Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.
SPIS TREŚCI
1. W SKRÓCIE
- W planach legislacyjnych (Rewolucja w reprezentatywności, Nowe zlecanie zadań)
- W procesie legislacyjnym
- Na poziomie rządowym (Ochrona ludności c.d., Uproszczenia dla przedsiębiorstw)
- Na poziomie parlamentarnym (Rynek pracy, Konsultacje projektów poselskich)
- Dzieje się (Podkomisja stała, Polska Zielona Sieć, Rada Działalności Pożytku Publicznego w obszarze legislacji, Ministra ds. społeczeństwa obywatelskiego)
2. TEMATY DO DYSKUSJI
W skrócie
W planach legislacyjnych
- Rewolucja w reprezentatywności. Projekt ustawy o zmianie ustawy o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego (UD180) zakłada przyjęcie zasady, że zarówno strona pracowników i pracodawców jest reprezentowana w Radzie przez odpowiednio 3 najliczniejsze reprezentatywne organizacje związkowe oraz 3 najliczniejsze reprezentatywne organizacje pracodawców.
Komentarz: Choć planowana zmiana nie dotyczy wąsko rozumianych organizacji pozarządowych (przypomnijmy, że w szerokiej ustawowej regulacji i związki zawodowe i organizacje pracodawców nimi są) to kwestia rozstrzygnięć prawnych reprezentacji i reprezentatywności strony społecznej jest w centrum zainteresowania organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Szczególnie jeśli poważnie myślimy o powołaniu Rady Dialogu Obywatelskiego.
- Nowe zlecanie zadań. 8 stycznia Grupa robocza ds. uproszczeń prawnych dla organizacji pozarządowych przedyskutowała i przyjęła kompleksową propozycję zmian w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Kliknij) w zakresie systemu zlecania realizacji zadań publicznych, które obejmą m.in.: 1) Wprowadzenie nowych, elastycznych i czytelnych trybów zlecania realizacji zadań publicznych: tryb małych zleceń; tryb negocjacyjny; tryb otwartego konkursu ofert; tryb partnerstwa publiczno-społecznego; tryb regrantingu; 2) Rozszerzenie katalogu podmiotów publicznych stosujących bezpośrednio ustawę, m.in. o instytucje kultury i pomocy społecznej: 3) Wprowadzenie możliwości uzasadnionej waloryzacji kosztów realizacji zadań; 4) Wprowadzenie możliwości rozliczania kosztów realizacji zadania m.in. w sposób ryczałtowy; 5) Wprowadzenie możliwości finansowania rozwoju instytucjonalnego organizacji pozarządowych, jako dodatkowego elementu realizacji zadania publicznego.
Komentarz: Obecny sposób zlecania realizacji zadań publicznych nie odpowiada na potrzeby zarówno administracji publicznej jak i trzeciego sektora. Nie uwzględnia oczywistego zróżnicowania w zlecanych zadaniach, podmiotach je realizujących oraz organach zlecających. Przez ponad 20 lat funkcjonowania ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie nie został on gruntownie zreformowany i dostosowany do zmieniającej się rzeczywistości społeczno-ekonomicznej. Jest to szczególnie widoczne w zestawieniu ze zmianami sukcesywnie wprowadzanymi w przepisach regulujących zamówienia publiczne. Równocześnie należy przypomnieć, że z propozycjami tych zmian wystąpiło grono ekspertów jeszcze w 2023 roku (Kliknij). Rozwiązania dotyczące zlecania zadań to tylko jedna strona proponowanych zmian. Oto – z uwagi na potrzeby mniejszych organizacji zwracano szczególną uwagę na „Wyodrębnienie mechanizmów finansowania aktywności obywatelskiej rozumianej jako realizacja prawa do zrzeszania się i oddolnych inicjatyw obywateli – od zlecania realizacji zadań publicznych rozumianego jako realizacja zasady pomocniczości. Identyczne procedury nie powinny być stosowane do zadań mających na celu pobudzenie aktywności obywatelskiej”. Czekamy więc na drugą część planowanych zmian. Przypomnijmy, że nie musi to oznaczać zmian w ustawie o działalności pożytku publicznego (Kliknij).
