Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.
SPIS TREŚCI
- W SKRÓCIE
- PROGRAM RZECZNICZY OFOP
- DZIEJE SIĘ
- TEMATY DO DYSKUSJI
W skrócie
W procesie legislacyjnym
Na poziomie rządowym
- Budownictwo społeczne. Do konsultacji trafił Projekt ustawy o zmianie ustawy o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa oraz niektórych innych ustaw (UA7) (Kliknij). Projektowane rozwiązania mają na celu przywrócenie społecznego charakteru finansowanych z budżetu państwa inwestycji mieszkaniowych oraz umożliwienie znacznego wzrostu skali tego typu inwestycji w najbliższych latach, odpowiadającej zgłaszanemu przez samorządy i inwestorów zapotrzebowaniu.
Komentarz: Projekt skierowany został do konsultacji także do organizacji, m.in. Stowarzyszenie Tebeesów Polski Południowej i Zachodniej; Stowarzyszenie Zachodniopomorskie Tebeesy; Stowarzyszenie Towarzystw Budownictwa Społecznego z siedzibą w Tarnobrzegu; Obywatel TBS; Stowarzyszenie Mieszkańców TBS Mieszkanie Naszych Możliwości; Stowarzyszenie Partycypantów i Najemców Nasz Blok; Stowarzyszenie Mieszkańców TBS Poznań; Stowarzyszenie Mieszkańców TBS Marki; Stowarzyszenie Budowniczych Domów i Mieszkań; Inicjatywa Społeczna Mieszkańców Lubelskiego TBS; Ruch Społeczny TBS Tarnobrzeg; Fundacja Wolne Społeczeństwo z Poznania; Fundacja Habitat for Humanity Polska; Fundacja Instytut Rozwoju Budownictwa z siedzibą w Warszawie; Towarzystwo Pomocy im. Św. Brata Alberta; Krajowa Organizacja Rzeczoznawców Majątkowych; Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych; Polskie Stowarzyszenie Rzeczoznawców Majątkowych; Polskie Towarzystwo Rzeczoznawców Majątkowych; Stołeczne Stowarzyszenie Rzeczoznawców Majątkowych; Stowarzyszenie Rzeczoznawców Majątkowych „POLONIA”; Fundacja „Fundusz Pomocy Studentom”; Niezależne Zrzeszenie Studentów; Zrzeszenie Studentów Polskich.
- Deregulacja prawa. Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego (UA8) (Kliknij) trafił do konsultacji. Ministerstwo wysłało go do ponad 500 bardzo różnych podmiotów, w tym kilku – wydaje się dość przypadkowych – organizacji. To co bezpośrednio wiąże się z organizacjami dotyczy przeglądów prawa. Ministrowie kierujący działami administracji rządowej dokonują, w zakresie swojej właściwości, bieżącego przeglądu funkcjonowania aktów normatywnych określających zasady podejmowania, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej oraz przedkładają ministrowi właściwemu do spraw gospodarki corocznie, w terminie do dnia 30 czerwca, informację o wynikach tego przeglądu. Informacja, ta zawiera m.in. 1) wskazanie aktów normatywnych, które wpływają na mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców; 2) wskazanie aktów normatywnych, które nakładają na przedsiębiorców obowiązki administracyjne, w tym obowiązki informacyjne; 3) wskazanie aktów normatywnych, w stosunku do których zaplanowano przeprowadzenie oceny ich funkcjonowania lub oceny funkcjonowania ich części. Minister właściwy do spraw gospodarki przekazuje informacje przedłożone przez ministrów kierujących działami administracji rządowej także „Radzie Pożytku Publicznego” (tak w oryginale), o której mowa w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wskazując termin do wyrażenia opinii nie krótszy niż 30 dni od dnia przekazania informacji).
Komentarz: Przegląd aktów prawnych może być cennym narzędziem monitorowania zmian prawa i aż się prosi by dotyczył on także organizacji pozarządowych, w tym tych nie prowadzących działalności gospodarczej.
- Fundusze i klimat. Projekt ustawy o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz ustawy o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw (UD33) (Kliknij) nie był poddawany – jak wynika ze strony RCL-u – konsultacjom czy formalnemu procesowi uzgodnień.
Komentarz: Jednak już pojawiły się autopoprawki, z których jedna dotycząca planów społeczno-klimatycznych mówi, że projekt takiego planu „opracowuje minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego we współpracy z właściwymi ministrami, zarządami województw oraz partnerami społecznymi i gospodarczymi”. A to przy stosowanej obecnie nomenklaturze (por. np. wytyczne dotyczące realizacji zasady partnerstwa na lata 2021-2027) (Kliknij) może oznaczać wyłączenie z tego procesu organizacji pozarządowych reprezentujących organizacje społeczeństwa obywatelskiego. Brak konsultacji takich zapisów znów może być odbierany jako instrumentalne traktowanie zasady partnerstwa.
