Biuletyn #prosteNGO – 25 listopada – 8 grudnia 2024 r.

Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.

SPIS TREŚCI

1. W SKRÓCIE

1. W planach legislacyjnych (NIW – propozycje kwot i nie tylko. Ekonomia Społeczna)
2. W procesie legislacyjnym
   • Na poziomie rządowym (Fundusz Sprawiedliwości. Vat i pomoc powodzianom)
   • Na poziomie parlamentarnym (Uproszczona rejestracja stowarzyszeń; Ratownictwo pozarządowe; Sejmowe qui pro quo. )
3. Dzieje się (Udział w pracach Komitetów Monitorujacych)

2. TEMATY DO DYSKUSJI

1. Wokół 1,5% CIT
2. Inicjatywa lokalna
3. Czy wiesz, że… (1550)

---

W skrócie

W planach legislacyjnych

• NIW – propozycje kwot i nie tylko.  W wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pojawiła się zapowiedź projektu ustawy o zmianie ustawy o Narodowym Instytucie Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego oraz ustawy o grach hazardowych (UD170). Nowelizacja ma na celu podwyższenie limitów wydatków budżetu państwa będących skutkiem finansowania ustawy o NIW i określenie limitów wydatków na kolejne 10 lat. Umożliwić ma również „zlecania NIW-owi zadań przez ministrów kierujących działami administracji rządowej oraz ujednolicenie procedury przyznawania środków pochodzących z Funduszu Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego na podstawie ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. z 2023 r. poz. 227 oraz z 2024 r. poz. 1473)”

Komentarz: Budżet i koszty NIW-u stale rosną (Kliknij). Jedni się cieszą, bo będzie więcej pieniędzy dla organizacji, inni martwią, bo rząd coraz większym stopniu wpływać będzie w kształt społeczeństwa obywatelskiego. Ja niestety nie jestem w stanie zrozumieć, kto i na jakich zasadach podejmuje decyzje, że na uniwersytety ludowe to będzie akurat tyle, a wolontariat tyle, i co oznacza stwierdzenie „planowane wydatki majątkowe na realizację zadań inwestycyjnych w 2025 roku zostały zwiększone w związku z dodatkowymi kosztami wynikającymi z planowanego rozwiązania umowy z generalnym wykonawcą, dotyczącymi zakończenia realizacji zadania inwestycyjnego pn. >>Kompleksowa adaptacja budynku hotelowego przy ul. Belwederskiej w Warszawie na budynek biurowy – siedzibę NIW-CRSO<<. Zwiększenie środków jest niezbędne do pokrycia kosztów związanych z tym procesem, co umożliwi sprawne zakończenie inwestycji zgodnie z nowymi warunkami realizacyjnymi”. I ciągle pojawia się pytanie – jak to jest, że środków na wsparcie jakby coraz więcej, a kondycja sektora coraz słabsza?

• Ekonomia Społeczna. Krajowy Komitet Rozwoju Ekonomii Społecznej przygotował propozycje zmian w ustawie o ekonomii społecznej. Ma to być punkt wyjścia do dyskusji o zmianach prawnych, wspierających rozwój ekonomii społecznej (Kliknij).

Komentarz: Czy warto wypełnić tę bardzo długą ankietę? Zgodnie z zasadą „nieobecni nie mają racji” jest oczywistym, że brak głosu tych, którzy uważają tę ustawę za zbędną, bedzie liczony jako niema akceptacja. Ja w każdym razie wypełniłem ankietę – zostawiając ok. połowy stron niewypełnone (tam gdzie nie miałem zdania, lub pytania nie dawały możliwości dopowiedzenia, że sama zakładana konstrukcja jest wadliwa. Na koniec w uwagach ogónych napisałem, że ustawa ta powinna być scalona z ustawą o działalności pożytku, że polityki i ciała dialogu są ekonomii społecznej zbędne, że OWES-y (o ile są rzeczywiście potrzebne) powinny być utrzymywane ze środków podmiotów ekonomii społecznej, a status przedsiębiorstwa społecznego jest zbędny przy czym ulgi i zwolnienia powinny dotyczyć działań podmiotu a nie jego formy prawnej czy statusu nadawanego przez urząd publiczny. Ciekawe czy to będzie jedyny głos krytyczny wobec całej ustawy?

