Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.

numer 100

Pierwszy Biuletyn #prosteNGO ukazał się 13 kwietnia 2021. Prawie cztery lata temu. Gorącymi tematami – jeśli chodzi o proces legislacyjny – były wówczas: kwestia wysłuchań publicznych dotyczących wydatkowania funduszy europejskich, zmiany prawne dotyczące młodzieżowych rad czy fundacji rodzinnych (Kliknij). Czy Wam także zdarza się wracać do starych biuletynów by sprawdzać jak to było? Dla nas bowiem jest to archiwum, z którego na co dzień korzystamy.
Z tej okazji zapraszamy do przeczytania refleksji współtwórcy pierwszych biuletynów, Łukasza Gorczyńskiego (Kliknij).

SPIS TREŚCI

1. W SKRÓCIE

1. W planach legislacyjnych (Ustawa o pożytku – kolejny zespół i mała nowelizacja)
2. W procesie legislacyjnym
   • Na poziomie rządowym (Ustawa o NIW-ie)
   • Na poziomie parlamentarnym (W konsultacjach, Mieszkania chronione, O Radzie Ministrów )
3. W procesie rzeczniczym (Czekamy)
4. Dzieje się (RDPP, Komitet ds. Pożytku Publicznego, Przewodnicząca Komitetu, Grupy robocze, Bez pozarządowców, W kwestii prezydencji, Podkomisja stała, Konwent Rad Pożytku)

2. TEMATY DO DYSKUSJI

1. Małe organizacje – wspierać czy nie szkodzić?
2. Spytaj Tuska i Porowską
3. Czy wiesz, że… (1870)

---

W skrócie

W planach legislacyjnych

• Ustawa o pożytku – kolejny zespół i mała nowelizacja. Na spotkaniu Grupy do spraw uproszczeń dyrektor Łukasz Jachimowicz zapowiedział, że pani Minister zamierza powołać przy Komitecie Pożytku Publicznego międzyresortowy zespół, który zajmie się propozycjami przedstawionymi przez Grupę. Z kolei na Konwencie Wojewódzkich Rad Działalności Pożytku Publicznego (patrz niżej) tenże dyrektor ponoć informował o niektórych pomysłach na szybką (?), małą nowelizację.

Komentarz: O dwóch krokach w nowelizacji ustawy o pożytku słyszymy od dawna, ale ciągle nie znamy, przynajmniej oficjalnie, żadnych szczegółów. Gdzieś toczą się jakieś prace (np. propozycje zgłaszane przez NIW zdobyliśmy w trybie dostępu do informacji publicznej patrz Biuletyn 89 Kliknij), o których, przynajmniej na Grupie roboczej ds. uproszczeń, się nie dyskutuje. W tym gąszczu zespołów, grup, spotkań (Kliknij) informacja wymyka się społecznej kontroli. I tylko trzeba mieć nadzieję, że to nie świadoma taktyka administracji.

W procesie legislacyjnym

Na poziomie rządowym

• Ustawa o NIW-ie. Projekt ustawy o zmianie ustawy o Narodowym Instytucie Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego (UD170) trafił do Rady Ministrów. W międzyczasie poszczególne resorty zgłosiły kolejne uwagi. Uzupełniono też OSR uzasadniając brak konsultacji publicznych: „Projekt nie wymaga przeprowadzania konsultacji publicznych z uwagi na finansowy i techniczny charakter proponowanych zmian, które mogą wywrzeć jedynie pozytywny wpływ na działanie trzeciego sektora, przez zwiększenie wartości środków przeznaczonych na dotacje w ramach realizacji programów wspierania społeczeństwa obywatelskiego. Zrezygnowano zatem z prowadzenia konsultacji publicznych projektu. Z ww. powodów projekt nie wymaga też opiniowania przez Radę Działalności Pożytku Publicznego. Projektowane regulacje zwiększą zatem dostęp do finansowania realizacji zadań publicznych z programów wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, przez zwiększenie wartości środków przeznaczonych na te programy. Projektowane zmiany w ustawie o NIW-CRSO skutkować będą podwyższeniem limitów wydatków budżetu państwa będących skutkiem finansowania tej ustawy i tym samym pozwolą na wsparcie finansowe większej ilości zadań zlecanych organizacjom pozarządowym. Co więcej przy zlecaniu zadań publicznych Narodowy Instytut będzie mógł współpracować nie tylko z Przewodniczącym Komitetu do spraw Pożytku Publicznego, ale także z poszczególnymi ministrami „działowymi” – w związku z projektowaną zmianą art. 24. Należy też podkreślić, że wskazane powyżej procedowanie projektu z rezygnacją z prowadzenia opiniowania i konsultacji publicznych wynika też z konieczności niezwłocznego zwiększenia limitu wydatków Instytutu na rok 2025 stosownie do przedstawionych w projekcie zmian. Mając zatem na uwadze pozytywne oddziaływanie projektowanych regulacji na ich odbiorców, odstąpiono od przeprowadzania opiniowania i konsultacji publicznych”.