W procesie legislacyjnym
Na poziomie rządowym
- Ochrona ludności c.d. Stały Komitet Rady Ministrów, po rozpatrzeniu sprawy w trybie obiegowym, przyjął w dniu 13 stycznia 2025 r. projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie szczegółowej zawartości Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej (RD166).
- Uproszczenia dla przedsiębiorstw. Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego (UA8) jest procedowany przez rząd.
Komentarz: Jakże przydałby się kompleksowy „projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji działalności społecznej oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa dla organizacji pozarządowych”. Organizacje przedstawiły taka propozycję przed wyborami 2013 roku (Kliknij) i choć niektóre z propozycji są obecnie procedowane to o jakiejś kompleksowej wizji trudno mówić.
Na poziomie parlamentarnym
- Rynek pracy. Do Sejmu trafił rządowy projekt ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia” (Kliknij).
Komentarz: Zgodnie z zapowiedziami postaramy się zwrócić uwagę osób w Sejmie na potrzebę zrównania prawa osób nieodpłatnie pełniących funkcję członka zarządu organizacji pozarządowej przynajmniej z wolontariuszami w zakresie posiadania statusu bezrobotnego (Kliknij).
- Konsultacje projektów poselskich. W konsultacjach poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy wzięło udział 195 osób, z tego tylko dwie reprezentowały podmioty prawne… a żadna organizacji pozarządowej (Kliknij). Jeszcze dwa dni trwają konsultacje zmiany ustawy o Vat (Kliknij), gdzie zwalnia się od podatku podmioty, u których wartość sprzedaży, z wyłączeniem podatku, nie przekroczyła kwoty 240 000 zł. (Kliknij).
Dzieje się
- Podkomisja stała do spraw współpracy z organizacjami pozarządowymi (PSR02S) planuje posiedzenie 21 stycznia 2025 (wtorek) w celu rozpatrzenia propozycji do planu pracy podkomisji oraz zapoznania się z informacją dotyczącą możliwości zniesienia obowiązku badania sprawozdań finansowych organizacji pożytku publicznego.
- Polska Zielona Sieć zaprezentowała raport “W stronę zielonej spójności” o unijnej polityce spójności w ramach kolejnego siedmioletniego budżetu Wieloletnich Ram Finansowych na lata 2028-2034 (Kliknij).
- Rada działalności pożytku w obszarze legislacji zajęła stanowiska 4.01.2025 r.
1. (Kliknij) w sprawie projektu ustawy o bonie senioralnym (UA3). Rada stwierdza, że wyjaśnienia wymagają wątpliwości m.in. limitu kwotowego bonu senioralnego, w którym koszty pracy „mają być
niższe, niż w podobnych programach rządowych finansowanych z Funduszu Solidarnościowego, co może prowadzić do dumpingu płacowego”. Rada postuluje, też by „wprowadzić w ustawie mechanizm wprowadzający pierwszeństwo realizacji usług przez organizacje pozarządowe i inne podmioty sektora obywatelskiego przed podmiotami komercyjnymi”.
Pisaliśmy o projekcie w październiku (Kliknij). Termin konsultacji i opiniowania był do 12 grudnia, ale do tej pory nie ma informacji o zgłoszonych uwagach.
2. (Kliknij) w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności (UD133). Rada m.in. zauważa uwagę na dodatkowe „niezbędne zmiany” m.in. 1) „uznawanie kwot darowizn jako przychód, co powoduje dla organizacji np. obowiązek wykonywania audytów czy przekraczanie progu opodatkowania podatkiem VAT”; 2) „prowadzenie wykazu organizacji pozarządowych zainteresowanych
pozyskaniem żywności”. Ponadto Rada Działalności Pożytku Publicznego zwraca uwagę na brak „informacji, w jaki sposób będą wykorzystywane środki uzyskane z opłat i kar. Warto wskazać, że środki te mogłyby wspierać systemy przeciwdziałania marnowaniu żywności, np. budowę infrastruktury wspierającej ograniczenie marnotrawstwa żywności”.
Pisaliśmy o projekcie w październiku (Kliknij). Termin konsultacji był do listopada, ale do tej pory nie ma informacji o zgłoszonych uwagach.
