Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.
SPIS TREŚCI
- W SKRÓCIE
- PROGRAM RZECZNICZY OFOP
- DZIEJE SIĘ
- TEMATY DO DYSKUSJI
W skrócie
W planach legislacyjnych
- Petycja w Sejmie. Komisja do Spraw Petycji złożyła komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Dotyczy on wprowadzenia do systemu prawnego rozwiązania pozwalającego na szybką rejestrację stowarzyszeń rejestrowych w oparciu o wzorzec statutu. Projektowi nie nadano jeszcze numeru druku i skierowano go w celu skonsultowania do SN (Sąd Najwyższy), KRRP (Krajowa Rada Radców Prawnych), NRA (Naczelna Rada Adwokacka), KdsPP (Komitet ds. Pożytku Publicznego), PGRP (Prokuratoria Generalna RP), RDS (Rada Dialogu Społecznego), UODO (Urząd Ochrony Danych Osobowych), Lewiatan.
Komentarz: Poniżej stanowisko OFOP: Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych z dużą radością przyjmuje informację o wniesieniu przez Komisję do Spraw Petycji projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (SH-020-53/24) (Kliknij) dotyczącego wprowadzenia do systemu prawnego rozwiązania pozwalającego na szybką rejestrację stowarzyszeń rejestrowych w oparciu o wzorzec statutu, będącej odpowiedzią na petycję OFOP (petycja nr BKSP-145-653/22) (Kliknij).
Mamy nadzieję, że wskazany w projekcie ustawy planowany termin wejścia ustawy w życie, czyli 1 stycznia 2025 roku, zostanie dotrzymany. Przypominamy, że ww. postulat szybkiej rejestracji stowarzyszeń podnoszony jest przez OFOP już od 2020 roku.
Jednocześnie OFOP wskazuje, iż zgodnie z art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach postępowanie w sprawach o wpis lub zmianę wpisu stowarzyszenia oraz terenowej jednostki organizacyjnej do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej Krajowego Rejestru Sądowego jest wolne od opłat sądowych i w opinii OFOP stan ten bezwzględnie należy utrzymać – bez różnicowania na to, czy stowarzyszenie rejestrowane będzie przy wykorzystaniu wzorca statutu lub bez wykorzystania tej ścieżki.
Ponadto wskazujemy, iż kluczowym dokumentem w ww. procesie jest sam wzorzec statutu, który – zgodnie z ww. projektem ustawy – ma zostać określony przez Ministra Sprawiedliwości. Już teraz podnosimy potrzebę publicznych, jak najszerszych i jak najdłuższej trwających konsultacji wzorca statutu z interesariuszami, w tym ze środowiskiem organizacji pozarządowych. Deklarujemy swoją dyspozycyjność w przedmiocie wsparcia tego procesu. Zachęcamy do wykorzystania wzorca załączonego do ww. petycji, jako dokumentu szeroko skonsultowanego ze środowiskiem organizacji, przedstawicielami samorządów terytorialnych i sądów rejestrowych (dokumentacja z tych konsultacji jest publicznie dostępna).
Bez względu na powyższe – raz jeszcze wyrażamy dużą radość, iż szybką rejestrację stowarzyszeń potraktowano jako jeden z priorytetów.
Cały proces dotyczący starań na rzecz szybkiej rejestracji stowarzyszeń w Polsce udokumentowany jest pod tym adresem: Kliknij. Krótkie uzasadnienie i opis procesu dostępne są tutaj: Kliknij.
- Petycja w Senacie. Komisja Petycji Senatu do dalszych prac legislacyjnych przyjęła petycję P11-04/23 (Kliknij), przedmiotem której jest zmiana warunków uprawniających do otrzymywania świadczenia pieniężnego z tytułu pełnienia funkcji sołtysa.
W procesie legislacyjnym
Na poziomie rządowym
- Sygnaliści. Po liście organizacji, o którym pisaliśmy ostatnio (Kliknij) czekamy na nową wersję projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (UC1) (obecna wersja: Kliknij).