Komentarz: Żaden z tych argumentów za odstąpieniem od konsultacji nie jest, przynajmniej dla mnie, przekonywujący. Po pierwsze, jak już pisaliśmy w kontekście wydatków NIW za poprzedniej władzy, „to, że znacząco więcej przeznaczono w programach NIW-u pieniędzy na organizacje to przecież jeszcze nie pozytywna zmiana dla organizacji. Czasem jest wręcz przeciwnie. Niezdrowa dieta może być zabójcza” (Kliknij). Po drugie konieczność szybkich zmian to nie tyle obiektywna przesłanka co raczej przyznanie się, że źle zaplanowano proces legislacyjny.

Na poziomie parlamentarnym

• W konsultacjach. Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o ochotniczych strażach pożarnych dotyczy ponownego uregulowania kwestii posiadania legitymacji przez strażaków ochotniczych straży pożarnych (Kliknij)

• Mieszkania chronione Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o zmianie ustawy o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych oraz niektórych innych ustaw (Kliknij) został poddany konsultacjom (wyniki w opracowaniu). Przypomnijmy – projekt dotyczy wprowadzenia rozwiązań służących zabezpieczeniu adekwatnych środków finansowych umożliwiających kontynuację rządowych programów rozbudowy zasobu mieszkań czynszowych dla osób o niskich i średnich dochodach.
• O Radzie Ministrów Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Radzie Ministrów oraz niektórych innych ustaw (druk nr 1059) już po pierwszym czytaniu. Projekt dotyczy uporządkowania obowiązujących norm prawnych dotyczących funkcjonowania administracji rządowej, w celu usprawnienia funkcjonowania Rady Ministrów oraz jednostek tworzących administrację rządową.

W procesie rzeczniczym

• Czekamy.  Od 3 października 2024 na wyniki konsultacji projektu ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności (Kliknij). Od 20 listopada 2024 na dezyderat w sprawie petycji w sprawie umożliwienia przekazywania 1,5% podatku dochodowego od osób prawnych dla organizacji pożytku publicznego (Kliknij). Od 22 listopada 2024 na podsumowanie konsultacji 1) w sprawie wzorów ofert i ramowych wzorów umów dotyczących realizacji zadań publicznych oraz wzorów sprawozdań z wykonania tych zadań (Kliknij) i 2) w sprawie uproszczonego wzoru oferty i uproszczonego wzoru sprawozdania z realizacji zadania publicznego (Kliknij). Od 26 listopada 2024 na I czytanie Komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Druk nr 868).

Dzieje się

• RDPP. Rada przyjęła procedurę wyłaniania kandydatów do Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (zob. zał. Kliknij). Czekamy na wyniki.
• Komitet ds. Pożytku Publicznego. Ciągle brak protokołu z posiedzenia, które odbyło się 20 stycznia 2025 r. Brak jest też rocznego planu pracy Komitetu na rok 2025 (Kliknij).
• Przewodnicząca Komitetu ds. Pożytku Publicznego. Nie ma też jeszcze podsumowania konsultacji programu współpracy na rok 2025 (konsultacje zakończyły się 30 stycznia Kliknij). Tym samym nie wiemy co z samym programem.
• Grupy robocze. Odbyły się posiedzenia grup roboczych ds. uproszczeń prawnych dla organizacji pozarządowych oraz ds. partycypacji i dialogu obywatelskiego. Na stronie Komitetu (Kliknij) nie ma jeszcze informacji.

Komentarz: Grupa ds. uproszczeń przyjęła: 1) propozycję zmian przepisów dot. VAT od darowizn rzeczowych, 2) propozycję zmian legislacyjnych rozstrzygających wątpliwości co do możliwości prowadzenia zakładu leczniczego dla zwierząt jako działalności pożytku publicznego, 3) propozycję rozpatrzenia pisma ws. problemów NGO w związku z interpretacją przepisów dot. CRBR przez banki. Z kolei grupa ds. partycypacji głosowała propozycje w sprawie budżetu obywatelskiego. Ponieważ grupy dopominają się, aby podjęte przez nich propozycje były upubliczniane liczymy, że szybko będziemy mieli do nich oficjalny dostęp.

• Bez pozarządowców. Jak donoszą media (por. np. Barbara Wesoła Przedsiębiorcy się doczekali Kliknij) rozpoczął prace Rządowy Zespół ds. Deregulacji z , szefem komitetu stałego Rady Ministrów, Maciejem Berkiem na czele. Zespół został powołany w celu „analizy i rekomendowania zmian legislacyjnych, które mają na celu uproszczenie i przejrzystość prawa w Polsce”, a jego zadaniem jest „koordynacja działań zespołu oraz współpraca z przedstawicielami strony społecznej”.

