Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.
SPIS TREŚCI
- W SKRÓCIE
- PROGRAM RZECZNICZY OFOP
- DZIEJE SIĘ
- TEMATY DO DYSKUSJI
W skrócie
W planach legislacyjnych
- Znów o agentach. Adam Bodnar w swoim felietonie „Czy zostaniemy >>agentami zagranicznymi<<?” (Kliknij) informuje, że Suwerenna Polska w klipie z 25 czerwca 2023 r. przypomniała, że „czas na deputinizację NGOs”. To znak, że pomysł na stygmatyzację organizacji, ciągle się gdzieś tli.
Komentarz: Oczywiście sprawa nie jest nowa. W procesie legislacyjnym jest poselski projekt ustawy o transparentności finansowania organizacji pozarządowych (druk nr 2299) (Kliknij). Na szczęście skierowany 25 maja do I czytania w komisjach Finansów Publicznych oraz Kultury i Środków Przekazu, utknął na razie w tzw. „zamrażarce”. Również w pracach rządu ciągle istnieje projekt ustawy o sprawozdawczości organizacji pozarządowych (UD217), z którym od roku – jak wynika ze strony RCL (Kliknij) – nic się nie dzieje. Z zapisów w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów (Kliknij), wynika, że nieodłożono go jeszcze całkiem do kosza i że – któryś już z kolei termin ukończenia tych prac – zaplanowany jest na… II kwartał 2023 r.
- Więcej pieniędzy na uniwersytety ludowe. Zapowiadany jest projekt uchwały Rady Ministrów zmieniającej uchwałę w sprawie przyjęcia programu wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego pod nazwą „Rządowy Program Wspierania Rozwoju Uniwersytetów Ludowych na lata 2020–2030” (Kliknij). Zmiana jest konieczna ze względu na – tu cytat – „zaplanowane zwiększenie środków na realizację Rządowego Programu Wspierania Rozwoju Uniwersytetów Ludowych na lata 2020-2030 o 5 mln zł rocznie w latach 2023-2030”.
- Rozszerzenie uproszczonej księgowości i inne. Komisja Nadzwyczajna do spraw deregulacji Sejmu przygotowała komisyjny projekt ustawy o ograniczeniu biurokracji i barier prawnych (EW-020-1301/23) (przedstawiciel wnioskodawców poseł Bartłomiej Wróblewski) (Kliknij), która dotyczy zmian w dwudziestu ośmiu ustawach mających na celu likwidowanie zbędnych barier administracyjnych i prawnych. 5 lipca 2023 r. został projekt ten skierowany, w celu uzyskania opinii, do Biura Legislacyjnego i Biura Analiz Sejmowych oraz do konsultacji. Typowy zestaw instytucji do konsultacji nie przewiduje ani organizacji pozarządowych, ani ciał dialogu obywatelskiego. A przecież proponowane zmiany dotyczą m.in.: 1) Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, gdzie celem proponowanej zmiany jest uproszczenie prowadzenia działalności przez organizacje pozarządowe – co powinno wpłynąć na zwiększenie aktywności obywatelskiej – poprzez znaczące (ze 100 do 300 tys. zł) podwyższenie progu przychodów uprawniających organizacje nieprowadzące działalności gospodarczej i działające w sferze pożytku publicznego do prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów; 2) Ustawy z dnia 9 listopada 2018 r. o kołach gospodyń wiejskich, gdzie proponowana zmiana jest tożsama z projektowaną zmianą w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie; 3) Ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, gdzie wpływ na organizacje nie jest już tak bezpośredni. Oto art. 70. ust. 1. mówi, że ministrowie kierujący działami administracji rządowej dokonują, w zakresie swojej właściwości, bieżącego przeglądu funkcjonowania aktów normatywnych określających zasady podejmowania, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej przedkładają ministrowi właściwemu do spraw gospodarki corocznie, w terminie do dnia 30 czerwca, informację o wynikach tego przeglądu i dalej, że Minister właściwy do spraw gospodarki przekazuje te informacje przedłożone przez ministrów kierujących działami administracji rządowej m.in…. Radzie Działalności Pożytku Publicznego.