Komentarz: Oto bowiem przedstawiciele rządu (m.in. ministra Agnieszka Dziemianowicz-Bąk), spotkała się z przedstawicielami sygnatariuszy listu. Wymieniono się argumentami i wszystko wskazuje na to, że efektem będą zmiany w projekcie.
- O działach administracji rządowej. Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem administracji rządowej (UD9) (Kliknij) zakłada m.in. że dotychczasowe zadania Prezesa Rady Ministrów dotyczące pomocy Polonii i Polakom za granicą przejmie minister właściwy do spraw zagranicznych, zadania ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego dotyczące zadań związanych z przeciwdziałaniem przemocy domowej przejmie Minister do spraw Równości, a zadania związanych z polityką senioralną przejmie Minister do Spraw Polityki Senioralnej. Z uwagi na zmiany wprowadzane w zakresie kompetencji Ministra do spraw Równości likwidacji ulega też funkcja Pełnomocnika Rządu do Spraw Równego Traktowania.
Komentarz: Projekt został przekazany do uzgodnień. Zastanawia tylko, czy w kontekście powołania Ministra do spraw społeczeństwa obywatelskiego nie przydałoby się określić zadania koordynowania i organizowania współpracy organów administracji publicznej i organizacji pozarządowych. Oczywiście w celu realizacji swoich zadań – jak to określone jest w ustawie z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Kliknij) – każdy minister kierujący określonym działem współdziała, na zasadach i w trybie określonym w odrębnych przepisach oraz w zakresie wynikającym z potrzeb danego działu, z organami „innych organizacji społecznych i przedstawicielstw środowisk zawodowych i twórczych”. A jednak ogólnie sfera współpracy jak i pożytku publicznego (a są to sfery pokrywające się, ale nie tożsame) nie jest uregulowana. W tej chwili jedynie 1) dział „rodzina” obejmuje sprawy koordynowania i organizowania współpracy organów administracji publicznej, organizacji pozarządowych i instytucji w zakresie realizacji praw rodziny i dziecka; 2) dział kultura i ochrona dziedzictwa narodowego obejmuje sprawy rozwoju i opieki nad materialnym i niematerialnym dziedzictwem narodowym oraz sprawy działalności kulturalnej, w tym mecenatu państwowego nad tą działalnością w zakresie m.in. amatorskiego ruchu artystycznego, organizacji i stowarzyszeń regionalnych; 3) dział oświata i wychowanie obejmuje sprawy m.in. organizacji społeczno-kulturalnych, organizacji dziecięcych i młodzieżowych, w tym systemu dofinansowania zadań państwa realizowanych przez te organizacje. Daleko tu chyba do rozwiązań systemowych w tym obszarze. Jest jeszcze ekonomia społeczna, która jest przypisana do działu „zabezpieczenie społeczne”, a tym samym podlega w dzisiejszej strukturze rządu pod Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, a ponieważ każda organizacja pozarządowa jest – z mocy prawa – podmiotem ekonomii społecznej, trudno jest więc tutaj określić granice kompetencyjną pomiędzy Ministerstwem a obszarem interwencji ministra ds. spraw społeczeństwa obywatelskiego.
OSR ex-post
- Efekty wrzutki poselskiej. Jednym z przykładów rozmontowywanie dotychczasowego systemu wspierania organizacji było przyjęcie ustawy z dnia 24 lutego 2022 r. o ochronie dziedzictwa narodowego związanego z nazwami obiektów przestrzeni publicznej oraz pomnikami (Kliknij). Przy okazji procedowania tej ustawy, zupełnie nie związanej z działalnością pożytku, wprowadzono prawo dla premiera pominięcia konkursu ofert „w szczególności ze względu na ważny interes społeczny lub ważny interes publiczny”. Dziś widać jak tę możliwość wykorzystano, o czym pisze Izabela Kacprzak (Dzięki zmianie prawa Morawieckiemu było łatwiej dotować organizacje kościelne – Kliknij).
