Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.
SPIS TREŚCI
- W SKRÓCIE
- DZIEJE SIĘ
- PROPOZYCJE UPROSZCZEŃ I UŁATWIEŃ
- TEMATY DO DYSKUSJI
W skrócie
W planach legislacyjnych
Możliwe zmiany w ustawie o pożytku. Do Sejmu złożona została petycja przez Związek Powiatów Polskich w sprawie zmiany art. 4 ust. 1 pkt 33 oraz art. 19b ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Chodzi tu o jednoznaczne dopuszczenie by działania (dotacje) na rzecz jednostek finansów publicznych były działalnością pożytku publicznego oraz by organizacje pozarządowe mogły składać wnioski na realizację inicjatywy lokalnej. Petycja skierowana została do Komisji do Spraw Petycji.
Komentarz: Interpretację Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 24 listopada 2020 r. 0111-KDIB1- 2.4010.366.2020.1.ANK 0111-KDIB1- 2.4010.366.2020.1.ANK, o której mówi petycja oraz wspominane w interpretacji inne interpretacje indywidualne (Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 6 listopada 2009 r., nr ITPB3/423-467/09/MK, czy Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie z 21 lipca 2014 r., nr IPPB5/423-392/14-4/KS) skrzętnie odnotowujemy. Warto pamiętać, że interpretacje ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych rozstrzygają (dość zaskakująco?), że do organizacji pozarządowych posiadających status OPP nie może być stosowany art. 17 ust. 1 pkt 4, a jedynie art. 17 ust. 1 pkt 6c tej ustawy. Co do samej petycji – będziemy jej losy śledzić, a zgłoszone w niej postulaty wpisujemy, jako punkt do dyskusji, nad nowelizacją ustawy o pożytku.
Dodatkowe wymogi informacyjne. Na I kwartał 2020 r. planowane jest przygotowanie projektu rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie określenia działań informacyjnych podejmowanych przez podmioty realizujące zadania finansowane lub dofinansowane z budżetu państwa lub z państwowych funduszy celowych (RD447). Projektowane rozporządzenie określać ma dodatkowy wzór tablicy zbiorczej, definiować rozmiary tablic informacyjnych bezpośrednio w rozporządzaniu, a nie w załączniku oraz określać przepisy regulujące zamieszczanie przez podmioty realizujące zadania finansowane lub dofinansowane z budżetu państwa lub z państwowych funduszy celowych informacji w mediach społecznościowych.
W procesie legislacyjnym
Na poziomie rządowym:
- Ustawa o pożytku – kolejne wyjątki. Powstał projekt ustawy o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (UD285). Wg projektodawcy istnieje potrzeba stworzenia ram prawnych umożliwiających Ministrowi Spraw Zagranicznych udzielenie dotacji, w szczególności na cele związane z modernizacją lub remontem i utrzymaniem nieruchomości wykorzystywanych na cele polonijne, z wyłączeniem trybu konkursowego – na analogicznych zasadach jak w przypadku mechanizmu funkcjonującego w ustawie z dnia 16 września 2011 r. o współpracy rozwojowej (Dz. U. 2021 r., poz. 1425) – w chwili, kiedy konieczne jest podjęcie szybkiego działania, nieprzewidzianego albo niezaplanowanego na etapie rozstrzygania corocznych konkursów dotacyjnych. Projekt przewiduje, że beneficjentem dotacji celowej w ww. sytuacjach będzie Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie”. Trwają konsultacje, do których rząd zaprosił Fundację Wolność i Demokracja, Stowarzyszenie Wspólnota Polska, Fundację Pomoc Polakom na Wschodzie.
- Konsultacje na raty. Na stronie RCL-u pojawiły się nowe stanowiska w ramach konsultacji projektu ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich (UD248).
Komentarz: Przypomnijmy, że swoje, krytyczne stanowisko przedstawiły m.in. – Stowarzyszenie na rzecz Praworządności w Szkołach, Stowarzyszenie Umarłych Statutów, Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, Helsińska Fundacja Praw Człowieka. Okazuje się jednak, że wnioskodawca, po konsultacjach, które ogłosił 26 lipca, dodatkowo – pismem z 6 października – zaprosił do konsultacji kościoły.