Komentarz: Wśród przedstawicieli strony społecznej trudno szukać osób związanych z działalnością społeczną, choć wśród strony społecznej jest przedstawiciel Fundacji Wsparcia Przedsiębiorczości.

• W kwestii prezydencji. Organizacje piszą list zaniepokojone faktem, że „zbyt rzadko są włączane w przygotowanie spotkań prezydencji organizowanych przez poszczególne resorty, często nie są zapraszane ani konsultowane co do udziału przedstawicieli trzeciego sektora”. Apelują więc o „znalezienie rozwiązań, które pozwolą uniknąć sytuacji podważających otwartość polskiej prezydencji na współpracę ze społeczeństwem obywatelskim” (Kliknij).

• Podkomisja stała do spraw współpracy z organizacjami pozarządowymi (PSR02S) odbyła 7 marca swoje 15 posiedzenie (Kliknij). W jego trakcie przedstawiona została informacja 1) na temat dotacji z Funduszu Solidarnościowego na realizację Programu „Asystent Osobisty Osoby z Niepełnosprawnością” w 2025 roku dla organizacji pozarządowych oraz 2) na temat rocznych i wieloletnich planów współpracy z organizacjami pozarządowymi w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, Ministerstwie Infrastruktury, Państwowym Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

• Konwent Wojewódzkich Rad Pożytku Publicznego. Warto odnotować na mapie instytucji prowadzących działania rzecznicze (lobbingowe) w obszarze zainteresowań trzeciego sektora, istnienie powołanego oficjalnie 27 listopada 2016 roku i nieposiadającego osobowości prawnej, porozumienia rad wojewódzkich. Rady reprezentowane są w Konwencie przez dwóch przedstawicieli, po jednym ze strony samorządu i ze strony organizacji pozarządowych i działają w oparciu o regulamin.

Komentarz: To bardzo dziwna konstrukcja – ani ciało dialogu, choć składa się z przedstawicieli strony samorządowej i pozarządowej, ani reprezentacja jakiegoś środowiska. A przecież trochę udaje ogólnopolską federację (działa przez projekty realizowane przez postronne organizacje pozarządowe) trochę dubluje pracę krajowej Rady Działalności Pożytku Publicznego. Dodać trzeba, że osoby związane z Konwentem, w sporej części, zasiadają też w krajowej RDPP. I choć trudno uchwycić realne efekty działania Konwentu (strona jest niezbyt aktualna Kliknij i brak wielu informacji np. efektów szeroko nagłaśnianych okrągłych stołów, o których pisaliśmy o tym m.in. w Biuletynie nr 32 Kliknij), to jednak – jak się wydaje – inicjatywa cieszy się życzliwością władzy. I to tak poprzedniej jak i obecnej.

Temat do dyskusji

Małe organizacje – wspierać czy nie szkodzić?

Wydaje się, że jednym z podstawowych barier działania małych organizacji jest traktowanie ich jako potencjalnie dużych, zdolnych do wypełniania skomplikowanych wymogów formalnych i gotowych na wykonywanie zadań publicznych, podmiotów. Cały system współpracy finansowej oparty jest o ideę zlecania zadań, co pozbawia małe organizacje ich największych zalet.

Spytaj Tuska i Porowską

Instytut Spraw Obywatelskich od 13 lat apeluje do polityków wszystkich opcji politycznych, żeby ułatwili Polkom i Polakom zabieranie głosu w sprawach obywatelskich, przy wykorzystaniu narzędzia, jakim jest inicjatywa ustawodawcza zwana inicjatywą ludowa. 

Czy wiesz, że…

1870 Ukaz z 19 VI/1 VII zniósł Radę Główną Opiekuńczą i rady szczegółowe i zatwierdził ustawę o zarządzie zakładów dobroczynnych w Królestwie Polskim (Kliknij od str. 199). Czytamy w niej oryginalnie „1. Wszystkie zakłady dobroczynne w gubernijach:_ warszawskiej, kaliszskiej, kieleckiej, łomżyńskiej, lubelskiej, petrokowskiej, płockiej, radomskiej, suwałkskiej i siedleckiej, jakoteż będące własnością tych zakładów majątki i kapitały, pozostając pod wyższym nadzorem i opieką głównego naczelnika tych gubernij, zostają w zawiadywaniu ministerstwa spraw wewnętrznych. 2. Bliższe zawiadywanie instytucjami dobroczynnemi (…) oraz majątkami do nich należącemi, porucza się radom gubernijalnym i powiatowym dobroczynności publicznej, a w mieście Warszawie oddzielnej radzie miejskiej”.

Komentarz: Jednym z argumentów likwidujących RGO w ramach represji popowstaniowych była chęć umniejszenia roli Warszawy jako ośrodka stołecznego w Królestwie Polskim.

Uwaga: Dla tych, którzy zainteresowani są tymi historycznymi mikrowykładami mamy z okazji 100 numeru prezent w postaci zebrania dotychczasowych wpisów w jednym miejscu (Kliknij)

---