Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.
SPIS TREŚCI
- W SKRÓCIE
- PROGRAM RZECZNICZY OFOP
- DZIEJE SIĘ
- TEMATY DO DYSKUSJI
W skrócie
W planach legislacyjnych
- Uproszczenie rejestracji. 20 lutego 2024 r. zwrócono się do przedstawiciela wnioskodawców (Komisja do Spraw Petycji przedstawiciel Urszula Augustyn) o uzupełnienie uzasadnienia (art.34 ust. 2 pkt 6 regulaminu Sejmu) komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Komentarz: Projekt ustawy wprowadzający do systemu prawnego rozwiązania pozwalające na szybką rejestrację stowarzyszeń w oparciu o wzorzec statutu (petycja OFOP-u nr BKSP-145-653/22) ciągle czeka na start w procesie legislacyjnym. Czytaj też: Kliknij
- Deregulacja – drugie podejście. Również poselski projekt ustawy o ograniczeniu biurokracji i barier prawnych (pisaliśmy o nim ostatni – Kliknij) zwrócony został do przedstawiciela wnioskodawców o uzupełnienie uzasadnienia (art. 34 ust. 2 pkt 4 regulaminu Sejmu).
- Cztery dyrektywy. Enrika Gawłowska-Nabożny w tekście „Firmy będą musiały sprawdzać, czy ich kontrahenci przestrzegają praw człowieka” (Dziennik Gazeta Prawna, 27 lutego 2024 nr 41) pisze o unijnych dyrektywach: 1) w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (ang. Corporate Sustainability Reporting Directive) i 2) w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (ang. Corporate Sustainable Due Diligence Directive). Sprawa dotyczy teoretycznie bardzo dużych firm, jednak pośrednio i podwykonawców. Z kolei na organizowanym przez Forum Darczyńców brifingu Julia Kluczyńska zaprezentowała dwie dyrektywy, które są obecnie procedowane na poziomie Unii Europejskiej. Pierwsza to projekt dyrektywy 1) w sprawie europejskiego stowarzyszenia transgranicznego (ang. European Cross Border Association) (Kliknij) oraz, planowana jako część ogłoszonego przez Komisję Europejską w dniu 12 grudnia 2023 r. Pakietu na rzecz obrony demokracji, dyrektywa 2) ustanawiająca zharmonizowane wymogi na rynku wewnętrznym dotyczące przejrzystości reprezentacji interesów w imieniu państw trzecich (Kliknij). To na spotkanie konsultacyjne poświęcone tej ostatniej 28 lutego zostały zaproszone organizacje pozarządowe do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Komentarz: Cztery różne dyrektywy, które przekładać się będą – w bliższej i dalszej przyszłości – na działalność organizacji pozarządowych. W tej chwili trudno powiedzieć jak bardzo. Zapewne dwie pierwsze nie pozostaną bez wpływu na współpracę organizacji pozarządowych z dużymi przedsiębiorstwami. Dwie kolejne, które znajdą się w polskim porządku prawnym zapewne nie wcześniej niż za dwa lata, mogą zmienić sposób działania i finansowania organizacji. Jednak ich skutki zależą w dużej mierze od tego, czy już dziś organizacje włączą się w dyskusję.
W procesie legislacyjnym
Na poziomie rządowym
- O działach. Pojawiła się nowa wersja projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem administracji rządowej (UD9) (Kliknij), która zawiera propozycje zmian w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. I tak: 1) w art. 4d ust. 1 i 2 otrzymują brzmienie: „1. Opiekę nad Polonią i Polakami za granicą, w zakresie zadań, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 28, sprawują Senat Rzeczypospolitej Polskiej oraz minister właściwy do spraw zagranicznych. 2. Opieka, o której mowa w ust. 1, jest realizowana w szczególności poprzez współpracę z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3, polegającą na zlecaniu realizacji zadań publicznych finansowanych z części budżetu państwa dotyczących, odpowiednio, Kancelarii Senatu albo ministra właściwego do spraw zagranicznych.”; 2) w art. 34a w ust. 1 pkt 2 otrzymuje brzmienie: „2. wiceprzewodniczący – sekretarz stanu, o którym mowa w pkt 3 lit. a, powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Przewodniczącego Komitetu;”.
Komentarz: Dla porządku przypomnijmy obecne brzmienie tych zapisów: 1) „1. Opiekę nad Polonią i Polakami za granicą, w zakresie zadań, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 28, sprawują Senat Rzeczypospolitej Polskiej oraz Prezes Rady Ministrów. 2. Opieka, o której mowa w ust. 1, jest realizowana w szczególności poprzez współpracę z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3, polegającą na zlecaniu realizacji zadań publicznych finansowanych z części budżetu państwa dotyczących, odpowiednio, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezesa Rady Ministrów albo właściwego ministra „(…) 2) wiceprzewodniczący – sekretarz stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Przewodniczącego Komitetu;”.