Komentarz: Zmiany te w zasadzie powinny cieszyć organizacje. Jednak smutno, że nie były z nimi konsultowane na etapie przygotowania. Nie są też konsultowane i teraz, chociaż przekazano je do konsultacji i partnerom społecznym, i związkom samorządowym. Dodatkowo szkoda, że ciągle prawo nie traktuje organizacji, które nie prowadzą działalności gospodarczej w analogiczny sposób do przedsiębiorców. Gdyby w ustawach dotyczących organizacji był zapis „Opracowując projekt aktu normatywnego określającego zasady podejmowania, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej (tu konieczna byłaby zmiana na działalności społecznej – przyp. PF), należy kierować się zasadami proporcjonalności, adekwatności i równoważenia obowiązków administracyjnych” członkowie organizacji mogliby spać spokojniej.
W procesie legislacyjnym
Na poziomie parlamentarnym:
- 1,5% podatku rolnego. 6 lipca 2023 r. nad zgłoszonymi przez Senat poprawkami do ustawy o zmianie ustawy o podatku rolnym oraz ustawy o związkach zawodowych rolników indywidualnych (druk nr 3188) (Kliknij) pracowały Komisja Finansów Publicznych oraz Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Zarekomendowano przyjęcie części poprawek.
- Świadczenie wspierające. Komisja Polityki Społecznej i Rodziny rekomenduje przyjęcie części poprawek senackich do ustawy o świadczeniu wspierającym (druk nr 3130) (Kliknij)
- Ochotnicze Straże Pożarne. Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych rekomenduje przyjęcie części poprawek senackich do ustawy o zmianie ustawy o ochotniczych strażach pożarnych oraz niektórych innych ustaw druk nr 3148 (Kliknij)
- Bitwa na fundacje. W Sejmie ostatnio mało jest mowy o prawie dla organizacji, jednak słowo fundacja odmieniane jest na różne sposoby i to zazwyczaj w negatywnym znaczeniu. Oto dla przykładu, jak wyglądało to w ostatnim dniu ostatniego posiedzenia Sejmu. Poseł Jan Szopiński w kontekście ustawy o referendum krajowym (która ma umożliwić przeprowadzenie równocześnie referendum i wyborów), grzmiał z mównicy: „Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pan premier przeznaczył jednej z fundacji 4,3 mln zł na organizację zadań w zakresie popularyzacji referendów. (Dzwonek) Ta fundacja związana jest z politykami, którzy zasiadają w Wysokiej Izbie. Ci politycy nie dość, że nie powinni występować w dyskusji nad tą ustawą, to jeszcze nie powinni brać, moim zdaniem, udziału w głosowaniu. Dziękuję bardzo”. Wtórowała mu posłanka Kamila Gasiuk-Pihowicz: „Które fundacje zaangażujecie w kampanię? Te od willi Czarnka, od Bąkiewicza czy od Kukiza?”. Z kolei posłanka Anna Milczanowska odpowiadała: „Cały czas mówicie o tych fundacjach. Tak, mamy fundacje utrzymywane z naszego, polskiego kapitału. (Poseł Stefan Krajewski: Macie.) Działają propatriotycznie, pronarodowo. Czy to źle? A wasze działania finansowane przez fundacje, nie tylko niemieckie?”. W innym wątku, dyskusji wokół ustawy o lasach, Posłanka Katarzyna Osos podnosiła: „Straszycie tym projektem, bo boicie się, że Unia stanie na przeszkodzie temu, żebyście bez opamiętania niszczyli polskie dziedzictwo przyrodnicze, a środki z tej grabieży wyprowadzali przez różne fundacje i spółki”. (Kliknij).
Komentarz: Niezbyt dobrze wróży to fundacjom, a przy okazji pewnie i innym organizacjom pozarządowym, jeśli samo pojęcie kojarzy się z finansowym uzależnieniem, politycznym konfliktem, czy wręcz rodzajem przekrętu. Stygmatyzacja fundacji w oparciu o pojedyncze przykłady jest złym nawykiem w debacie politycznej. Ciekawe czy coś z tym można zrobić? Poprzednia bitwa na fundacje odbyła się w latach 90-tych (por. Piotr Frączak „Bitwa na fundacje”, Warszawa 1996) (Kliknij) i w zasadzie jedynym przegranym w tej bitwie były fundacje.