Komentarz: Chociaż nie trudno to było przewidzieć (por. Jan Kunert, „Wrzutka PiS w ustawie o pomnikach ułatwi rozdawanie publicznych pieniędzy po uważaniu” – Kliknij), to jednak przydałoby się jakieś oficjalne, zbiorcze podsumowanie tych działań pokazujące efekty polityki dotacyjnej poprzedniej władzy.
Program rzeczniczy OFOP-u – rzecznictwo krajowe
Propozycje dotyczące uproszczeń dla III sektora
Ekonomia społeczna. OFOP poparł (Kliknij) apel organizacji dotyczący ekonomii społecznej (Kliknij). W liście OFOP zwraca uwagę na uwspólnianie przepisów o ekonomii społecznej, działalności pożytku publicznego i prawa zamówień publicznych, a także na oczekiwanie podjęcia szerszych działań wzmacniających organizacje pozarządowe w zakresie rozpoczęcia i prowadzenia działalności gospodarczej bez konieczności uzyskiwania statusu PS.
Komentarz: W poprzednim biuletynie (Kliknij) podsumowywaliśmy rok obowiązywania ustawy o ekonomii społecznej. Jest o czym dyskutować. Zmiana władzy jest też dobrym momentem by zweryfikować dotychczasowe polityki publiczne, zastanowić się jak lepiej wykorzystać posiadane zasoby. Do tej dyskusji potrzebne są jednak głosy różnych (także potencjalnych) interesariuszy oraz przełamanie myślenia resortowego (patrz – komentarz do ustawy o działach administracji rządowej).
Dzieje się
Organizacje
List w sprawie ekonomii społecznej. Organizacje i spółdzielnie socjalne piszą do ministry Agnieszki Dziemianowicz-Bąk w sprawie ekonomii społecznej (Kliknij) Zobacz wyżej – stanowisko OFOP-u.
KPRM
Posiedzenie Komitetu do spraw Pożytku Publicznego. 30 stycznia 2024 r. w siedzibie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów odbyło się posiedzenie Komitetu do spraw Pożytku Publicznego pod przewodnictwem Minister ds. Społeczeństwa Obywatelskiego, Przewodniczącej Komitetu Agnieszki Buczyńskiej. Jak podaje komunikat (Kliknij): „W pierwszej części posiedzenia zaprezentowano informację na temat zadań i trybu prac Komitetu. Uchwalono też nowy regulamin Komitetu. Minister Agnieszka Buczyńska przedstawiła wyzwania związane z działaniami na rzecz wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego oraz priorytety swojego urzędu. Zwróciła uwagę na potrzebę wzmocnienia dialogu pomiędzy administracją rządową a organizacjami społeczeństwa obywatelskiego oraz transparentności zasad regulujących współpracę. W kolejnej części posiedzenia przedstawiona została informacja dotycząca programów współpracy administracji rządowej z organizacjami pozarządowymi. Podkreślono ich znaczenie jako instrumentu koordynacji działań. Na zakończenie obrad zainicjowana została dyskusja nad planem pracy Komitetu na 2024 r., która będzie kontynuowana na kolejnym posiedzeniu”.
Komentarz: Niestety komunikat nie pozwala na zorientowanie się w konkretach dyskusji (wystąpimy o protokół z załącznikami). Znamy natomiast już skład Komitetu (Kliknij).