- Uprawnienia organizacji. Zapowiedziano prace nad projekt ustawy o zmianie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym oraz niektórych innych ustaw (UC16) (Kliknij). Zakłada się, że „legitymowanym do wytoczenia powództw grupowych będzie podmiot (w tym organizacja konsumencka), spełniający kryteria niezależności i bezstronności wymagane przez dyrektywę 2022/1828”. Projekt pojawił się na stronach RCL dwa razy – jeden ma status wycofany (Kliknij), drugi otwarty (Kliknij).
Komentarz: Zapisy te od razu budzą wątpliwości przedsiębiorców (por. Jolanta Szymczyk-Przewoźna Organizacje pozarządowe będą mogły wnosić pozwy zbiorowe Dziennik Gazeta Prawna, 20 lutego 2024 nr 36 ): „Eksperci boją się, że planowane przepisy przyznające organizacjom pozarządowym prawo do wnoszenia pozwów zbiorowych doprowadzą do powtórki sytuacji, z jaką przedsiębiorcy borykali się przed 2016 r.” Przypomnijmy chodziło m.in. o tzw. „ekoharacze”, czyli wykorzystywanie procedur prawnych do wymuszania darowizn dla organizacji. Kilka spektakularnych przykładów było powodem krytyki samego mechanizmu. Jak pisałem swojego czasu informacje o kolejnych przypadkach „ekoharaczy” zbiegały się dziwnie z procesem legislacyjnym i ograniczaniem uprawnień organizacji (Kliknij). Nowelizacją z 2015 r. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw ograniczono uprawnienia organizacji jedynie do zawiadamia o dostrzeganych nieprawidłowościach prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Jednak dyrektywa nr 2020/1828 w sprawie powództw przedstawicielskich idzie w przeciwną stronę i – według twórców – znalazła „równowagę między lepszą ochroną konsumentów a zapewnieniem przedsiębiorstwom potrzebnej im pewności prawnej (…) solidnym zabezpieczeniem przed nadużywaniem drogi sądowej ma być zasada >>przegrywający płaci<<, a także pozwolenie na wytaczanie powództw zbiorowych upoważnionym podmiotom, którymi nie mogą być kancelarie prawne”. Polscy inwestorzy boją się jednak organizacji. Organizacje, które chcą występować w interesie konsumentów, boją się z kolei, że znów jakieś „czarne owce” wykorzystają okazję. Wiele więc będzie zależeć od konkretnych rozwiązań prawnych i ewentualnego sprawdzania rzeczywistej „niezależności organizacji konsumenckich”. Dlatego trzeba będzie się bacznie przyglądać pracom legislacyjnym, aby strach przed nieuczciwością organizacji nie zagłuszył strachu przed nieuczciwymi inwestorami i urzędnikami.
Na poziomie parlamentarnym
- Podkomisja stała do spraw współpracy z organizacjami pozarządowymi. 22 lutego 2024 roku odbyło się posiedzenie Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (Kliknij) pod przewodnictwem poseł Katarzyny Ueberhan (Lewica). Zaproponowano cztery stałe podkomisje: podkomisja stała do spraw osób z niepełnosprawnościami i wyłączenia społecznego, podkomisja stała do spraw rynku pracy, podkomisja stała do spraw rodziny, podkomisja stała do spraw współpracy z organizacjami pozarządowymi.
Komentarz: W myśl tej propozycji podkomisje maja liczyć po 9 posłów. Teraz komisja zgłasza potrzebę powołania podkomisji do marszałka Sejmu. Po pozytywnej ocenie Prezydium Sejmu, Komisja powoła te podkomisje, które następnie się ukonstytuują.
- Wynagrodzenia sołtysów. Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniu pieniężnym z tytułu pełnienia funkcji sołtysa (druk nr 211) (Kliknij) skierowano do I czytania w komisjach do Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej.
OSR ex-post
- Przeciwko środowisku. Urszula Piątkowska-Banach w tekście „Przestępstwa środowiskowe podmiotów zbiorowych pod lupą prokuratury” (Dziennik Gazeta Prawna, 27 lutego 2024 nr 41) pisze: „Spółki, fundacje, spółdzielnie, organizacje pozarządowe i wiele innych firm muszą się mieć na baczności”.
