Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.
SPIS TREŚCI
- W SKRÓCIE
- DZIEJE SIĘ
- PROPOZYCJE UPROSZCZEŃ I UŁATWIEŃ
- TEMATY DO DYSKUSJI
W skrócie
W planach legislacyjnych
Rewolucja w oświacie. W obszarze oświaty widać wyraźne legislacyjne przyspieszenie. Uwagę zwraca zapowiadana nowelizacja prawa oświatowego, która razem z innymi zmianami w prawie (np. rozporządzenie o nadzorze pedagogicznym z 25 maja 2021 roku) zwiastuje prawdziwą rewolucję w oświacie. O innych planowanych zmianach – czytaj dalej.
Komentarz: Proponowane zmiany wywołały falę krytyki różnych środowisk, w tym organizacji pozarządowych, które m.in. wystosowały oświadczenie, w którym podkreślają, że „zmiany te zagrażają jakości pracy szkoły, stabilności i niezależności nauczania i wychowania. Jeśli zostaną wprowadzone, szkoła utraci autonomię i podporządkowana zostanie w pełni władzy centralnej”. Z punktu widzenia organizacji główne obawy budzi ograniczenie możliwości ich udziału w procesie edukacyjnym i ograniczenie niezależności szkół niepublicznych.
Projekt uchwały Rady Ministrów w sprawie przyjęcia projektu programu „Fundusze Europejskie na Rozwój Cyfrowy 2021-2027”. Przyjęcie przez Radę Ministrów uchwały umożliwi oficjalne rozpoczęcie negocjacji i zatwierdzenie Programu przez Komisję Europejską.
Komentarz: Ciągle jeszcze toczą się konsultacje różnych dokumentów związanych z Umową Partnerstwa. Ważne, by brać w nich udział. Jednak zabranie głosu w konsultacjach to nie wszystko. Trzeba pamiętać, że efektem konsultacji będą różnego rodzaju dokumenty – od ustaw po opisy szczegółowych rozwiązań (taką rolę w tym okresie programowania pełniły m.in. wytyczne). To te dokumenty – choć muszą być zgodne z ogólnymi zapisami w Umowie Partnerstwa czy w konkretnych Programach Operacyjnych – ostatecznie przesądzą, w jaki sposób będą dystrybuowane środki w obecnej perspektywie finansowej.
W procesie legislacyjnym
Na poziomie rządowym:
- Prawo oświatowe – kolejne zmiany. W procesie legislacji rządowej mamy już wspominany w poprzednim biuletynie projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw (ma on nr 227, w przeciwieństwie do wspomnianego wyżej, który w wykazie prac legislacyjnych ma numer 229).
Komentarz: Warto pamiętać, że w procesie legislacyjnym mogą być równolegle procedowane dwie (lub więcej) różne nowelizacje jednej i tej samej ustawy. Tu mamy krańcowy przykład, jak sam rząd proceduje dwie różne nowelizacje wpisane w kolejnych numerach wykazu prac legislacyjnych rządu.
- Projekt ustawy o kooperatywach mieszkaniowych. Procedowany jest projekt ustawy o kooperatywach mieszkaniowych, którego celem jest – jak czytamy w uzasadnieniu – działalność na rzecz zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych odwołująca się do rozwoju szeroko pojętej oddolnej spółdzielczości mieszkaniowej. „Przy tego typu inwestycjach możliwe jest ograniczenie kosztów zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych (przy założeniu, że inwestycja przebiegnie zgodnie z planem), spowodowane tym, że część prac członkowie kooperatyw wykonują we własnym zakresie i nie płacą marży zysku podwykonawcom i deweloperom. Dotychczasowe doświadczenia kooperatyw wskazują, że możliwe jest obniżenie kosztów zaspokojenia potrzeby mieszkaniowej w stosunku do nabycia mieszkania na rynku deweloperskim o ok. 20–30%. Należy jednak brać pod uwagę to, że ten model prowadzenia inwestycji przeznaczony jest raczej dla specyficznej grupy osób, mającej zazwyczaj odpowiednie umiejętności i możliwości finansowe do samodzielnej realizacji inwestycji mieszkaniowej i z uwagi na swoją specyfikę nie stanowi odpowiedzi na wyzwania związane z zaspokojeniem potrzeb mieszkaniowych np. osób zagrożonych wykluczeniem społecznym”.
Komentarz: Spółdzielczość mieszkaniowa może dotyczyć zarówno jedynie wspólnego (spółdzielczego) procesu budowania mieszkań własnościowych, jak i budowania mieszkań, które pozostają własnością spółdzielni i są przez nią zarządzane. W tym przypadku nowy podmiot prawny jest typem wspólnego inwestowania, a sama spółdzielnia ma przestać istnieć wraz z powstaniem wspólnoty mieszkaniowej.
- Crowdfunding. Zakończyły się konsultacje projektu ustawy o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych. Swoje uwagi zgłosiły m.in. Fundacja Lendtech i Stowarzyszenie Cloud Community Europe Polska.