Nominacje do Rady NIW-u. 29 stycznia 2024 roku na stronie Komitetu ds. Pożytku Publicznego (Kliknij) pojawiła się informacja o dodatkowych elementach procedury wyboru 5 członków – przedstawicieli organizacji pozarządowych do Rady Narodowego Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Jak czytamy: „Minister Agnieszka Buczyńska zdecydowała, że proces wyboru będzie angażował środowisko pozarządowe”. Okazało się, że już 25 stycznia wysłano „zaproszenie do członków Rady Działalności Pożytku Publicznego do uczestnictwa w zespołach, które przeprowadzą rozmowy ze wszystkimi kandydatami do Rady. Na podstawie efektów pracy zespołów, oraz biorąc pod uwagę katalog ustawowych zadań NIW, Pani Minister wybierze kandydatów do kolejnego etapu”. Zespoły mają zweryfikować wiedzę kandydatów, bo zgodnie „z ustawą o NIW, członkowie Rady muszą posiadać wiedzę w zakresie funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego, pożytku publicznego i wolontariatu (art. 9 ust. 2 pkt 4 ustawy o NIW)”. Kolejnym etapem będzie Spotkanie z Minister Agnieszką Buczyńską, które będzie podstawą ostatecznej decyzji. Pierwsze posiedzenie Nowej Rady NIW planowane jest na drugą połowę lutego 2024 r. Dodatkowo w „odpowiedzi na apele części kandydatów, Minister Buczyńska opublikuje listę wszystkich kandydatów do Rady NIW, którzy wyrażą na to zgodę”.
Komentarz: W poprzednim Biuletynie (Kliknij) pisaliśmy, że uprawnienia Rady, bez dobrej woli Przewodniczącej to fikcja, a wybory przedstawicieli organizacji to arbitralna decyzja Przewodniczącej. W tym kontekście cieszy chęć uspołecznienia tego procesu, choć dobrze byłoby, by podstawą tworzenia reprezentacji sektora w ciałach dialogu były unormowania prawne wyboru przedstawicieli przez środowisko organizacji pozarządowych, a nie znów dobra wola administracji rządowej. Trudno powiedzieć co spowodowało wprowadzenie dodatkowych elementów procedury. Wpłynęło aż 65 zgłoszeń kandydatek i kandydatów do Rady NIW. Pani Ministra dostała list od części kandydatów z propozycją z upublicznienia listy kandydatów i poparć dla nich. Otrzymała też petycję (Kliknij) „o przeprowadzeniu wysłuchania publicznego kandydatów”. Ciekawe co przesądziło o wykorzystaniu do tego procesu mianowanych przez poprzedniego Przewodniczącego członków RDPP?
O konsultacjach. Przedstawiciele organizacji na zaproszenie ministra Berka (pisaliśmy o tym w Biuletynie – Kliknij) spotkali się z przedstawicielami rządu w kwestii konsultacji publicznych. Ogólnie zmiany mają iść w kierunku poważnego traktowania procesu legislacji (better regulation) i dotyczyć mają zarówno etapu rządowego jak i parlamentarnego (Więcej).
Komentarz: W sumie – jak donosi OKO-Press – Rząd zapowiada rewolucję w konsultacjach z obywatelami (Kliknij). Jednak z punktu widzenia organizacji pozarządowych ważne są nie tylko konsultacje publiczne, ale także włączenie organizacji pozarządowych w proces pracy nad dobrymi rozwiązaniami prawnymi. Dlatego obecna na spotkaniu przedstawicielka OFOP-u, Weronika Czyżewska-Waglowska, zwróciła uwagę m.in. na fakt, że organizacje mają za mało czasu na udział w równych konsultacjach (same muszą konsultować decyzje ze swoimi członkami), że są zaskakiwane regulacjami dotyczącymi sektora pozarządowego. Tym bardziej, że wiele z regulacji dotyczy organizacji pośrednio (np. jako przedsiębiorców czy pracodawców). OFOP-owi zależy na umocowanym systemowo udziale organizacji w procesie legislacyjnym, w tym instytucjonalizacji dialogu obywatelskiego i uporządkowaniu kompetencji ciał, w których reprezentacja organizacji mogłaby w sposób systematyczny uczestniczyć w procesie legislacyjnym.
Ministerstwa
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. Ministra Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz spotkała się z przedstawicielami organizacji pozarządowych zasiadających w Komitecie Umowy Partnerstwa i aktywnych w Podkomitecie ds. Rozwoju Partnerstwa: Karolina Dreszer – OFOP; Ewa Kulik – Fundacja Batorego; Krzysztof Mrozek – Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć; Kuba Wygnański – Fundacja Stocznia; Przemysław Żydok – Fundacja Aktywizacja.