Komentarz: Komentarz: Oto bowiem, jak pisze autorka, dotychczas wykorzystanie przepisów ustawy z 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (Kliknij) „przez organy ścigania było znikome, szczególnie jeśli chodzi o czyny przeciwko środowisku. Już wkrótce ma się to radykalnie zmienić. Prokuratura Krajowa 22 stycznia 2024 r. opublikowała bowiem komunikat o zarządzeniu zastępcy prokuratora generalnego Michała Ostrowskiego, zobowiązującym prokuratorów regionalnych do zwiększenia skuteczności działania prokuratur w zakresie stosowania przepisów wspomnianej ustawy, zwłaszcza w przypadkach czynów przeciwko środowisku”. Przepisy ustawy z 22 lipca 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej (Kliknij) umożliwiają pociągnięcie do odpowiedzialności, w przypadku popełnienia przestępstwa przeciwko środowisku, „niezależnie od uprzedniego wydania wyroku albo innego orzeczenia potwierdzającego fakt popełnienia takiego czynu przez osobę fizyczną, np. członka organów kierowniczych czy pracownika danego podmiotu”. A kary mogą być wysokie.
Program rzeczniczy OFOP-u – rzecznictwo krajowe
Propozycje dotyczące uproszczeń dla III sektora
Szykujcie się na OFIP. IX Ogólnopolskie Forum Inicjatyw Pozarządowych odbędzie się 27-28 czerwca 2024 roku w Warszawie. Począwszy od 1996 roku przedstawiciele i przedstawicielki organizacji pozarządowych z całej Polski spotykają się na rodzaju sejmiku organizacji pozarządowych, które jednocześnie jest świętem sektora obywatelskiego.
Komentarz: Podczas kolejnych OFIP-ów uchwalono Kartę Zasad Działania Organizacji Pozarządowych (1997), Wizję rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w Polsce (2005), czy wypracowano Strategiczną Mapę Drogową Rozwoju Sektora Obywatelskiego w Polsce – Trzeci Sektor dla Polski (2014). Podczas ostatniego OFIP-u (prawie 7 lat temu) podpisywaliśmy manifest Jedność w różnorodności, odwołujący się do wartości ruchu organizacji pozarządowych. Czas spotkać się po raz kolejny.
Spotkania z Panią Ministrą. 21 lutego 2024 Pani Ministra Agnieszka Buczyńska – w odpowiedzi na listy – zaprosiła przedstawicieli OFOP-u oraz Zespołu eksperckiego przy OFOP-ie pracującego nad propozycjami rozwiązań w obszarze zlecenia zadań w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Komentarz: Na dwu niezależnych spotkaniach staraliśmy się: 1) wskazać rolę współpracy (dialogu) administracji z organizacjami pozarządowymi, tak by zorganizowany sektor obywatelski był pełnoprawnym, merytorycznym, słuchanym i docenianym partnerem dla rządu i administracji; 2) podkreślić konieczność stworzenia systemu prac nad rozwiązaniami prawnymi, tak by inicjatywy podejmowane w Parlamencie i Rządzie były wobec siebie komplementarne i wzajemnie się wspierające; 3) przypomnieć wypracowane wspólnie przez organizacje dokumenty: „Mamy pomysł na Polskę” oraz „Strategiczną Mapę Drogową Rozwoju Sektora Obywatelskiego w Polsce”, które mogą być podstawą do myślenia o strategii mądrego wspierania rozwoju niezależnego społeczeństwa obywatelskiego; 4) poruszyć temat Partnerstwa Otwartego Rządu (OGP) i 5) konieczności zmian w ustawie o działalności pożytku publicznego. Tu pewne propozycje są już przygotowane i nie wszystko trzeba zaczynać od nowa.
Ustawa o organizacjach pozarządowych? OFOP zamówił opinię prawną w sprawie postulatu zebrania regulacji prawa organizacji pozarządowych w jednym akcie prawnym – ustawie, której celem i przedmiotem miałoby być ujęcie całości lub większości prawa ngo, stając się dla tego przedmiotu regulacji normatywnych aktem podstawowym. Czytaj całość: Kliknij
Komentarz: Dyskusja o tym jak systemowo naprawiać legislację dla organizacji nie powinna zostać zdominowana przez drobne poprawki niezbyt funkcjonalnych rozwiązań. Przygotowana ekspertyza jest doskonałym punktem wyjścia do takiej dyskusji. Pierwsze komentarze już wkrótce.
W obszarze realizacji zasady partnerstwa
II Obywatelski Kongres Komitetów. W Warszawie 18 i 19 kwietnia 2024 r. odbędzie się spotkanie przedstawicieli/-ek organizacji pozarządowych w komitetach monitorujących funduszy UE na II Obywatelski Kongres Komitetów Monitorujących, oraz wszystkich zainteresowanych monitorowaniem Funduszy Europejskich na spotkanie w ramach Stałej Konferencji ds. Europejskich. Zapraszamy!
Komentarz: Rok 2024 to czas tzw. „przeglądu śródokresowego”, który pozwala na zaproponowanie korekt w funkcjonowaniu Funduszy Europejskich w obecnej perspektywie. Zaczyna się również praca nad przygotowaniem kolejnej perspektywy finansowej. Jest o czym rozmawiać.