Na poziomie parlamentarnym:
- Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Sejm znowu proceduje nad nowelizacją ustawy, mimo że dopiero co, 20 kwietnia br., Prezydent RP podpisał poprzednią nowelizację ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.
Komentarz: Przykład Ustawy OOŚ dobitnie pokazuje, że system stanowienia prawa w Polsce jest niedoskonały (nowelizacja za nowelizacją), a także że prawo jest wykorzystywane do realizacji doraźnych celów polityczno-ekonomicznych – zwraca się uwagę, że zapisy konieczne były, by móc jednorazowo przedłużyć koncesję na wydobywanie m.in. węgla kamiennego i brunatnego bez konieczności uprzedniego uzyskania decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych.
Z punktu widzenia organizacji ważny jeszcze inny konflikt, który tli się w cieniu wielkiej polityki. Oto mamy – opisywaliśmy to w biuletynie – spór na temat roli obywateli i organizacji społecznych w procesie podejmowania decyzji inwestycyjnych. Stronami są tu z jednej strony samorząd (np. Unia Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza informowała o tym, że podczas posiedzenia 22 kwietnia Zespołu ds. Infrastruktury Rozwoju Lokalnego, Polityki Regionalnej oraz Środowiska Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego skupiano się m.in. na konieczność wprowadzenia przepisów przeciw wyłudzaniu tzw. ekoharaczy) ii organizacje ekologiczne, które domagają się zwiększenia uprawnień obywateli w decyzjach środowiskowych i wprowadzenia społecznych poprawek do ustawy, tj. zapewnienia obywatelom i obywatelkom skutecznego dostępu do sądów.
- Koła Gospodyń Wiejskich. Nowelizacja ustawy procedowana był w Senacie (zainteresowanych stanowiskami senatorów można odesłać do dyskusji nad 5. punktem porządku obrad).
Komentarz: Zadziwiające, jak polscy parlamentarzyści (tak w Sejmie, jak i w Senacie) jednym głosem wspierają koła gospodyń wiejskich z ich ponad już wiekową tradycją. Mam tylko wątpliwości, czy wiedzą, że ruch ten był bardzo różnorodny i trudny do jednoznacznej oceny. Poseł PIS Aleksander Szwed odwołuje się do pierwszego KGW z 1877 r. i nie przeszkadza mu, że zakładała go członkini partii Proletaryat (można się spierać, czy poprzedniczki partii socjalistycznej, komunistycznej czy anarchistycznej). Zapomina się też, że duża część kół gospodyń wiejskich, w czasach II RP będąca pod wpływem kół ziemiańskich czy endeckich, propagowała antysemickie hasło „swój do swego” i nie przyjmowała na swoich członków kobiet innej narodowości czy wyznania. Z kolei masowy rozwój KGW to jednak czasy PRL-u i gospodarki nakazowo-rozdzielczej. Tak więc choć niewątpliwie koła gospodyń mogą być ważnym elementem rozwoju lokalnych społeczności, to również były często próbą politycznego wpływania na wieś. I o tym warto pamiętać. Dla zainteresowanych skrócona i rozbudowana wersja historii KGW.
- Finanse w oświacie. Opisywana w poprzednim biuletynie ustawa o zmianie ustawy o systemie oświaty i ustawy o finansowaniu zadań oświatowych została 18 czerwca 2021 na 26. pos. Senatu odrzucona.
Dzieje się
Parlamentarny Zespół ds. Organizacji Pozarządowych i Społeczeństwa Obywatelskiego
Odbyły się dwa pierwsze, merytoryczne spotkania Zespołu – dotyczące projektu ustawy o ekonomii społecznej oraz wyzwań i oczekiwań względem systemu prawnego dotyczącego organizacji pozarządowych. Dostępne są nagrania.
Komentarz: Liczymy, że dzięki Zespołowi głos organizacji stanie się słyszalny i że zyskają one miejsce, gdzie można będzie wspólnie pracować nad dobrymi rozwiązaniami prawnymi dla NGO.
O ustawie o pożytku
Fundacja Instytut Badań i Rozwoju Lokalnego przygotowała „Raport z realizacji art. 12 UoDPPiW w wybranych samorządach w latach 2018-2020„. Art. 12 ustawy mówi o tym, że organizacje mogą, z własnej inicjatywy, złożyć wniosek o realizację zadania publicznego, także takiego, które jest realizowane dotychczas w inny sposób. Raport składa się z trzech części. Prezentowane są w nim ramy prawne funkcjonowania organizacji pozarządowych w Polsce, przedstawiono także odpowiedzi instytucji publicznych na pytania dotyczące realizacji tzw. własnej inicjatywy oraz rekomendacje zmian.
