki w wyniku decyzji Prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki. Apelujemy do polskich władz oraz instytucji europejskich, aby ten kryzysowy moment stał się punktem zwrotnym i doprowadził do wzięcia większej odpowiedzialności, również finansowej, za wyzwania z jakimi mierzą się społeczeństwa w Polsce i innych częściach Europy”. (Kliknij). Polskie organizacje pozarządowe zrzeszone w Grupie Zagranica przesłały do Prezesa Rady Ministrów list otwarty, w którym wyrażają swoje głębokie zaniepokojenie decyzją o odwołaniu corocznych konkursów grantowych Ministerstwa Spraw Zagranicznych w roku 2025 (Kliknij).
• Podkomisja stała do spraw współpracy z organizacjami pozarządowymi (PSR02S) odbyła 19 lutego swoje 14 posiedzenie (Kliknij). W jego trakcie przedstawiona została informacja 1) na temat Rządowego Programu Wsparcia Organizacji Pozarządowych na rok 2025 – „Moc Małych Społeczności” (program prezentowali – Ministra do spraw Społeczeństwa Obywatelskiego, przewodnicząca Komitetu do spraw Pożytku Publicznego Adriana Porowska i dyrektor Narodowego Instytutu Wolności Michał Braun) oraz 2) na temat rocznych i wieloletnich planów współpracy z organizacjami pozarządowymi w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwie Edukacji Narodowej Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Komentarz: 6 marca planowane jest kolejne posiedzenie, które dotyczyć będzie informacji na temat dotacji z Funduszu Solidarnościowego na realizację Programu „Asystent Osobisty Osoby z Niepełnosprawnością” w 2025 roku dla organizacji pozarządowych, a także informacji na temat rocznych i wieloletnich planów współpracy w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, Ministerstwie Infrastruktury, Państwowym Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

• Konsultacje Ministry. Zakończono prekonsultacje Rządowego Programu Wsparcia Organizacji Pozarządowych na rok 2025 – „Moc Małych Społeczności” (MMS) (Kliknij) i Programu współpracy na rok 2022 (Kliknij) – czekamy na raporty z konsultacji.

Komentarz: To o tyle ważne, że jak na razie nie mieliśmy okazji zobaczyć jak Ministra i Departament Społeczeństwa Obywatelskiego daje sobie radę z konsultacjami. Mieliśmy co prawda do czynienia z prekonsultacjami rozporzadzeń (niestety nie udało się ustalić czy są jakieś podsumowania, korespondowaliśmy w tej sprawie i Departamentem i z NIW-em), a same już ich konsultacje: 1) projektu rozporządzenia Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego w sprawie wzorów ofert i ramowych wzorów umów dotyczących realizacji zadań publicznych oraz wzorów sprawozdań z wykonania tych zadań (Kliknij) oraz 2) projektu rozporządzenia Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego w sprawie uproszczonego wzoru oferty i uproszczonego wzoru sprawozdania z realizacji zadania publicznego (Kliknij) także nie doczekały się podsumowań. Co prawda – jak przewidywaliśmy (Kliknij) – prace nad nimi zostały (chyba?) zawieszone, to jednak brak podsumowania pracy tak wielu organizacji może świadczyć o podejściu urzędników.

• Grupy robocze. Na stronie Komitetu (Kliknij) pojawiły się informacje o grupach roboczych.

Komentarz: To w sumie dobra wiadomość. Jednak jeżeli weźmie się pod uwagę, że są tam jedynie komunikaty (a nie protokoły) ze spotkań i to nie wszystkie (w jednej grupie zresztą nie ma ani jednego) to nie wydaje się to satysfakcjonujące. Szczególnie, że nie ma tam informacji o 1) składzie grup, 2) regulaminie, 3) obecności członków na posiedzeniach, 4) konkretnych zapisach uzgodnionych przez Grupę. Ten ostatni brak, jeśli chodzi o grupę roboczą ds. uproszczeń, staramy się wypełniać, załączając systematycznie do naszego Biuletynu przyjęte dokumenty. Wydaje się, że w kwestii informacji o pracy grup wiele jest jeszcze do zrobienia.

• Rada Pożytku. 17 lutego 2025 r. odbyło się zdalne posiedzenie Rady Działalności Pożytku Publicznego VIII kadencji. (Kliknij)
• Komitet ds. Pożytku Publicznego. Ciągle brak protokołu z posiedzenia, które odbyło się 20 stycznia 2025 r.

Komentarz: Pytaniem jest, czy publikacje protokołów pojawiają się tylko po wysłaniu zapytania o informacje publiczną, tak jak to było dotychczas?