Dzieje się
Organizacje
Ruch Społeczny reGENeracja. W Światowym Dniu Chorób Rzadkich, w gmachu Sejmu RP, powołany został przez organizacje pacjenckie Ruch Społeczny reGENeracja, którego celem „jest zwrócenie uwagi na konieczność jak najszybszego wprowadzenia szeregu wypracowanych przez sygnatariuszy Ruchu i ekspertów rozwiązań oraz integracja organizacji działających na rzecz osób z chorobami rzadkimi i podejmowanie wspólnych działań, oraz wzajemne wspieranie inicjatyw na rzecz poprawy polityk publicznych z zakresu zdrowia, edukacji i zabezpieczenia społecznego” (za: ngo.pl Organizacje pacjenckie powołują Ruch Społeczny reGENeracja – Kliknij).
Komentarz: Na brak zorganizowania środowiska organizacji pozarządowych zwracaliśmy uwagę choćby w kontekście Funduszy Europejskich (Kliknij). Nie wydaje się, aby takie ciała jak Rada Organizacji Pacjentów przy Rzeczniku Praw Pacjenta (Kliknij) czy Rada Organizacji Pacjentów przy ministrze właściwym do spraw zdrowia (Kliknij) mogły zastąpić proces samoorganizacji. Dlatego warto przyglądać się i wspierać wszelkie formy federalizacji w obszarze organizacji prozdrowotnych i pacjenckich.
KPRM
Ministra ds. społeczeństwa obywatelskiego
- Dokumenty z posiedzenia KPP. Jak pisaliśmy 30 stycznia 2024 r. w siedzibie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów odbyło się posiedzenie Komitetu do spraw Pożytku Publicznego. W trybie dostępu do informacji publicznej poprosiliśmy o dokumenty i otrzymaliśmy 1) Protokół z posiedzenia w dniu 30.01.2024 r. wraz z listą uczestników posiedzenia (Kliknij); 2) Uchwałę nr 1/2024 Komitetu ds. Pożytku Publicznego (Kliknij) wraz z Regulaminem Komitetu stanowiącym załącznik do uchwały (Kliknij).
- Przewodnicząca bez sekretariatu? Weszło w życie Zarządzenie nr 14 Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 2024 r. w sprawie nadania statutu Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (Kliknij). Nie znajdziemy tam wzmianki o Sekretariacie Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego (Kliknij).
Komentarz: W ten sposób uchylono wielokrotnie zmieniane Zarządzenie nr 2 Prezesa Rady Ministrów z dnia 5 stycznia 2016 r. w sprawie nadania statutu Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (Kliknij). Przypomnijmy, że jedną z ostatnich zmian było… powołanie – Zarządzeniem nr 262 Prezesa Rady Ministrów z dnia 5 lipca 2023 r. – Sekretariatu Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego (Kliknij).
Temat do dyskusji
Jaka piękna katastrofa
Pytanie, co dalej z Narodowym Instytutem Wolności jest ciągle aktualne. Co prawda wydaje się, że przesądzone jest pozostawienie samej instytucji, to jednak stoimy przed decyzjami co do ostatecznego kształtu tej agencji wykonawczej. Liczymy tu na aktywną rolę przedstawicieli organizacji pozarządowych w Radzie NIW-u. Jednak planowanie przyszłości powinno opierać się, by nie powielać błędów, na krytycznej ocenie dotychczasowej działalności. Dobrym punktem wyjścia do takiej analizy są materiały przygotowane przez sam NIW.
Czy wiesz, że…
W strachu przed samoorganizacją. W 1833 roku (19 września) podpisano układ (konwencję) z Münchengrätz. Car Rosji, Cesarz Austrii i Król Prus zadecydowali: „Wysokie umawiające się Mocarstwa zobowiązują się nadto do poddania szczególnemu nadzorowi osób, które wzięły udział w ostatnich rozruchach polskich, albo tych, na których niebezpieczne knowania mogłyby się im zwrócić uwagę w następstwie; do nietolerowania u siebie zakładania towarzystw rzekomo patriotycznych lub innych, które pod odmiennymi nazwami zmierzałyby do tego celu”.
Komentarz: Sam układ nie dotyczył tylko spraw polskich i był skierowany przeciwko europejskiemu liberalizmowi. Historia prawa dla organizacji na terenach polskich zasadniczo różni się w zależności od zaboru, i choć współdziałanie państw zaborczych w walce z samoorganizacją nie zaczęła się po powstaniu listopadowym (już na początku lat dwudziestych tajne organizacje młodzieżowe zostały rozbite przy współpracy policji ze wszystkich zaborów) to jednak sama treść układu ma wymiar symboliczny.
Jeszcze nie zapisałeś się na Biuletyn #prosteNGO? Możesz to zrobić poniżej!
Chcesz się podzielić informacjami lub komentarzami? Prześlij je na piotr.fraczak@ofop.eu