Biuletyn #prosteNGO – (79) 13-26 maja 2024 r.

Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.

SPIS TREŚCI

W SKRÓCIE

PROGRAM RZECZNICZY OFOP

DZIEJE SIĘ

TEMATY DO DYSKUSJI
1. Wsparcie udziału w gremiach doradczych i ciałach dialogu
2. Czy wiesz, że…(1798)

W skrócie

W planach legislacyjnych

Pieniądze dla rad. Komisja do Spraw Petycji złożyła komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Kliknij), który ma ustawowo zagwarantować środki finansowe na funkcjonowanie wojewódzkich społecznych rad do spraw osób niepełnosprawnych i powiatowych społecznych rad do spraw osób niepełnosprawnych. Dokument skierowano do konsultacji w tym do… Polskiego Towarzystwa Prawa Medycznego.

Komentarz: Zapewnienie środków na rzeczywiste funkcjonowanie różnego rodzaju ciał dialogu i ciał konsultacyjno-doradczych, umożliwiających ich realne działanie, powinno być standardem. Powyższa zmiana niestety nie określa jednak czy możliwe będzie, w ramach tych budżetów, wsparcie dla członków reprezentujących w radach organizacje pozarządowe, a to chyba problem kluczowy ( zob. dalej Wsparcie udziału w gremiach doradczych i ciałach dialogu)

Zmiany w UEPIK-u. Jak zapowiadaliśmy w poprzednim Biuletynie pojawił się komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Kliknij), który dotyczy rozszerzenia kręgu podmiotów uprawnionych do prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów – z grona organizacji pozarządowych, z wyłączeniem spółek kapitałowych, oraz z grona stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego. Został on skierowany do konsultacji m.in. w RDPP.

Komentarz: Aktywność Komisji ds. Petycji jest imponująca. Niestety skuteczność nie jest najlepsza. Ciągle czekamy na informacje co się dzieje z komisyjnym projektem ustawy o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Kliknij), który, złożony pod koniec stycznia, ciągle nie może się doczekać nadania numeru druku.

Koła Gospodyń Wiejskich. W planach legislacyjnych jest projekt ustawy o zmianie ustawy o kołach gospodyń wiejskich UD64 (Kliknij), który przewiduje pozostawienie zadań w zakresie nadzoru nad działalnością kół gospodyń wiejskich we właściwości Prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz przeniesienie zadań związanych z promowaniem i wspieraniem kół gospodyń wiejskich oraz ich związków dotychczas wykonywanych przez Pełnomocnika rządu do spraw lokalnych inicjatyw społecznych na rzecz ministra właściwego do spraw rozwoju wsi.

Komentarz: Pytanie czy taka, czysto formalna, zmiana odpowiada na rzeczywiste potrzeby KGW.

De minimis i ekonomia społeczna. Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z udzielaniem pomocy de minimis UD63 (Kliknij) wiązać się będzie m.in. z nowelizacją ustawy o ekonomii społecznej.

W procesie legislacyjnym

Na poziomie rządowym

Projekt ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia UC29 (Kliknij) w wielu aspektach dotyczy organizacji pozarządowych i podmiotów ekonomii społecznej m.in. w kwestii uczestnictwa ich przedstawicieli w Radzie Rynku Pracy, a także wojewódzkich i powiatowych radach rynku pracy, czy kwestii organizowania instytucji partnerstwa lokalnego.

Komentarz: Trudno nie oprzeć się wrażeniu, że projekt w zasadzie marginalizuje rolę organizacji pozarządowych. Chociażby zapis”realizacja przez władze publiczne zadań państwa w zakresie aktywności zawodowej, wspierania zatrudnienia oraz rynku pracy opiera się na dialogu i współpracy z partnerami społecznymi”, może być rozumiany wąsko – tak jak np. w Funduszach Europejskich. Zwraca uwagę rola Ochotniczych Hufców Pracy, a przecież ciągle nie odbyła się dyskusja czy przypadkiem OHP nie powinno być zastąpione przez bardziej obywatelskie struktury. Wątpliwości budzi też procedowanie – projekt, według zapisów na stronie RCL-u, nie został skierowany do konsultacji publicznych, choć w zakładce „opiniowanie” jest Pismo do konsultacji do organizacji społecznych i gospodarczych , które zostało skierowany m.in. do takich organizacji: Fundacja Platforma Przemysłu Przyszłości; Polskie Forum HR; Stowarzyszenie Agencji Zatrudnienia; Narodowe Forum Doradztwa Kariery; Stowarzyszenie Doradców Szkolnych i Zawodowych RP; Stowarzyszenie Prawa Pracy; Polskie Stowarzyszenie Zarządzania Kadrami; Związek Liderów Usług Biznesowych w Polsce; Stowarzyszenie Inspektorów Pracy Rzeczypospolitej Polskiej; Polska Fundacja im. R. Schumana; Fundacja Share the Care; Ogólnopolski Konwent Agencji Pracy; Fundacja Rozwoju Oprócz Granic; Konsorcjum Migracyjne; Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć. Zaprawdę trudno często zrozumieć jaką ideą kierują się urzędnicy wybierając organizacje pozarządowe, do których wysyłają projekty konsultowanych aktów prawnych.