W procesie legislacyjnym

Na poziomie rządowym

• Fundusz Sprawiedliwości. Weszło w życie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zmieniającego rozporządzenie w sprawie Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej – Funduszu Sprawiedliwości (A 530). Wprowadzono przepisy ukierunkowane na zwiększenie transparentności w dysponowaniu środkami Funduszu, oraz zmniejszenie poziomu dyskrecjonalności decyzji poprzez uszczegółowienie warunków procedur ofertowych. Tym celom służy m.in. uchylenie przepisu § 11 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 września 2017 r. (Dz. U. z 2019 r. poz. 683 oraz z 2022 r. poz. 748), który stanowił o możliwości powierzenia zadania nie objętego programem lub naborem wniosków, czyli wyeliminowanie możliwości zawierania umów o realizację zadania w trybie poza ofertowym.

Komentarz: Kierunek słuszny. Czy przełoży się na lepsze wykorzystanie tych środków, i czy wzmocni organizacje działające w tym obszarze (Kliknij)? Zobaczymy.

• Vat i pomoc powodzianom.  Zamy już dokumenty związane z projektem rozporządzenia Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie obniżonych stawek podatku od towarów i usług (888). Ogólnie propozycje rozszerzenia zwolnienia na wszystkie organizacje pozarządowe spotkała się z jasną odpowiedzią „odnośnie do organizacji pożytku publicznego wskazać należy, że ograniczenie zakresu preferencji do tego rodzaju organizacji pozarządowych zapewnia stosowanie jej w odniesieniu do podmiotów spełniających wymagania formalne, w szczególności w zakresie jawności działania, kontroli wewnętrznej oraz określonych obowiązków sprawozdawczych”.

Komentarz: Pewnie nikt już nie pamieta, że w pracach nad rozporzadzeniem, w sprawie zwolnienie z Vat-u, było trochę zamieszania. Organizacje zgłaszały, w bardzo szybkich konsultacjach, swoje postulaty, które zresztą nie zostały uwzględnione. 17.09. zostało ogłoszone Rozporządzenie Ministra Finansów, ale na stronie RCL-u brakowało uzupełnionych informacji, a my chcieliśmy zapoznać się z wynikami konsultacji. Próbowaliśmy dowiedzieć się kiedy udostępnione będą odpowiednie informacje (kliknij). Trwało to długo. Pytaliśmy w RCL-u i nie dostaliśmy odpowiedzi. Pytaliśmy ponownie, tym razem również bezpośrednio kancelarię Prezesa Rady Ministrów. Rządowe Centrum Legislacji uprzejmie poinformowało, „że jest jedynie administratorem serwisu Rządowy Proces Legislacyjny www.legislacja.rcl.gov.pl. Za zamieszczanie treści w tym serwisie na każdym etapie procesu legislacyjnego odpowiedzialny jest organ, który został do tego zobowiązany zgodnie z przepisami uchwały nr 190 Rady Ministrów z dnia 29 października 2013 r. – Regulamin pracy Rady Ministrów (M.P. z 2024 r. poz. 806). W przypadku projektu rozporządzenia (…)(nr z wykazu 888) jest Minister Finansów”. Napisaliśmy zatem do Ministra Finansów i otrzymaliśmy odpowiedź „działając na podstawie art. 13 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej zawiadamiam, że Pana wniosek nie może zostać rozpatrzony w terminie określonym w art. 13 ust. 1 ustawy, z uwagi na konieczność dokonania dodatkowych ustaleń w sprawie. Przewidywany termin załatwienia sprawy – do 31 grudnia 2024 roku”. Udało sie przed czasem.
Przy okazji, po raz kolejny, ukazał się w całej rozcziągłości problem z równoległymi porządkami pożytku publicznego i ekonomii społecznej. Oto – w odniesieniu do tego rozporządzenia – w imieniu Ministry ds. społeczeństwa obywatelskiego Podsekretarz Stanu w KPRM Marek Krawczyk stwierdzał, że „Brak jest uzasadnienia, aby projektowane rozwiązanie ograniczać wyłącznie do podmiotów posiadających status organizacji pożytku publicznego” i proponował – jak organizacje – rozszerzenie zwolnienia na organizacje pozarządowe i podmioty wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy o pożytku (Dz. U. z 2023 r. poz. 571 oraz z 2024 r. poz. 834). Z kolei z up. Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Podsekretarz Stanu Katarzyna Nowakowska „podmiotów ekonomii społecznej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej (Dz. U. z 2024 r. poz. 113);”. A przecież właściwie chodziło o to samo.