Komentarz: W wyniku ustaleń podjętych podczas spotkania z przedstawicielami organizacji społeczeństwa obywatelskiego, pani Ministra przesłała pismo, w którym potwierdziła „gotowość do powołania grupy zadaniowej do spraw zasad horyzontalnych w ramach Komitetu do spraw Umowy Partnerstwa na lata 2021-2027 (KUP)”.
Ministerstwo Sprawiedliwości. Minister Sprawiedliwości Adam Bodnar oraz wiceminister Krzysztof Śmiszek spotkali się z organizacjami działającymi na rzecz osób LGBT+. W spotkaniu wzięły udział organizacje: Fundacja Basta, Kampania Przeciw Homofobii, Koalicja Miast Maszerujących, Lambda Warszawa, Miłość Nie Wyklucza, Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego, Tranzycja.pl (Kliknij). Minister Sprawiedliwości wraz z wiceministrą Zuzanną Rudzińską-Bluszcz powołał Społeczną Radę ds. Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej – Funduszu Sprawiedliwości. W skład weszli: Antoni Bielewicz, dr hab. Michał Bilewicz, Piotr Frączak, ks. Adam Jabłoński, Lidia Kołucka-Żuk, prof. Witold Klaus, prof. Zbigniew Lasocik, Paweł Łukasiak, dr hab. Monika Płatek, Anna Rozicka, Marta Tomkiewicz-Januszewska, dr Cezary Trutkowski, prof. Barbara Stańdo-Kawecka, Hanna Waśko, prof. Dagmara Woźniakowska, prof. Mirosław Wyrzykowski. Przewodniczącym Rady został Jerzy Stępień, były prezes Trybunału Konstytucyjnego (Kliknij)
Temat do dyskusji
Jak wspierać aktywność obywatelską
W ramach cyklu artykułów „Ustawa o pożytku – proponowane zmiany” (Kliknij) ukazał się kolejny tekst. Piotr Choroś, Piotr Drygała, Piotr Frączak zastanawiają się jak finansowo wesprzeć rozwój aktywności obywatelskiej? Przecież coraz częściej zwraca się uwagę, że nie powinno to być rozumiane jako realizacja zadań publicznych, ale raczej jako aktywizowanie wspólnot obywatelskich.
Czy wiesz, że…
Dobro wspólne przeciw wolności zrzeszania się? 23 kwietnia 1935 r. prezydent Ignacy Mościckie podpisał ustawę zasadniczą II Rzeczypospolitej, zwaną Konstytucją kwietniową, która w art. 5 stwierdzała „Państwo zapewnia obywatelom możność rozwoju ich wartości osobistych oraz wolność sumienia, słowa i zrzeszeń. Granicą tych wolności jest dobro powszechne”.
Komentarz: Konstytucja kwietniowa przyjęta została niezgodnie z zapisami Konstytucji marcowej i wpisywała się w proces narzucania społeczeństwu polskiemu rozwiązań autorytarnych. Odchodząc od idei suwerenności narodu tworzono praktykę suwerenności państwa, które zarówno społeczeństwo (tak samorząd jak i dobrowolne zrzeszenia), jak też prawa obywatelskie i demokrację traktowało w sposób instrumentalny, jako narzędzie dla wzmacniania siły państwa. Prawo o stowarzyszeniach z 1932 r. i Konstytucja z 1935 r. zezwalały na znaczącą ingerencję władzy w działalność stowarzyszeń, umożliwiając, na podstawie decyzji urzędnika, na odmowę ich rejestracji lub ich rozwiązywanie.
Jeszcze nie zapisałeś się na Biuletyn #prosteNGO? Możesz to zrobić poniżej!
Chcesz się podzielić informacjami lub komentarzami? Prześlij je na piotr.fraczak@ofop.eu