Na poziomie parlamentarnym

Sygnaliści. Rządowy projekt ustawy o ochronie sygnalistów (druk nr 219) (Kliknij) został przyjęty przez Sejm 23 maja 2024 i przesłany został do Senatu.
Ustawa o pożytku. 15 maja 2024 po przyjęciu poprawek Senatu Sejm przyjął ustawę o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem administracji rządowej (Kliknij), która trafiła teraz do Prezydenta.
Polityka rozwoju. Ustawa o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw została zaakceptowana przez Senat bez poprawek (Kliknij).

Komentarz: W tej ustawie znalazł się artykuł Art. 14lzo. 1. „Projekt planu społeczno-klimatycznego opracowuje minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego w porozumieniu z właściwymi ministrami i we współpracy z zarządami województw oraz partnerami społecznymi i gospodarczymi”. Problem jest w tym, że nie do końca wiadomo czy mieszczą się tu organizacje pozarządowe. W ramach obecnie przyjętej terminologii w Funduszach Europejskich (Wytycznych dotyczące realizacji zasady partnerstwa na lata 2021-2027 Kliknij) wśród „kategorii partnerów” obok „partnerów społecznych i gospodarczych” wymienia się osobno „właściwe podmioty reprezentujące społeczeństwo obywatelskie” . I tak powinno być i w tym przypadku. A czy organizacje będą pomijane przy tworzeniu planów społeczno-klimatycznych, przekonamy się. Symboliczne jest tylko to, że w Senacie dyskusję wokół projektu prowadził marszałek Maciej Żywno, a senatorem sprawozdawcą był Piotr Masłowski, obaj kiedyś mocno związani z sektorem pozarządowym.

OSR ex-post

Problemy z RODO. Prezes UODO nałożył karę finansową 916,71 zł na Stowarzyszenie sportowe „Maraton” z Gorlic na Podkarpaciu za brak adekwatnej reakcji po wystąpieniu naruszenia ochrony danych osobowych. Nieprzeszkolony wolontariusz nieopatrznie ujawnił na portalu społecznościowym nadmiarowe dane ponad stu uczestników zawodów (Kliknij)

Komentarz: Kara w tym wypadku nie tyle dotyczyła samego zdarzenia, więcej ta „konkretna sytuacja nie wymagała konieczności powiadamiania osób, których dane zostały ujawnione”. Jednak choć „ryzyko nie było wysokie, ale nie można go ignorować. Gdyby Stowarzyszenie przeprowadziło to rozumowanie, wiedziałoby, że ma prawny obowiązek – jako administrator tych danych – zgłoszenia naruszenia ochrony danych osobowych do Prezesa UODO. Ten podpowiedziałby, co zrobić dalej”.

Program rzeczniczy OFOP-u – rzecznictwo krajowe

Propozycje dotyczące uproszczeń dla III sektora

Petycja w sprawie OSR. OFOP wystosował petycję w interesie publicznym o uwzględnienie w Ocenie Skutków Regulacji wpływu planowanych rozwiązań na organizacje pozarządowe. Petycja wisi na stronie Komitetu ds. Pożytku Publicznego (Kliknij).