Program rzeczniczy OFOP-u – rzecznictwo krajowe
Propozycje dotyczące uproszczeń dla III sektora
Co dalej z CIT? Do Kancelarii Sejmu wysłaliśmy zapytanie o efekty konsultacji o następującej treści: „20.04.2023 poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych EW-020-1203/23 (przedstawiciel wnioskodawców posłanka Monika Falej) został skierowany do opinii i konsultacji. Bardzo proszę o informację czy opinie i odniesienia się poszczególnych instytucji zostały już przesłane do Sejmu oraz o ich przesłanie na mailowy adres zwrotny”.
Postulaty inicjatywy Nasz Rzecznik
Wobec Ustawy o świadczeniu wspierającym. Od momentu ogłoszenia projektu Ustawy o świadczeniu wspierającym jako Inicjatywa „Nasz Rzecznik” wołaliśmy o wstrzymanie procedowania projektu ustawy w obecnym kształcie do czasu wypracowania w ścisłej współpracy ze stroną społeczną kompleksowych rozwiązań budujących autentyczny system wsparcia osób z niepełnosprawnościami i ich bliskich. Dlatego Inicjatywa Nasz Rzecznik formułuje oczekiwania, które stanowią niezbędne minimum, by Ustawa o świadczeniu wspierającym była jednym z narzędzi wsparcia osób z niepełnosprawnościami, a nie sposobem na optymalizację wydatków budżetowych kosztem osób i grup w najtrudniejszej życiowej sytuacji (Czytaj więcej – Kliknij).
Dzieje się
Wobec Lex Knebel
Organizacje nadal protestują przeciw rządowemu projektowi ustawy o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw (druk nr 3304) (Kliknij). Projekt ten jest obecnie procedowany w Sejmie. 5 lipca 2023 r. 80 organizacji społecznych z całej Polski zaapelowało do posłanek i posłów o odrzucenie tej ustawy. „Nowelizacja ustawy ocenowej to zamach na prawa mieszkańców i samorządów!” – piszą organizacje i dodają: „Rządowy projekt nowelizacji tzw. ustawy ocenowej, którym zajmuje się Sejm, całkowicie wykluczy obywateli z procesu planowania inwestycji, które rząd uzna za >>strategiczne<<. Ustawa da rządzącym możliwość przeforsowania przedsięwzięć całkowicie poza kontrolą społeczną, dlatego apelujemy do posłów i posłanek, by stanęli po stronie społeczeństwa i odrzucili proponowaną nowelizację”. (Więcej – Kliknij)
Nawigator legislacyjny dla NGO
Projekt pod tym tytułem jest realizowany w ramach Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego i trwa od września 2022 do lipca 2024 roku. Głównym jego elementem jest kompleksowy monitoring legislacyjny otoczenia prawnego trzeciego sektora w Polsce, obejmujący ustawy i rozporządzenia bezpośrednio lub pośrednio dotyczące organizacji pozarządowych (Kliknij).
Komentarz: Kolejna próba stworzenia systemu monitorowania prawa dla organizacji pozarządowych. Oparta o comiesięczny, niezbyt rozbudowany zresztą, newsletter oraz opracowania (opinie, analizy, rozmowy). Warto wspomnieć, że Klub Jagielloński, wychodzi z pewnych założeń ideowych. „Polityka jest roztropną troską o dobro wspólne. Dążymy do budowy podmiotowej Rzeczypospolitej realizującej wskazania katolickiej nauki społecznej. W tym celu tworzymy niepartyjne, chadeckie środowisko polityczne, które szuka rozwiązań ustrojowych, gospodarczych i społecznych służących integralnemu rozwojowi człowieka”. Jedną z flagowych publikacji Centrum Analiz jest „Rząd pod lupą. Ranking polityk publicznych 2022”, gdzie eksperci oceniają realizację polityk publicznych w ubiegłym roku. Tym razem w 2022. Jednym z elementów tego rankingu jest tekst Katarzyny Sadło dotyczący polityki wobec społeczeństwa obywatelskiego pt. „Czy rząd próbuje zepsuć wizerunek NGO? Polityka wobec społeczeństwa obywatelskiego na 3” (Kliknij). Wkrótce spróbujemy go zrecenzować.