3. (Kliknij) w sprawie projektu Koncepcji Rozwoju Kraju 2050 (Kliknij), w którym „Rada rekomenduje utworzenie dedykowanego mechanizmu wsparcia finansowego dla organizacji pozarządowych zaangażowanych w realizację celów KRK”
Dotychczasowe doświadczenia organizacji z krajowymi strategiami rozwoju kraju (i strategiami mu podporządkowanymi np. Strategia rozwoju kapitału społecznego) nie budzą wielkich nadziei. Jednak zarządzanie w oparciu o strategie może mieć, przy sprzyjających warunkach, ogromne znaczenie. Jeśli czytamy w kluczowych wnioskach, że planowane jest „Wzmocnienie systemu zarządzania państwem poprzez” m.in. „wykorzystanie i wzmacnianie potencjału społeczeństwa obywatelskiego na rzecz rozwoju i organizacji partnerów społecznych reprezentujących interesy pracowników i pracodawców oraz szersze włączanie ich do procesów podejmowania decyzji publicznych” to zapisy te budzą nadzieje i wątpliwości. Wydaje się, że mądre przygotowanie (a potem wdrażanie) proponowanej przez OFOP strategii na rzecz wspierania zrównoważonego rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i budowania odporności niezależnych organizacji pozarządowych w Polsce (Kliknij). Dodajmy na koniec, że konsultacje KRK prowadzone były do do 6 września 2004.
4. (Kliknij) w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych (Kliknij),
Komentarz: To projekt prezydencki, a termin zgłaszania uwag był do 4 listopada 2004.
5. Rada zabrała także głos: w sprawie nadania Instytutowi Badań Edukacyjnych statusu państwowego instytutu badawczego; w sprawie nowelizacji rozporządzenia ws. szpitalnego oddziału ratunkowego; w sprawie projektu ustawy o Krajowym Rejestrze Oznakowanych Psów i Kotów; w sprawie projektu aktualizacji „Krajowego planu na rzecz energii i klimatu na lata 2021-2030 (aKPEiK)”; w sprawie projektu dokumentu o charakterze strategicznym w dziedzinie informatyzacji; w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o zarządzaniu kryzysowym oraz niektórych innych ustaw; w sprawie projektu rozporządzenia Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie miejsca świadczenia usług oraz zwrotu kwoty podatku naliczonego jednostce dokonującej nabycia (importu) towarów lub usług; w sprawie projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego; w sprawie projektu rozporządzenia w sprawie określenia wysokości kwoty bazowej finansowego wsparcia dla gmin na nabycie lokalu mieszkalnego lub remont budynku mieszkalnego albo części takiego budynku w związku z usuwaniem szkód powstałych na skutek powodzi; w sprawie projektu rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie profilu zaufanego i podpisu zaufanego; w sprawie projektu uchwały Rady Ministrów w sprawie Strategii Zintegrowanego Zarządzania Granicą Państwową Rzeczypospolitej Polskiej do 2027 roku; w sprawie projektu ustawy o wyrobach zawierających azbest; w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie przyrody; w sprawie projektu ustawy zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawach o grach hazardowych; w sprawie rozporządzenia Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie wystawiania faktur… (Kliknij)
Komentarz: To, w dużej mierze, wynik zaległości. Trudno powiedzieć, czy we wszystkich tych sprawach konieczne były stanowiska RDPP? Pytaniem jest też czy warto zgłaszać stanowiska w sytuacji gdy proces konsultacji i opiniowania w większości przypadków dawno się zakończył? Czy w końcu zgłaszane uwagi jedynie w formie ogólnych kierunków ewentualnych zmian, a nie konkretnych zapisów, przyniosą jakiś efekt? Zobaczymy. Warto jednak śledzić interwencje RDPP i ich efekty.
- Ministra ds. społeczeństwa obywatelskiego. Minęły dopiero trzy miesiące od powołania nowej pani Ministry. To jeszcze zbyt wcześnie na próby podsumowania, szansa na to by pojawiły się konkretne efekty.