Uzasadnienie. Organizacje pozarządowe to bardzo szeroka kategoria podmiotów prawnych i posiadających ułomną osobowość prawną. Tylko organizacji non-profit (organizacji pozarządowych objętych ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie czyli np. bez związków zawodowych) wg GUS (Działalność stowarzyszeń i podobnych organizacji społecznych, fundacji, społecznych podmiotów wyznaniowych oraz samorządu gospodarczego i zawodowego w 2022 r. – wyniki wstępne) jest ponad 100 tysięcy. Zrzeszają one ponad – nie licząc wolontariuszy – 8 milionów członków. Osiągają przychód prawie 50 miliardów złotych rocznie i tworzą ponad 150 tys. pełnoetatowych miejsc pracy. Bezpośrednio obejmują pomocą ponad 17 mln osób. Co jednak ważne nie prowadzą one najczęściej (79%) działalności gospodarczej ani nawet odpłatnej pożytku publicznego i nie korzystają z płatnego personelu (61,2%). Co oznacza, że większość z nich nie jest ani przedsiębiorcą, ani pracodawcą. Z powyższego wynika, że Ocena Skutków Regulacji w żadnym stopniu nie jest badana pod kątem wpływu na znaczącą ilość podmiotów prawnych, których działaniami żywotnie zainteresowana jest znaczna liczba obywateli – jako uczestników działań i jako odbiorców tych działań. Brak takich mechanizmów kontroli powoduje, że w procesie legislacyjnym zdarza się, że pamięta się o ulgach dla małych i średnich przedsiębiorstw zapominając, o zazwyczaj jeszcze mniejszych, pozbawionych zasobów własnych, organizacjach, które realizują obywatelską wolność zrzeszania się lub powstają z chęci pomocy innym, czy działania na rzecz dobra wspólnego. Nie wydaje się to być ani zasadne ani, z punktu widzenia roli pełnionej przez organizacje, korzystne.

W obszarze realizacji zasady partnerstwa

Partnerstwo w ZIT-ach. We współpracy z European Climate Foundation (ECF) staramy się monitorować realizację zasady partnerstwa w Zintegrowanych Inwestycjach Terytorialnych. W październiku 2023 przeprowadziliśmy pierwsze badanie (raport z przeprowadzonych przez Iwonę Ćiećwierz badań pt. Ciała doradcze Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych a zasada partnerstwa jest dostępny na stronie OFOP-u Kliknij). Obecnie prowadzimy analizę, której celem ma być swoista „Mapa partnerstwa w ZIT-ach”. O postępach będziemy na informować (Kliknij)

Na rzecz wolności zrzeszania się

Społecznik może być bezrobotny. W ramach prowadzonego procesu rzeczniczego na rzecz ustawowego unormowanie sposobu nadawania statusu osoby bezrobotnej przez powiatowe urzędy pracy członkom zarządów organizacji pozarządowych (Kliknij) w ramach konsultacji projektu ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia UC29 (Kliknij) OFOP zgłosił odpowiednią propozycję zmian, by w art. 64. „Nie stanowi przeszkody do nabycia oraz posiadania statusu bezrobotnego” dodać „3) nieodpłatne pełnienie funkcji członka zarządu podmiotu ekonomii społecznej, o którym mowa w ustawie z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej (Dz.U. z 2022 r. poz. 1812).”

Dzieje się

Organizacje

Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej zaprezentowała projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia partycypacji obywatelskiej w wykonywaniu zadań publicznych (Kliknij) i zachęca do konsultowania (termin do 10 czerwca Kliknij). Propozycja FRDL zakłada zmiany w sumie w ośmiu aktach prawnych, w tym ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie i ma, w założeniach, doprowadzić do stanu, w którym mieszkańcy zyskaliby realny wpływ na sprawy dotyczące lokalnej społeczności.

Komentarz: Propozycja wymaga szerokiej dyskusji, bo to bardzo wiele i to bardzo różnych propozycji. Zmiany „w pożytku” miałyby dotyczyć: uproszczenie procedur zlecania zadań publicznych; uelastycznienie zasad rozliczania dotacji przyznawanych organizacjom pozarządowym; poszerzenie definicji działań publicznych zaliczanych do działalności pożytku publicznego o kategorię zadań w zakresie rozwoju aktywności obywatelskiej realizowanych poprzez zwiększanie partycypacji społecznej w procesie realizacji zadań publicznych; wprowadzenie możliwości rozliczenia dotacji na podstawie stwierdzenia wykonania wszystkich działań określonych w umowie o udzielenie dotacji albo na podstawie rezultatów, mierzonych wskaźnikami określonymi na etapie ogłaszania oferty na realizację zadania; podwyższenie górnego limitu na powierzanie zadań w ramach tzw. małych grantów; wprowadzenie dwóch nowych form wyłaniania podmiotu realizującego zlecane zadania publiczne bez konkursu: umowy partnerstwa społecznego oraz negocjacyjnego trybu zawierania umów; wprowadzenie zasady, że zlecenie realizacji zadania publicznego może być powiązane z oddaniem w użytkowanie ruchomości bądź nieruchomości niezbędnych do realizacji zadania a będących własnością Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego; wprowadzenie możliwości przeznaczenia części uzyskanej dotacji na wsparcie rozwoju instytucjonalnego podmiotu realizującego zadanie; wprowadzenie zasady, że dotacja udzielona na realizację zadania publicznego może pokrywać wydatki inwestycyjne, o ile są one elementem realizacji tego zadania; odejście od zasady rozliczania dotacji na koniec roku budżetowego i przyjęcie zasady, że środki przeznaczone na realizację zadania mogą być wykorzystane w całym okresie realizacji zadania; wprowadzenie, w przypadku realizacji zadań publicznych trwających ponad 6 miesięcy, zasady, że umowa może przewidywać waloryzację kwot dotacji; powołanie nowej instytucji partycypacji obywatelskiej – komitetu aktywności lokalnej, tworzonego przez mieszkańców gminy dla realizacji konkretnego przedsięwzięcia służącego zaspokojeniu zbiorowych potrzeb lokalnej wspólnoty samorządowej.