Temat do dyskusji
Partnerstwo – podkomitet pełen nadziei
26 czerwca 2023 roku odbyło się pierwsze Posiedzenie Podkomitetu ds. rozwoju partnerstwa na lata 2021-2027. Wiele się od niego oczekuje i – oceniając pierwsze spotkanie – są realne możliwości realizacji tych oczekiwań. Co więcej – ma się to dziać w partnerskiej formule.
Monitoring Komitetu do spraw Pożytku Publicznego
16 czerwca 2023 r. poprosiliśmy, po raz kolejny, o informację czy Przewodniczący Komitetu ds. Pożytku Publicznego i sam Komitet ds. Pożytku Publicznego mają prowadzone strony Biuletynu Informacji Publicznej i ewentualnie o podanie adresów mailowych ww. stron BIP-u. 26 czerwca 2023 r. otrzymaliśmy odpowiedź: „Komitet do spraw Pożytku Publicznego posiada stronę BIP o następującym adresie: https://www.gov.pl/web/pozytek. Zawartość strony obejmuje także kwestie dotyczące Przewodniczącego Komitetu. Obecnie trwają prace nad pełnym dostosowanie strony do wymogów określonych w ustawie o dostępie do informacji publicznej”.
Również 16 czerwca 2023 r. zadaliśmy po raz kolejny pytanie, czy zostały przygotowane sprawozdania za okres 2018-2019 oraz 2020-2021 z wykonania ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie i poprosiliśmy o przesłanie tych sprawozdań. 26 czerwca 2023 r. otrzymaliśmy odpowiedź, że: „Trwają prace nad projektami sprawozdań z wykonania ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie za lata 2018-2019 oraz 2020-2021. Ponieważ prace nie zostały zakończone, udostępnienie ww. dokumentów nie jest obecnie możliwe”.
Trzecie pytanie, które zadaliśmy 16 czerwca, dotyczyło planu prac Komitetu do spraw pożytku publicznego na rok 2023, który powinien być przyjęty przez Komitet i przedstawiony Radzie Ministrów do zatwierdzenia. Prosiliśmy o przesłanie zatwierdzonego planu wraz protokołem z uchwalenia planu oraz dokumentem jego przyjęcia przez Radę Ministrów. 26 czerwca otrzymaliśmy odpowiedź: „Komitet ds. Pożytku Publicznego przyjął Plan prac na rok 2023. Został on przyjęty w trybie obiegowym, uchwałą nr 2/2023 Komitetu ds. spraw Pożytku Publicznego z dnia 8 maja 2023 r. W załączeniu przekazuję ww. uchwałę i Plan prac Komitetu do spraw Pożytku Publicznego na rok 2023”. Nie do końca usatysfakcjonowani odpowiedzią, dopytaliśmy się o to czy został on zatwierdzony przez Radę Ministrów. 28 czerwca uzyskaliśmy odpowiedź, że: „Plan pracy Komitetu do spraw Pożytku Publicznego na rok 2023 nie został do tej pory zatwierdzony przez Radę Ministrów”.
Komentarz: Na tym kończy się ten etap monitoringu. Udało się doprowadzić do sytuacji, gdy plan prac komitetu – choć bardzo ogólny i przyjęty dopiero w maju i nie zatwierdzony przez Radę Ministrów – istnieje. W ramach tego planu zaległe sprawozdania z wykonania ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie za lata 2018-2019 oraz 2020-2021 mają być przedstawione na Komitecie w IV kwartale tego roku. Mamy jednak przekonanie, że instytucja Komitetu ds. Pożytku Publicznego nie tylko nie jest specjalnie potrzebna, ale i nie wywiązuje się wystarczająco ze swoich ustawowych obowiązków.
Jeszcze nie zapisałeś się na Biuletyn #prosteNGO? Możesz to zrobić poniżej!
Chcesz się podzielić informacjami lub komentarzami? Prześlij je na piotr.fraczak@ofop.eu