- Sygnaliści. Nie ma szczęścia projekt ustawy o ochronie sygnalistów (UC1) (Kliknij). Wpłynął wniosek o reasumpcję decyzji Rady Ministrów z dnia 2 kwietnia 2024 r. w zakresie OSR do tego projektu.
Na poziomie parlamentarnym
- Organizacje w radzie KRS. Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa (druk nr 219) (Kliknij) uległ zmianie i trzech przedstawicieli organizacji pozarządowych do Rady Społecznej nie będzie wskazywał Prezydent, a Rada Działalności Pożytku Publicznego. Sejm przyjął tę ustawę.
Komentarz: Przypomnijmy. Problem niereprezentatywności organizacji pozarządowych nominowanych przez Prezydenta był zgłaszany już na etapie konsultacji rządowych przez RPO i HFPC (wyniki tych konsultacji niestety nie wiszą w odpowiednim miejscu na stronie RCL, ale znajdują się w „zazipowanym” pliku – „Projekt ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa” w zakładce Rada Ministrów (Kliknij). Dobrze, że na etapie parlamentarnym po pierwszym czytaniu, które odbyło się na posiedzeniu Sejmu (7 marca) zorganizowano 26 marca 2024 wysłuchanie publiczne. Dobrze, że parlamentarzyści chcieli większej autonomii dla reprezentantów trzeciego sektora. Oczywiście jest pytaniem czy RDPP, w obecnym kształcie prawnym (osoby nie wybierane przez środowisko a nominowali przez Przewodniczącego Komitetu ds. Pożytku Publicznego i urzędnicy poszczególnych ministerstw) jest najlepszym rozwiązaniem?
Program rzeczniczy OFOP-u – rzecznictwo krajowe
Propozycje dotyczące uproszczeń dla III sektora
- Prezentacja na Zespole Parlamentarnym. W trakcie posiedzenia Zespołu Parlamentarnego (patrz niżej) jako jeden z punktów programu zaprezentowano efekty prac działającego przy OFOP-ie zespołu „Proste prawo dla NGO”. Rafał Kowalski (członek zarządu OFOP, redakcja NGO.pl) zaprezentował „Główne działania OFOP-u i konieczność rozwiązań systemowych”, Rafał Dymek (Fundacja im. Roberta Schumana) omówił najpilniejsze kwestie do rozwiązania, a Tomasz Schimanek (Stowarzyszenie Dialog Społeczny) wskazał na niektóre kwestie wymagające dyskusji. Do członków zespołu przesyłany został pakiet dokumentów: 1) Propozycje Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych dotyczące uproszczeń dla III sektora na wybory parlamentarne 2023 roku (Kliknij), 2) Zestaw tez dotyczących uproszczeń (Kliknij), 3. Projekt Ustawy o zmianie ustaw w celu likwidowania zbędnych barier administracyjnych i prawnych w działalności społecznej (Kliknij), 4. Założenia do nowelizacji Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Kliknij), 5. Prawo organizacji pozarządowych w jednym akcie prawnym (Kliknij).
W obszarze realizacji zasady partnerstwa
- Wysłuchanie publiczne – rewizja KPO. 8 kwietnia odbyło się wysłuchanie publiczne w sprawie Konsultacji Rewizji Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności. Na zlecenie Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej cały proces zorganizowały i przeprowadziły OFOP i Fundacja Pole Dialogu. W wysłuchaniu w formie spotkania online wzięło udział 320 osób, z czego 49 z nich zabrało głos w sprawie rewizji Krajowego Planu Odbudowy. Poprowadzili je Karolina Dreszer-Smalec oraz Mateusz Wojcieszak. Spotkanie rozpoczęła minister Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, a pierwsze refleksje po wysłuchaniu przedstawił sekretarz stanu Jan Szyszko. Wśród osób przysłuchujących się zgłaszanym uwagom byli przedstawiciele wszystkich resortów i instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie KPO. Nagranie dostępne jest tutaj: Kliknij (podsumowanie wystąpień rozpoczyna się od czasu 4.03.35). Przypominamy również, że uwagi do rewizji KPO można wnosić do 15 kwietnia za pomocą formularza znajdującego się na stronie Ministerstwa (Kliknij).