4 czerwca. Przygotowywany jest projekt ustawy dot. uczynienia dnia 4 czerwca Świętem Wolności i Praw Obywatelskich oraz dniem wolnym od pracy. Komitet Założycielski Obywatelskiej Inicjatywy Ustawodawczej – 4 Czerwca planuje złożyć w Sejmie obywatelski projekt ustawy. Akces do komitetu zgłosiły dotąd: Stowarzyszenie Sieć Solidarności, Komitet Obrony Demokracji, Nowa Generacja, Stowarzyszenie Pokolenie 2050. Forum Długiego Stołu, Stowarzyszenia Forum 4 Czerwca, Fundacja Liberté.

Parlament

Podkomisja stała

IV posiedzenie. Spotkanie podzielone było na dwie części. 1) Zapoznanie się z informacją na temat realizacji programów Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w latach 2022-2023 oraz projektów realizowanych przy finansowym wsparciu Instytutu w 2024 r. – referował Dyrektor Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego Michał Braun; 2) Zapoznanie się z informacją o podstawie prawnej funkcjonowania kół gospodyń wiejskich oraz zasadach wsparcia finansowego ich działalności w 2023 r. i planach na rok 2024 – referowali: zastępca dyrektora Departamentu Oświaty i Polityki Społecznej w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Sylwia Staniuk oraz zastępca Prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Leszek Szymański. Zapis spotkania (Kliknij)

Ministra ds. społeczeństwa obywatelskiego

Życzymy zdrowia. Jak się wydaje stosunkowo niewiele się dzieje w obszarze działania pani Ministry. Jest to, jak się wydaje, spowodowane dłuższą nieobecnością pani Minister.
Grupy robocze. Na stronie (Kliknij) i w mailach do członków grup pojawiły się nowe terminy spotkań. Grupa Robocza ds. Uproszczeń Prawnych dla Organizacji Pozarządowych 12 czerwca 2024 r. 12:00-16:00, Grupa Robocza ds. Partycypacji i Dialogu Obywatelskiego 13 czerwca 2024 r. 09:30-12:30, Grupa Robocza ds. Aktywizmu i Wolontariatu 13 czerwca 2024 r. 13:00-16:00.
Capacity. Na stronie KPRM pojawiła się informacja na temat harmonogramu konkursu FERS.04.06-IP.04-001/23 (Kliknij), o którym pisaliśmy w poprzednim biuletynie.

Komentarz: Instytucja Pośrednicząca, czyli KPRM, „podjęła działania w kierunku dodatkowej weryfikacji możliwości podpisania umowy o dofinansowanie projektu z wnioskodawcami, których wnioski zostały skierowane do etapu negocjacji. IP zastrzega sobie prawo do odmowy zawarcia umowy o dofinansowanie projektu w przypadku negatywnego wyniku prowadzonej weryfikacji”. Być może oznacza to, że i w tym konkursie- rozstrzygniętym jeszcze za poprzedniej władzy – niektóre dokonane wybory budzą wątpliwości. Przypomnijmy listę projektów skierowanych do etapu negocjacji (Kliknij).