- Konsultacje bez informacji zwrotnej. 26 października 2021 r. RM zadecydowała o skierowaniu do Sejmu projektu ustawy o ochotniczych strażach pożarnych (UD241) (patrz dalej)
Komentarz: Brak na stronie RCL odniesienia się wnioskodawcy do uwag zgłoszonych w konsultacjach niepokoi. Jeśli jest to nowa praktyka, to nie jest dobra. W ten sposób w procesie konsultacji brakuje bowiem realizacji jednej z 7 zasad, która mówi, że „Każdemu, kto zgłosi opinię, należy się merytoryczna odpowiedź w rozsądnym terminie, co nie wyklucza odpowiedzi zbiorczych” (zasada responsywności).
Na poziomie parlamentarnym:
- Referendum lokalne. Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o referendum lokalnym (druk nr 1768). 16 listopada 2021 r. skierowano do I czytania w komisjach Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej. Projekt dotyczy zmian w zasadach organizowania i przeprowadzania referendum lokalnego m.in.: wprowadzenie reguły, zgodnie z którą referendum będzie można przeprowadzać dwa razy w czasie trwania kadencji, zmniejszenie o połowę liczby obywateli niezbędnych do zainicjowania referendum, zagwarantowanie inicjatorom referendum 6 miesięcznego (dotychczas jest to 60 dni) terminu na zebranie podpisów mieszkańców popierających referendum, wydłużenie terminu na zaskarżenie do sądu administracyjnego uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego odrzucającej wniosek mieszkańców w sprawie przeprowadzenia referendum, wydłużenie terminu na usunięcie braków formalnych wniosku o referendum, wydłużenie terminu na złożenie do sądu administracyjnego skargi na postanowienie komisarza wyborczego odrzucającego wniosek o przeprowadzenie referendum, wydłużenie terminu na wniesienie skargi kasacyjnej, stworzenie możliwości utrwalania pracy komisji wyborczej za pomocą aparatów fotograficznych oraz kamer, zwiększenie liczby mężów zaufania wyznaczanych do pracy w komisji wyborczej oraz zniesienie progu frekwencji, od którego zależy ważność referendum.
- Straże pożarne. Rządowy projekt ustawy o ochotniczych strażach pożarnych (druk nr 1765). 16 listopada 2021 r. skierowano do I czytania w komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych.
Komentarz: W opisie czytamy, że „projekt dotyczy poprawy sytuacji Ochotniczych Straży Pożarnych, wzmocnienia ich roli oraz uhonorowania wieloletniej i ofiarnej służby strażaków ochotników poprzez m.in. wprowadzenie świadczenia ratowniczego dla strażaków ratowników OSP, którzy przez co najmniej 25 lat (w przypadku mężczyzn) oraz 20 lat (w przypadku kobiet) brali czynny udział w działaniach ratowniczych lub akcjach ratowniczych – świadczenie w wysokości 200 zł przysługiwać będzie także ratownikowi górskiemu (ochotnikowi z TOPR i GOPR), po spełnieniu analogicznych warunków dotyczących wieku, jak w przypadku członków OSP”. Jednak wszyscy wiedzą (por. np. tekst na ngo.pl – Projekt ustawy o ochotniczych strażach pożarnych. Miesiąc na uchwalenie ważnej ustrojowej regulacji), że będzie to dla strażaków ochotników ustawa ustrojowa i, jak już pisaliśmy, budzi wśród strażaków spore wątpliwości.
- Więcej na Narodowy Instytut Wolności. W projekcie ustawy z dnia 17 listopada 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022, który 18 listopada 2021 r. przekazano Prezydentowi i Marszałkowi Senatu znajdziemy m.in. art. 63, który dokonuje zmian w ustawie o Narodowym Instytucie Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. W art. 46 w ust. 1 planuje się dokonanie zmian – we wprowadzeniu do wyliczenia wyrazy „wynosi 489 580 000 zł” zastępuje się wyrazami „wynosi 610 780 000 zł”, a pkt 6 otrzymuje brzmienie: „2022 – 162 000 000 zł”.