Dzieje się
Organizacje
- Fundacja im. Stefana Batorego. Jak wygląda z raport z badania przeprowadzonego na reprezentatywnej, losowo wybranej próbie 200 gmin (Anna Dąbrowska, Narzędzia partycypacji lokalnej w Polsce w 2023 roku – Kliknij). „Obraz partycypacji lokalnej (…) nie jest zbyt optymistyczny. Gminy (…) nie umożliwiają mieszkańcom wywierania realnego wpływu na sprawy lokalne poprzez mechanizmy współdecydowania”.
- Capacity building. Wsparcie dla budowania potencjału organizacji pozarządowych jako partnerów w Funduszu Społecznym to w zasadzie nowy instrument choć podobne działania były już testowane w poprzednich perspektywach. Jednak obecnie jest on obligatoryjny na poziomach regionalnych programów operacyjnych. Nie ma jednak zgody, co do tego w jaki sposób wsparcie to miałoby być realizowane. Spór dotyczy nie tylko poziomu krajowego (w ramach Funduszy Europejskich dla Rozwoju Społecznego), ale też w poszczególnych województwach. W temacie możliwych zmian w programach (z uwagi na zbliżający przegląd śródokresowy) zaktywizowały się różne środowiska. Pisaliśmy, że tematem zajął się Podkomitet ds. rozwoju zasady partnerstwa. Ostatnio zaktywizowała się Grupa robocza ds. społeczeństwa obywatelskiego Komitetu Monitorującego FERS, która zorganizowała 10 kwietnia 2024 r. otwarte spotkanie „prekonsultacyjne” a także Zespół Rady Działalności Pożytku Publicznego ds. Funduszy i Realizacji Zasady Partnerstwa. Temat ten pojawi się również na zbliżającym się spotkaniu komitetów w ramach Stałej Konferencji ds. Funduszy Europejskich.
Komentarz: Pewne jest, że podstawowy błąd został poczyniony na etapie programowania obecnej perspektywy. Teraz – nawet jeśli uda się wprowadzić jakieś zmiany – będą one zapewne niewielkie. Najważniejsze jest pytanie na ile uda się wyciągnąć wnioski na przyszłość i dobrze zdefiniować to jakie wsparcie jest możliwe i konieczne. Bo przecież – jak już próbowaliśmy udowodnić – nie każde wsparcie rzeczywiście wspiera organizacje (Kliknij).
KPRM
Ministra ds. społeczeństwa obywatelskiego
- Wywiad dla ngo.pl. Ukazała się rozmowa „Nic się nie dzieje przeciwko organizacjom” (Kliknij), w której Magda Dobranowska-Wittels i Rafał Kowalski pytają Ministrę Agnieszkę Buczyńską na temat Komitetu Pożytku Publicznego, Rady Działalności Pożytku Publicznego i Narodowego Instytutu Wolności. „Jesteśmy w fazie reorganizacji, jeszcze dookreślamy zakresy zadań wydziałów, układamy strukturę, ustalamy, jak ona powinna być dopasowana do celów strategicznych, które sobie wyznaczamy” – mówi pani Ministra. Ciągle jeszcze więc mało jest konkretów i sporo uspokajania organizacji, że nic nie dzieje się przeciw nim.
- 10 kwietnia. Ministra wzięła udział w posiedzeniu Parlamentarnego Zespołu ds. Organizacji Pozarządowych i Społeczeństwa Obywatelskiego.
- Pytania do Pani Ministry. W trybie dostępu do informacji publicznej zwróciliśmy się do KPRM o informację na jakim etapie jest przygotowanie, wymaganych ustawą z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, dokumentów: 1) planu prac Komitetu ds Pożytku Publicznego na rok 2024 (zgodnie z art. 34f Komitet przyjmuje plan prac Komitetu i przedstawia go Radzie Ministrów do zatwierdzenia) i kiedy planowane jest jego przyjęcie i zatwierdzenie przez Radę Ministrów; 2) sprawozdań organów administracji rządowej z realizacji programu współpracy za rok poprzedni, które powinny być nie później niż do dnia 30 kwietnia każdego roku ogłaszane w Biuletynie Informacji Publicznej; 3) sprawozdania za poprzedni rok kalendarzowy, zawierającego informacje o prowadzonej działalności w zakresie wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego oraz o realizacji planu, o którym mowa w art. 34f, które Przewodniczący Komitetu przedkłada Radzie Ministrów, w terminie do dnia 30 czerwca każdego roku, 4) sprawozdania z realizacji ustawy o działalności pożytku za lata 2022-2023, które zgodnie z art. 50a „Rada Ministrów, na podstawie informacji uzyskanych od organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego, przedstawia co 2 lata Sejmowi i Senatowi Rzeczypospolitej Polskiej sprawozdanie z wykonania ustawy w terminie do dnia 30 listopada roku następującego po upływie okresu sprawozdawczego” i czy planowane jest wykonanie tego obowiązku za okres 2018-2019 oraz 2020-2021, z którego obowiązku nie wywiązywał się rząd poprzedni; 5) programu współpracy z organizacjami pozarządowymi w poszczególnych ministerstwach i urzędach wojewódzkich, które powinny być przyjęte do dnia 30 listopada roku poprzedzającego okres obowiązywania programu.