Komentarz: Wydaje się, jednak, że więcej się dzieje (w zakresie pracy nad dobrym prawem) niż w poprzednim okresie. Przewodnicząca otrzymała od grup roboczych konkretne propozycje zmian prawnych, przejęła się problemem VAT-u od dotacji… Trwają, do 30 stycznia, konsultacje programu współpracy Przewodniczącej Komitetu ds. Pożytku Publicznego z organizacjami pozarządowymi (Kliknij). To budzi nadzieję. Niestety jednak w zakresie jasnej komunikacji o tym co Ministra zamierza, co robi, to zbyt wiele się nie zmieniło. Nadal BIP i strona nie są przyjazne dla organizacji i np. trudno rozdzielić to co działo się przed i po zmianie władzy w 2023 roku. Ciągle nie mamy podsumowania konsultacji rozporządzeń. Brak jest protokołu z ostatniego posiedzenia Komitetu ds. Pożytku Publicznego (na wszelki wypadek zapytaliśmy o to w trybie dostępu do informacji publicznej). Czekamy na plan pracy Komitetu ds. Pożytku Publicznego przyjęty przez Radę Ministrów i na aktualny wykaz prac legislacyjnych Przewodniczącego Komitetu ds. Pożytku Publicznego (Kliknij). Dopiero gdy poukładane (lub zmienione) zostaną te elementy będziemy mogli w pełni ocenić dokonania Ministry.
Temat do dyskusji
Małe organizacje i prawo
Na ngo.pl ukazał się artykuł Jacka Olejarza, Natalii Kwiatkowskiej „7 najważniejszych zmian w prawie w 2025, które musisz znać, jeśli prowadzisz organizację pozarządową” (Kliknij). Jednak jak wskazuje recenzja Stowarzyszenia Dialog Społeczny większość omawianych zmian prawnych nijak ma się do małych organizacji. Nie oznacza to, że małe organizacje nie mają problemów z prawem. Często jednak patrzymy na prawo przez pryzmat organizacji, które więcej mają wspólnego z przedsiębiorstwami czy jednostkami administracji publicznej niż z oddolną inicjatywą obywatelską, która przecież jest istotą wolności zrzeszania.
Instrumenty terytorialne – teoria i praktyka
Tekst Karola Gutsze „Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność – piękne marzenia, szara rzeczywistość” (Kliknij) zmusza do refleksji. Na ile zapisy programów rozwoju, często bardzo słuszne w założeniach, tak często nie sprawdzają się w praktyce. Wiele mówimy o partycypacji, ekonomii społecznej, zasadzie partnerstwa… czy jednak efekty są zgodne z oczekiwaniami? Zapraszamy do dyskusji.
Czy wiesz, że…
1768 – Sejm utworzył, wzorem pierwszą komisji dobrego porządku powołanej przez Stanisława Augusta Poniatowskiego Starej i Nowej Warszawy, komisje dobrego porządku (boni ordinis) we wszystkich miastach królewskich. Miały zajmować się one uporządkowaniem stosunków gospodarczych w miastach, m.in. kwestiami cechów rzemieślniczych i kupieckich oraz nadzorem nad dobroczynnymi funduszami.
Komentarz: Dla ilustracji dwa cytaty: 1) „Komisye porządkowe otoczyły też cechy troskliwą opieką. Uznając organizacye cechowe za konieczne, broniąc monopolu majstrów cechowych na wyrób i sprzedaż wytworów rzemieślniczych, komisye starały się jednocześnie uprościć i ułatwić wstępowanie do organizacji cechowych i usunąć z nich najbardziej krzyczące nadużycia (…) Postępowanie komisarzy z cechami musimy uznać za bardzo racyonalne ; nie występując przeciwko samej organizacyi, starali się ożywić je i odrodzić, ułatwiwszy dostęp nowych elementów zarówno miejscowych jak cudzoziemskich. Tej samej polityki, co wobec cechów, trzymali się komisarze i wobec konfraternii kupieckich”. Baranowski, Ignacy Tadeusz Komisye porządkowe (1765-1788) Kraków 1907. 2) „Specjalną władzą fundacyjną dla wykonywania nadzoru nad fundacjami kościelnemi była Komisja „boni ordinis” w myśl ustawy 1768 r.” Dr. Wilhelm Edmund Rappe Fundacje w: dr Zygmunt Cybichowski Encyklopedja podręczna prawa publicznego Warszawa 1926
Jeszcze nie zapisałeś się na Biuletyn #prosteNGO? Możesz to zrobić poniżej!
Chcesz się podzielić informacjami lub komentarzami? Prześlij je na piotr.fraczak@ofop.eu