Komentarz: Przy okazji dyskusji w sprawie sprawozdania Komisji Finansów Publicznych o rządowym projekcie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 poruszano kwestię funduszy, która zazwyczaj bardzo interesuje organizacje pozarządowe. Warto przytoczyć tu kilka krytycznych wypowiedzi posłów opozycji, które, jak się wydaje nie spotkały się z wystarczającą merytoryczną odpowiedzią rządu. Poseł Monika Wielichowska: „Pieniądze w funduszach, przypomnę, są poza kontrolą parlamentarną, poza kontrolą opinii publicznej. Od kiedy rządzi PiS, powstało prawie 100 nowych funduszy, agencji, instytutów, do których PiS drukuje obligacje. Dziś ok. 350 mld zł jest poza kontrolą Sejmu, poza kontrolą budżetu”. Poseł Hanna Gill-Piątek: „Moglibyśmy cieszyć się, że społeczeństwo obywatelskie dostanie cztery razy więcej, gdyby nie fakt, że Narodowy Instytut Wolności, który zasilacie hojną kwotą 160 mln zł, jest silnie powiązany z osobami z Ordo Iuris i w niejasny sposób przekazuje pieniądze nacjonalistycznym, radykalnym ugrupowaniom, a drugą ręką pompuje środki w – a jakże – obywatelskie dzieła o. Rydzyka. A skoro jesteśmy już przy dziełach, to na Fundusz Kościelny w tym roku mieliśmy wydać 140 mln, wydaliśmy w 2021 r. 156 mln, a w następnym według tej ustawy wydamy prawie 193 mln. To o 36% więcej. Może proporcjonalnie o tyle właśnie ustalimy wzrost płac w budżetówce?”. Poseł Rafał Adamczyk: „W projekcie przewidziano możliwość przekazania przez ministra właściwego do spraw budżetu skarbowych papierów wartościowych dla Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Łączna wartość zobowiązań z tego tytułu nie może przekroczyć kwoty 4 mld zł. Panie Ministrze! Czym tak naprawdę spowodowana jest konieczność zwiększenia kapitałów będących w dyspozycji funduszu? Bardzo proszę o pisemną odpowiedź”. Poseł Krzysztof Grabczuk: „Ustawa o budżecie i ustawy okołobudżetowe to jedne z najważniejszych ustaw. Niestety trzeba powiedzieć prawdę: Sejm stracił funkcję kontrolną w odniesieniu do budżetu, ponieważ setki miliardów złotych, niektórzy przypuszczają, że jest to kwota ok. 350 mld zł, nawet do 400 mld zł, wydawane są poprzez fundusze celowe”. W tych tematach Sekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Sebastian Skuza ograniczył się w zasadzie jedynie do stwierdzenia: „Jeżeli chodzi o inwestycje Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, to środki z obligacji będą przeznaczone głównie na wspieranie ochrony klimatu i rozwiązań energooszczędnych. Oczywiście wraz z ministrem klimatu przedstawimy taką odpowiedź na piśmie”.
Dzieje się
Opinia ekspertów Fundacji im. Stefana Batorego
Opinia prawna w sprawie ustawy o zmianie ustawy o ochronie granicy państwowej oraz niektórych innych ustaw, uchwalonej przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 17 listopada 2021 (ustawą zajmie się Senat na najbliższym posiedzeniu w środę i czwartek, 24-25 listopada). Fundacja Batorego opublikowała opinię prawną prof. Stanisława Patyry, członka Zespołu Ekspertów Prawnych Fundacji Batorego, na temat zmian w ustawie. W opinii tej ustawa ta narusza standardy dopuszczalnych ograniczeń wolności i praw jednostki w demokratycznym państwie prawnym i nie spełnia podstawowych standardów wynikających z postanowień Konstytucji. M.in. „stwarza władzy możliwość wprowadzania i utrzymywania na określonym obszarze Polski permanentnego stanu wyjątkowego, co stanowi obejście regulacji wyraźnie ograniczającej taką możliwość maksymalnie do 150 dni” oraz „narusza wolność prasy i innych środków społecznego przekazu, gwarantowaną w art. 14 Konstytucji, a także wolność pozyskiwania i rozpowszechniania informacji, określoną w art. 54 ust. 1 Konstytucji”.