Parlament
Parlamentarny Zespół
- Pierwsza przymiarka do podziału zadań. Drugie spotkanie Parlamentarnego Zespół ds. Organizacji Pozarządowych i Społeczeństwa Obywatelskiego rozpoczęło się od zmiany na stanowisku współprzewodniczącej. Dotychczasowa współprzewodnicząca i jedna z głównych inicjatorek powstania Zespołu w tej kadencji podjęła się funkcji sekretarza, zaś funkcję drugiej współprzewodniczącej obok senatorki i wicemarszałkini Senatu Magdaleny Biejat objęła Dorota Niedziela- wicemarszałkini Sejmu. Takie wzmocnienie Zespołu pozwala mieć nadzieję na silne umocowanie jego prac w obu izbach Parlamentu. Jednocześnie udział w pracach Zespołu pani Ministry ds. Społeczeństwa Obywatelskiego Agnieszki Buczyńskiej i przewodniczącego Podkomisji stałej do spraw współpracy z organizacjami pozarządowymi Tadeusza Tomaszewskiego jest dobrym sygnałem, że prace w rządzie i w Sejmie będą się wzajemnie się uzupełniać, a nie dublować.
Komentarz: Na stronie Zespołu (Kliknij) powinno niedługo ukazać się nagranie ze spotkania, na którym usłyszeć będzie można deklaracje członkiń i członków Zespołu. To co wydało się specjalnie ciekawe to deklaracje co do wpisania do OSR-ów konieczności przewidywania wpływu każdego projektu legislacyjnego na sektor organizacji pozarządowych. Podobnie ważna była deklaracja co do konieczności ujednolicenia w różnych aktach prawnych pojęć dotyczących organizacji pozarządowych (o niektórych problemach terminologicznych już pisaliśmy (Kliknij).
Temat do dyskusji
Jakie społeczeństwo obywatelskie?
Wielkimi krokami zbliża się IX Ogólnopolskie Forum Inicjatyw Pozarządowych. Niewątpliwie wśród dyskusji pojawi się podstawowe pytanie co wydarzyło się przez ostatnie osiem lat, w jakiej kondycji jest społeczeństwo obywatelskie. Czas więc zacząć dyskusję, a chyba najlepiej zacząć od tego na czym skończyliśmy na ostatnim OFIP-ie, czyli na obywatelskim planie wzmocnienia społeczeństwa obywatelskiego. Warto przypomnieć podstawowe priorytety, obszary i kierunki działań, jakie organizacje widziały w 2015. Czy coś zmieniło się na lepsze? Jakie wyzwania nadal stoją przed nami? Do tego dziś może służyć Strategiczna Mapa Drogowa Sektora Obywatelskiego.
Czy wiesz, że…
1852 (26 listopada) patentem cesarskim zabroniono zawiązywania stowarzyszeń, które „w jakimkolwiek zamiarze przywłaszczają sobie autorytet co do jakiejkolwiek gałęzi władzy ustawodawczej lub wykonawczej”; powstanie innych stowarzyszeń zależało od zgody władz. W duchu tej ustawy „o stowarzyszeniach”, wszystkie Towarzystwa obowiązane były ponownie złożyć swoje statuty do akceptacji i oczekiwać ponownego ich zatwierdzenia. Tak było np. z Towarzystwem Naukowym Krakowskim, które zawieszone, reaktywowane zostało dopiero w 1857 jako Cesarsko-Królewskie Towarzystwo Naukowe Krakowskie.
Komentarz: Podobnie jak w Prusach Wiosna Ludów wymusiła uchwalenie Konstytucji, która jednak była nadana odgórnie przez cesarza. Ta konstytucja marcowa 1849 r., która przynajmniej w teorii przyznawała prawa obywatelskie w tym prawo do zrzeszania się w praktyce nie była stosowana i w 1851 roku patentem sylwestrowym (oficjalnym tytuł był patent cesarski z 31 grudnia) cesarz Franciszek Józef po prostu ją uchylił.
Jeszcze nie zapisałeś się na Biuletyn #prosteNGO? Możesz to zrobić poniżej!
Chcesz się podzielić informacjami lub komentarzami? Prześlij je na piotr.fraczak@ofop.eu