Komentarz: Bardzo interesująca jest inicjatywa obserwowania pojedynczych rozwiązań ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie pod kątem ich rzeczywistego funkcjonowania. Również wyniki badań dają wiele do myślenia (m.in. różnice w ilości wniosków złożonych z tego artykułu pomiędzy np. Wrocławiem i Warszawą – 280:0) i rodzą kolejne pytania. Niestety raport trzeba traktować właśnie w kategorii pytań, a nie odpowiedzi. Pierwsza część mówi niestety jedynie o teorii (rozwiązaniach prawnych), a nie o praktyce funkcjonowania organizacji w ramach przepisów prawa. Nie pozwala to zobaczyć praktyki stosowania art. 12 na tle realnej działalności całej ustawy. Materiał badawczy, jak już wspomniałem, bardzo ciekawy, nie dostarcza jednak tak oczekiwanych odpowiedzi. Choćby na pytanie stawiane przez autorów raportu, czy „art. 12 może być niewłaściwie wykorzystywany przez organy administracji publicznej, m.in. poprzez wspieranie faworyzowanych organizacji”. Nie wiemy, skąd się biorą opisane dysproporcje w praktyce działania organizacji w poszczególnych samorządach. Nie wiemy też (a to była jedna z podstawowych wątpliwości zgłaszanych przez organizacje do art. 12-tego na etapie jego projektowania), czy zawsze organizacja, która występowała z własną inicjatywą, wygrywała ogłoszony konkurs. Przy braku tych informacji z natury rzeczy część trzecia, dotycząca rekomendacji, jest słaba. Wydaje się, że ani zmiana nazwy, ani specjalny formularz czy forma elektroniczna nie są rozwiązaniem problemów związanych z art. 12 ustawy. Jednak sam raport można potraktować jako dobry wstęp do dyskusji.
„Odwrócone wysłuchanie”
21 czerwca ukazał się Raport z konsultacji projektu Umowy Partnerstwa dla realizacji polityki spójności 2021-2027 w Polsce, przygotowany przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, zaś 23 czerwca o godz. 9.30 odbędzie się wysłuchanie “odwrócone”, w którym przedstawiciele rządu odniosą się do zebranych uwag i poinformują, które z nich zostały uwzględnione, a które odrzucone w procesie pracy nad dokumentem. Proces koordynuje Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych.
Propozycje uproszczeń i ułatwień
Serwis proste.ngo
Ruszyła oficjalnie nowa strona dedykowana działaniom w ramach #prosteNGO, będąca jednocześnie stroną projektu „Dobre prawo dla organizacji społecznych – myśl centralnie, działaj lokalnie”. Adres strony: https://proste.ngo. Mamy nadzieję, że serwis stanie się miejscem, które pomoże w integracji działań na rzecz dobrego prawa dla organizacji społecznych.
Wzorzec statutu – jest petycja
15 czerwca 2021 roku OFOP złożył do Piotra Glińskiego, Wiceprezesa Rady Ministrów, Przewodniczącego Komitetu ds. Pożytku Publicznego petycję w sprawie wzorca statutu stowarzyszenia. Petycja przygotowana została w oparciu o materiały (głównie propozycja wzorca statutu) wypracowane w ramach działań #prosteNGO przez Zespół OFOP „Proste prawo dla NGO” (zob. Wzorzec statutu stowarzyszenia – uzasadnienie i opis procesu). Jego celem jest wdrożenie przepisów, które ułatwią nowopowstającym stowarzyszeniom rejestrowym szybką rejestrację w KRS.
Uwagi do projektu ustawy o ekonomii społecznej
W oparciu o zebrane w ramach webinariów uwagi OFOP złożył 21 czerwca 2021 r. swoje uwagi w ramach konsultacji projektu ustawy o ekonomii społecznej.
Temat do dyskusji
Po co uproszczenia?
Pojawiły się trzy teksty pod wspólnym tytułem „Tworzenie i działalność organizacji pozarządowych. Potrzeba uproszczeń”. To próba rozpoczęcia systemowej dyskusji na temat jakie dobre prawo dla organizacji. Bardzo jesteśmy ciekawi czy zgadzacie się z tymi stwierdzeniami?
Tomasz Schimanek w tekście „Czym są organizacje pozarządowe i jakie jest ich znaczenie?” próbuje po raz kolejny zebrać podstawowe informacje o tym, dlaczego organizacje pozarządowe (obywatelskie, społeczne, niedochodowe) są ważne, a tym samym dlaczego dobre prawo dla organizacji przekładać się będzie na rozwój społeczeństwa obywatelskiego i umacnianie demokracji.
Łukasz Gorczyński w tekście „Działalność organizacji pozarządowych: uwarunkowania i kluczowe problemy” próbuje zdefiniować obszary problemów, z którymi borykają się dziś organizacje i które, o ile nie uda się ich uprościć, powodować będą, że działalność organizacji społecznych będzie coraz mniej efektywna.
Piotr Frączak w tekście „Prawo dla organizacji pozarządowych” próbuje pokazać kluczowe kroki w rozwoju prawa dla organizacji pozarządowych w Polsce sugerując, że zrozumienie procesów, które przyczyniły się do takich a nie innych rozwiązań, może pomóc w myśleniu o ich dostosowaniu do obecnych warunków społeczno-ekonomicznych.
Jeszcze nie zapisałeś się na Biuletyn #prosteNGO? Możesz to zrobić poniżej!
Chcesz się podzielić informacjami lub komentarzami? Prześlij je na piotr.fraczak@ofop.eu