Ekspertyza KIPR – Polski Ład
Konfederacja Inicjatyw Pozarządowych zaprezentowała ekspertyzę „Polski Lad – ulgi podatkowe przy wsparciu określonej działalności”. Analiza, dotyczy zmian proponowanych do ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 z późn. zm., ). Ocena proponowanych nowelizacji jest w zasadzie jednoznaczna: „Co do zasady należy zgodzić się z projektodawcą w zakresie stwierdzenia, że proponowana ulga może przyczynić się do bardziej aktywnego wsparcia działalności określonej w projektowanym art. 26ha ust. 1. Tym samym oczywiście będzie działała na korzyść podmiotów wymienionych w przywołanym przepisie. Jednak obok tych pozytywnych aspektów, projekt ustawy w obecnym kształcie nie tylko pomija organizacje społeczne, nie zachęcając do ich finansowego wsparcia, ale również może spowodować zmniejszenie ich obecnych wpływów poprzez rezygnację na rzecz korzystniejszego pod względem ulg podatkowych, wsparcia innych podmiotów. Jest to tym bardziej niekorzystne, że okres pandemii i izolacji okazał się szczególnie dotkliwy dla III sektora. Należy zatem rozważyć uwzględnienie wśród wymienionej działalności, aktywności związanej z organizacjami społecznymi”.
Konkursy POWER 2.16
Projekty zrealizowane i realizowane w ramach konkursów dofinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Osi Priorytetowej II (Efektywne polityki publiczne dla rynku pracy, gospodarki i edukacji) i działania 2.16 (Usprawnienie procesu stanowienia prawa) Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 bezpośrednio miały wpływać na proces stanowienia prawa. Projekt POWR.02.16.00-00-0054/16-00 „Organizacje stanowią prawo” zrealizowany przez Kujawsko-Pomorską Federację Organizacji Pozarządowych wspólnie z organizacjami członkowskimi (CISTOR – Stowarzyszenie Partnerstwo Społeczne, Fundacją Stabilo oraz Pomorską Fundacją Rozwoju, Kultury i Sztuki). Według danych z podsumowania m.in.: 1) w 36 dwudniowych warsztatach oraz w Szkole Stanowienia Prawa wzięło udział 378 reprezentantek i reprezentantów NGO z regionu (część z nich uczestniczyła w więcej niż jednym warsztacie) reprezentując 146 kujawsko-pomorskich organizacji pozarządowych. 2) dodatkowo część z nich wzięła udział w 12 szkoleń kompetencyjnych poświęconych różnym umiejętnościom ważnym dla angażowania się w procesy powstawania prawa (np. umiejętność negocjacji, umiejętność wystąpień publicznych, umiejętność korzystania ze zdalnych narzędzi pracy), 3) przeprowadzono trzy 10-dniowe edycje Szkoły Stanowienia Prawa z udziałem 52 osób, zaś absolwenci Szkoły spotkali się na dziesięciu posiedzeniach Forum Dobrego Prawa i nadal tworzą to gremium.
Propozycje uproszczeń i ułatwień
Konferencja w Senacie
W dniu 3 grudnia 2021 r. w Warszawie w Senacie RP w sali im. Zbigniewa Romaszewskiego odbędzie się konferencja Parlamentarnego Zespołu ds. Organizacji Pozarządowych i Społeczeństwa Obywatelskiego: „#prosteNGO. Perspektywy rozwoju organizacji pozarządowych – przeszkody prawne dla wolności zrzeszania się” organizowana we współpracy z Zespołem OFOP „Proste prawo dla NGO”. Transmisja z konferencji będzie dostępna on-line: Kliknij
Webinarium #prosteNGO
9 grudnia 2021 r. odbędzie się webinarium dotyczące uproszczeń w działalności społecznej. Rekrutacja: Kliknij
Temat do dyskusji
Nie tylko uproszczenia
Dobre, proste prawo dla działalności społecznej jest jak powietrze. Niewidoczne, ale niezbędne do życia. Dlatego tak dużą uwagę poświęcamy uproszczeniom w działalności społecznej. Jednak proste prawo dla organizacji to nie wszystko, a proponowane rozwiązania prawne muszą być widziane w szerszym kontekście. Warto o tym pamiętać.
Jeszcze nie zapisałeś się na Biuletyn #prosteNGO? Możesz to zrobić poniżej!
Chcesz się podzielić informacjami lub komentarzami? Prześlij je na piotr.fraczak@ofop.eu