• Likwidacja funkcji rzecznika MŚP?. Jak podaje, za PAP, Superbiznes (Kliknij) rząd planuje powołać Rzecznika Praw Przedsiębiorców, który chronić ma już nie tylko sektor małych i średnich Przedsiębiorstw, ale również inne podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Nowy Rzecznik ma mieć też większe uprawnienia w kształtowaniu prawa, ale też możliwość interwencji, kiedy jest ono naruszane czy wnoszenia skarg w postępowaniach przed sądami administracyjnymi w sprawach dotyczących praw przedsiębiorców.

Komentarz: Już 2022 roku sugerowaliśmy potrzebę powołania instytucji Rzecznika Praw Organizacji Pozarządowych (Kliknij). Być może dyskusja wokół rzecznika przedsiębiorców (wbrew zapowiedziom nie ma tych propozycje jeszcze w wykazie prac prac legislacyjnych rządu) jest dobrym momentem by wrócić do tej propozycji?

• Fundacja Dobre Państwo. Na mapie organizacji pozarządowych prowadzących działania rzecznicze (lobbingowe) trzeba oznaczyć – zarejestrowaną w 2021 roku – organizację, której aktywność budzi wrażenie. W tej chwili do Komisji Petycji skierowane jest równocześnie pewnie kilkanaście petycji zgłoszonych przez tę organizację m.in. w sprawie: zmiany art. 4 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Kliknij); zmiany art. 55 ustawy z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym (Kliknij), zmiany art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (Kliknij). zmiany ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Kliknij); podjęcia inicjatywy ustawodawczej w zakresie dopuszczenia skrócenia kadencji parlamentarzysty w drodze referendum (Kliknij)….

Komentarz: W swoich celach (Kliknij) Fundacja zajmuje się bardzo różnymi problemami od równych zasad dla wszystkich kościołów i związków wyznaniowych – koniec z przywilejami, pełna przejrzystość w finansach i podatkach dzięki naszej inicjatywie „Policzmy Kościół!” po ochronę środowiska i czystsze powietrze – stop dla nadmiernego odoru! Wątpliwości moje budzi jednak zapis „Zabiegamy o skrócenie X kadencji SEJMU i przedterminowe wybory Parlamentarne„, bo w tym kontekście innego znaczenia nabiera informacja „Od listopada 2023 do września 2024 zainicjowaliśmy aż 66 (i ta nadaktywność w kwestii petycji trwa nadal – przyp. mój) oddolnych inicjatyw społecznych, które zostały przedłożone władzy w formie petycji i lobbingu. Nasze działania to konkretne postulaty dotyczące reform politycznych, gospodarczych i społecznych – wszystko po to, by stworzyć lepsze, bardziej transparentne państwo”.

Temat do dyskusji

Małe organizacje – wspierać czy nie szkodzić?

Jak wspierać organizacje? Czy to łatwiej czy trudniej niż hodować rośliny? Niby każdy wie, że trzeba je podlewać, ale… czy to wystarcza? Stowarzyszenia Dialog Społeczny, organizacja członkowska OFOP, podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie czym są w istocie małe organizacje, a także czy i jak można je wspierać? Tu nie wystarczą dobre chęci, tu trzeba trochę poczytać (teoria) i poobserwować czy wręcz współuczestniczyć (praktyka). Będziemy prezentować tę dyskusję i już teraz do niej zapraszamy.

Czy wiesz, że…

1816 Ustawa o „Urządzeniu rzemiosł, kunsztów i profesji” z 31 grudnia reorganizowała cechy rzemieślnicze funkcjonujące w Królestwie Polskim. Potoczna nazwa – cech – pozostała, ale formalnie mieliśmy od tej pory do czynienia ze zgromadzeniami rzemieślników i urzędami „starszego zgromadzenia”.

Komentarz: Regulacje te, obowiązujące w zasadzie do początków II Rzeczypospolitej, znosząc monopol cechowy przyczyniły się – podobnie jak działo się to w całej Europie – do ograniczenia znaczenia cechów na terenach zaboru rosyjskiego. Warto dodać, że rozluźniając ograniczenia w prowadzeniu rzemiosła, władze Królestwa Polskiego próbowały zachęcić do osiedlania się zagranicznych rzemieślników. W ustawie zapisano, że cudzoziemscy majstrowie do kraju przybywający wolni są od wszelkich opłat, czeladnicy zaś obcy, chcący zostać majstrami, podlegają przepisom, jakie względem majstrów są wydane.

---