Na poziomie parlamentarnym

• Uproszczona rejestracja stowarzyszeń. Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (druk nr 868) został – dokładnie po 10 miesiacach od wpłycięcia do Sejmu – skierowany do I czytania w Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka

Komentarz: Trudno powiedzieć co zadziałało – czas, naciski Zespołu, interwencja pani Ministry ? Jednak możemy uznać to za duży krok w kierunku zakończenia trwajacego już ponad cztery lata (Kliknij) procesu rzeczniczego.

• Ratownictwo pozarządowe. Sejm zaakceptował poprawki Senatu i ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej (Kliknij) została przekazana do podpisu Prezydentowi.

• Sejmowe qui pro quo. Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o ograniczeniu biurokracji i barier prawnych (druki nr 558 i 558-A). Pisaliśmy już o tym, bo były tam dwie kwestie dotyczace bezposrednio organizacji. Z jednej strony chodziło o możliwość przeniesienia klubów sportowych z ewidencji prowadzonych przez starostów do Krajowego Rejestru Sądowego bez konieczności zakładania nowego stowarzyszenia. Z drugiej o podwyższenie kwoty, do której można by prowadzić uproszczoną ewidencję przychodów i kosztów. Ta druga sprawa została już niedawna rozstrzygnięta (Kliknij).

Komentarz: Poseł Bartłomiej Wróblewski przekonywał „Jeśli chodzi o ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, chcemy, aby organizacje mogły korzystać z uproszczonej rachunkowości: nie przy przychodach do 100 tys. zł, jak obecnie, ale przy przychodach do 300 tys. zł, a więc trzykrotnie podwyższamy tę kwotę. Podobnie, tę samą zasadę proponujemy dla kół gospodyń wiejskich: mniej biurokracji. Organizacje pozarządowe mają się skupić na tym, co jest ich istotą, a nie na spełnianiu wszystkich wymagających dla organizacji społecznych kryteriów prawnych” na to posłanka Bożena Lisowska odpowiadała „proponowaną zmianę w art. 15 dotyczącą ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, gdzie państwo proponujecie zmianę art. 10a tej ustawy w taki sposób, że wnosicie o podniesienie ze 100 tys. do 300 tys. kwoty uprawniającej organizacje pozarządowe do prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów (…) obecny Sejm, proszę państwa, ten próg podniósł do 1 mln i on już wszedł w życie, tak że to jest dalece nieaktualne i bezprzedmiotowe. Podobnie (Dzwonek) w art. 26 w ustawie o kołach gospodyń wiejskich proponujecie państwo adekwatne rozwiązanie, które obecny Sejm także już przyjął”. Jednak ta powszechnie dostępna informacja chyba nadal nie do wszystkich na sali poselskiej dotarła, bo posłanka Agata Wojtyszek nadal przekonywała „Jedno z uproszczeń, które wprowadzi ta ustawa, związane jest z kołami gospodyń wiejskich i organizacjami pozarządowymi. Koła gospodyń wiejskich to wielki fenomen polskiej wsi. Mężczyźni i kobiety, którzy gromadzą się wokół koła gospodyń wiejskich, są naprawdę wielkim skarbem dla lokalnej społeczności. Prawo i Sprawiedliwość w 2018 r. wprowadziło ustawę, która wspierała finansowo koła gospodyń wiejskich. Jednak prowadzenie pełnej rachunkowości jest bardzo skomplikowane. Dlatego cieszy fakt, że ta ustawa przewiduje trzykrotne zwiększenie progu dla uproszczonej księgowości. Ale również ważne jest to, że (Dzwonek) takie samo rozwiązanie jest dla organizacji pozarządowych, które działają dla dobra społecznego i nie są nastawione na zysk. Zatem ta inicjatywa jest bardzo cenna i mam nadzieję, że nie będziemy czekać kolejnych 9 miesięcy na kolejne czytania” (Więcej). To oczywiście małe nieporozumienie. Jednak, może oznaczać, że posłanki i posłowie czasem nie wiedzą nad czym głosują, że w czasie dyskusji nie słuchają się wzajemnie, czy wręcz nie biorą pod uwagę bezdyskusyjnych faktów.