Ministerstwa

Sprawozdania z realizacji programów współpracy. Sprawozdanie z realizacji Programu Współpracy Partnerskiej za rok 2023 wisi na stronie Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej (Kliknij)

Komentarz: Czekamy ciągle na odpowiedzi na temat sprawozdań z Ministerstwa Rodziny, Ministerstwa Kultury i Ministerstwa Edukacji…

Legislacja

Zmiany regulaminu Sejmu. Prezydium Sejmu na podstawie art. 203 regulaminu Sejmu wnosi projekt uchwały w sprawie zmiany Regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Kliknij

Komentarz: Niestety, pomimo słusznego kierunku zmian i obligatoryjnych (z wyjątkami) „konsultacji społecznych” organizacje zapewne nie maja zbytnich powodów do radości. Praktyka dotychczasowa pewnie pozostanie i akty prawne, poza konsultacjami, będą nadal wysyłane do partnerów społecznych i związków samorządowych. W imieniu organizacji zapraszane będą co najwyżej Rada Działalności Pożytku Publicznego lub rządowy Komitet ds. Pożytku Publicznego. Pytaniem jest także dlaczego użyto sformułowania konsultacje społeczne a nie publiczne? Tylko przypadek czy stoi za tym jakiś pomysł?

Temat do dyskusji

Wsparcie udziału w gremiach doradczych i ciałach dialogu

Zapewnienie środków nie tylko na funkcjonowanie różnego rodzaju ciał dialogu i ciał konsultacyjno-doradczych, ale i na rzeczywisty udział w nich reprezentantów społeczeństwa obywatelskiego powinno być standardem. Czasem powinno to być nawet wynagradzane, gdy władza chce korzystać z wiedzy eksperckiej i pracy merytorycznej przedstawicieli organizacji np. w komisjach konkursowych (por. Czy są granice nieodpłatnej pracy na rzecz administracji publicznej? Kliknij). W innych wypadkach, gdy władza chce dialogować z reprezentantami środowisk, powinno być co najmniej zapewnione pokrycie kosztów uczestniczenia w takich ciałach przedstawicieli zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego. Warto tu wspomnieć, że są już przyjęte rozwiązania, które mogą być inspiracją dla przyjmowanych kolejnych rozwiązań. Warto je zbierać i oceniać. Bardzo prosimy o dzielenie się Waszymi doświadczeniami.

Czytaj całość

Czy wiesz, że…

1798 (20 października) Edykt (Vereins-Edikt) Fryderyka Wilhelma III „kary stanowiący na tajne związki powszechnemu bezpieczeństwu szkodliwe”. Tekst, zostaje przedrukowany w… Gazecie Warszawskiej. W owym czasie stolica podzielonej Rzeczpospolitej, wraz z obszarem nieledwie całej dzisiejszej Polski (bez terenów południowo-wschodnich z Krakowem i Lublinem), była bowiem prowincjonalnym miastem Królestwa Prus.

Komentarz: Prawo dotyczyło jedynie organizacji tajnych, a i tak wyjątek zastosowano dla placówek masońskich należących do trzech głównych pruskich obediencji (rodzaj federacji). Oczywiście działały wówczas w Warszawie tajne organizacje np. powstałe w… 1798 i nie wykryte przez władze Towarzystwo Republikantów Polskich, ale prawo to nie tyczyło się kwestii zrzeszania się w ogóle. Charakterystyczne, że mniej więcej w owym czasie (1800-1806) rozpoczynało swoją działalność Towarzystwo Przyjaciół Nauk, jedna z kluczowych organizacji w historii samoorganizacji na ziemiach polskich. Działało prężnie, ale oczekiwało „dyplomu monarszego, nadającego zazwyczaj pewne prawa i przywileje korporacyi uczonych”. Król pruski, co prawda deklarował królewskie „upodobanie” w działalności towarzystwa, lecz jednocześnie stwierdzał, że działania TPN nie wymagają jego akceptacji (por. Piotr Frączak Początki organizacji… rzecz o Towarzystwie Przyjaciół Nauk w czasie zaboru pruskiego (1800-1806) Kliknij). Nadchodził jednak czas ścisłej kontroli państwa nad samoorganizacją się społeczeństwa, a Fryderyk Wilhelm III w 1816 (6 stycznia) wydał w międzyczasie kolejny reskrypt dotyczący podejrzanych tajnych stowarzyszeń (Verordnung wegen der angeblichen geheimen Gesellschaften) potwierdzający edykt z 1798.

Jeszcze nie zapisałeś się na Biuletyn #prosteNGO? Możesz to zrobić poniżej!
Chcesz się podzielić informacjami lub komentarzami? Prześlij je na piotr.fraczak@ofop.eu