Dzieje się

• Udział w pracach Komitetów Monitorujacych. W trakcie VII posiedzenia Podkomitetu ds. rozwoju partnerstwa na lata 2021-2027, 3 grudnia 2024 roku dyskutowano na temat zapewnienia „przez pracodawcę możliwości udziału członków/-iń komitetów monitorujących w posiedzeniach komitetów i grup roboczych”. Problem jest taki, że przedstawiciel organizacji pozarządowych w pracach komitetów monitorujących wykonuje swoją pracę wolontaryjnie, a czasem jest zatrudniony w niezależnej firmie. Problem jest taki, że musi w takim wypadku, na czas posiedzeń, brać urlop w swoim podstawowym miejscu pracy, a to znacząco uniemożliwia mu angażowanie się w proces monitorowania funduszy. Ministerstwo Funduszy próbuje umyć ręce twierdząc „Za efektywną reprezentację w komitecie monitorującym program polityki spójności odpowiada podmiot wchodzący w skład danego KM. Podmiot delegujący daną osobę do prac w komitecie monitorującym powinien ocenić, czy inne zobowiązania jego reprezentanta będą umożliwiały właściwe pełnienie funkcji członka KM. Tym samym to do podmiotu delegującego należy kwestia wyznaczenia do prac w komitecie monitorującym takiego przedstawiciela, który będzie w stanie wywiązać się z obowiązków członka”.

Komentarz: Prezydium podkomitetu ma się tą sprawą zająć, bo pytaniem jest czy w konkretnych przypadkach nie oznacza to ograniczania zasady partnerstwa. Co można zrobić? Na szybko przychodzi jeden pomysł, aby zastosować tę samą procedurę, co wobec członków Rady Działalności Pożytku Publicznego (Kliknij). Ale pewnie problem jest szerszy. Sam zainteresowany zwraca uwagę, że „na przykład myśliwi dostają 6 dni urlopu w roku na sanitarny odstrzał dzików, przecież to jest ich hobby i nie rozumiem jaka jest różnica dla Państwa, że dzik zostanie zastrzelony w środę a nie w sobotę. Ale ja nie mogę być tak samo potraktowan przez moje Państwo jak myśliwy”? Ostatnio dyskutowano ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu wsparcia przedsiębiorców zatrudniających żołnierzy Obrony Terytorialnej lub żołnierzy Aktywnej Rezerwy (Kliknij). Starano się w niej wynagrodzić pracodawcom niedogodności z zatrudnianiem osób, które pełnią dodatkowo służbę. Dodajmy tu od razu, że odpisy podatkowe w organizacjach pozarzadowych zatrudniających pracowników, które często po prostu są zwolnione z podatków, są martwymi przepisami. Warto pisząc przepisy rawne pamiętać o specyfice organizacji pozarządowych.

Temat do dyskusj

Wokół 1,5% CIT

Pisząc o koniecznej reformie systemu wspierania organizacji pozarządowych przez państwo (Kliknij) nie poświęca się wystarczająco dużo uwagi kwestii współpracy ze spółkami skarbu państwa. Dobrym pretekstem jest dyskusja nad 1,5% CIT dla organizacji pożytku publicznego. Już dziś zapraszamy Was do dyskusji.

Inicjatywa lokalna

Kolejny ważny głos w sprawie „dlaczego inicjatywa lokalna nie działa”. Jak to wyglada z punktu widzenia  doktora nauk prawnych Bartosza Wilka badającego skuteczność inicjatywy lokalnej.

Czy wiesz, że…

1550 – Zygmunt August wydaje rozporzadzenie „ograniczające cechy do obrzędów kościelnych, zakazując im jednocześnie być orędownikami rzemiosł”. Nie przyniosło do bezpośrednio istotnych zmian w funkcjonowaniu cechów, ale rozpoczęło proces ich osłabiania.

---