Od wątpliwości do prób zrozumienia
Jak zapowiadaliśmy (Kliknij), na łamach biuletynu staraliśmy się monitorować prace rządu, opierając się „przede wszystkim na materiałach pojawiających się na oficjalnych stronach (szczególnie BIP) organów administracji (Minister, Przewodniczący, Komitet)” i „pod kątem procesu stanowienia prawa, czyli pracy nad systemowymi rozwiązaniami”. Zdawaliśmy sobie sprawę, że odziedziczony po poprzednikach nieprzejrzysty system, uzupełniony funkcją Ministra ds. Społeczeństwa Obywatelskiego będzie trudny do zorganizowania . Od powołania na urząd Agnieszki Buczyńskiej minęło pół roku. Wydaje się, że to wystarczający czas by uporządkować organizacyjnie i zaplanować prace. Niestety, z punktu widzenia zewnętrznego obserwatora, tego nie widać. A my chcemy i mamy prawo wiedzieć.
Co udało nam się dowiedzieć?
Pierwsze spotkania
Już od początku (Kliknij), spotykając się z Panią Minister i jej doradcami podkreślaliśmy „jak wielki bałagan trzeba będzie posprzątać”. A to ciągle niedorobiony, wymuszony naszymi interwencjami (Kliknij) zaczątek BIP-u, na którym informacji było „jak na lekarstwo”. Pośród niewielu informacji, nadal bardzo trudno rozdzielić to, co dotyczy Przewodniczącego/Przewodniczącej, od tego, co odnosi się do Komitetu. Za czasów poprzedniej władzy Komitet lubił się dodatkowo chwalić tym, co robił NIW (choć w kompetencjach Komitetu nic o NIW-ie nie ma), czy też tym, co robił pełnomocnik ds. młodzieży (odwołany 22 marca 2023 roku). I to wszystko w większości na Facebooku, podczas gdy o dokumenty dotyczące pracy czy to Przewodniczącego, czy to Komitetu musieliśmy walczyć w trybie dostępu do informacji publicznej. Nic też dziwnego, że liczyliśmy na to, że „pani Agnieszce Buczyńskiej tak w roli Ministry jak i Przewodniczącej uda się przejrzyście informować o prowadzonych działaniach”.
Porządki w podległych instytucjach
To co niewątpliwie się udało, oczywiście w ramach prawnych możliwości, bo oczekiwania były większe, to pewien porządek w Radzie Działalności Pożytku Publicznego (nowy współprzewodniczący, weryfikacja osób członkowskich) i Narodowym Instytucje Wolności (nowa rada i dyrektor). Jednak sama dalsza działalność tych ciał to osobne historie, jako instytucji nadzorowanych przez Przewodniczącą Komitetu, ale w sumie niezależnych. Udało się też zwołać jedno posiedzenie Komitetu ds. Pożytku Publicznego (Kliknij), choć o stosowne dokumenty z tego spotkania musieliśmy się dopominać już w trybie informacji publicznej (Kliknij). Oczywiście stosowne zmiany następowały również w strukturze KPRM-u i w ustawie kompetencyjnej, o czym na bieżąco informowaliśmy. Jednak obok bieżącej działalności, która niestety nie ma wystarczającego odzwierciedlenia w dokumentach dostępnych na BIP-ie, ważne są też pewne ustawowe obowiązki.
Kwestie dokumentów
W trybie dostępu do informacji publicznej zwróciliśmy się do KPRM o informację na jakim etapie jest przygotowanie, wymaganych ustawą z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, dokumentów. Dla wygody z konkretnym odwołaniem się do odpowiednich paragrafów (Kliknij). Zależało nam na tym, by sprawdzić czy możemy liczyć na przestrzeganie odpowiednich formalności, które poprzednia ekipa rządowa zaniedbywała. Taką, budzącą nadzieję, ale opierającą się raczej na obietnicach niż faktach, otrzymaliśmy odpowiedź:
1) plan prac Komitetu ds Pożytku Publicznego na rok 2024 – „Trwają prace nad projektem uchwały Komitetu do spraw Pożytku Publicznego w sprawie przyjęcia planu pracy na rok 2024. Niezwłocznie po jej przyjęciu zostanie ona opublikowana na stronie BIP Komitetu”;
2) sprawozdania organów administracji rządowej z realizacji programu współpracy za rok poprzedni – „Podczas posiedzenia Komitetu ds. Pożytku Publicznego 30 stycznia br. Przewodnicząca Agnieszka Buczyńska zwracała uwagę na znaczenie programów współpracy ministerstw z organizacjami pozarządowymi. Przypomniano też o ustawowym terminie składania sprawozdań. Termin ustawowy to 30 kwietnia każdego roku. W związku z tym pytanie o zaawansowanie prac nad przygotowaniem sprawozdań powinno być kierowane do poszczególnych urzędów lub należy sprawdzić czy sprawozdanie, zgodnie z postanowieniem ustawy, jest już dostępne na stronie BIP urzędu”;
3) sprawozdania za poprzedni rok kalendarzowy – „W Departamencie Społeczeństwa Obywatelskiego KPRM obecnie trwają prace związane z przygotowaniem sprawozdania – gromadzenie informacji i ich analiza”;
4) sprawozdania z realizacji ustawy o działalności pożytku – „Trwają prace nad opracowaniem projektów sprawozdań za lata 2018-2019, 2020-2021. W przypadku sprawozdania za lata 2022-2023 gromadzone są niezbędne dane statystyczne dotyczące roku 2023”.
5) programu współpracy z organizacjami pozarządowymi – „Podczas posiedzenia Komitetu ds. Pożytku Publicznego 30 stycznia br. przedstawiono informację dotyczącą obowiązujących programów wskazującą które ministerstwa winny podjąć prace nad nowymi programami. Termin ustawowy publikacji zatwierdzonych programów poszczególnych urzędów na stronach BIP to 30 listopada br. W związku z tym pytanie o etap prac nad przygotowaniem programów powinno być kierowane do poszczególnych urzędów”..
Jak widać prace się toczą, ale my czekamy na efekty.
Problemy z procedurami
To co było widoczne, w działaniach osób związanych z panią Minister, to wielka waga przywiązywana do transparentności. Niestety skutkowało to czasem zmianami w trakcie prowadzonych już procesów. Tak było przy wyborach do Rady NIW, gdy kandydaci, już po zgłoszeniu się, zostali zaskoczeni nowymi oczekiwaniami. 28 maja zaszły zmiany w treści ogłoszenia o naborze kandydatek i kandydatów na członkinie i członków Komitetów Sterująco-Monitorujących Programów NIW-u. W czasie konkursu na dyrektora NIW-u niespodziewanie dano szansę zadawania dodatkowych pytań, które nie były przewidziane we wcześniej zaplanowanej, wielostopniowej i skomplikowanej, procedurze. A przecież równocześnie o tak ważnych decyzjach, jak mianowanie wiceministra czy dyrektora Departamentu Społeczeństwa Obywatelskiego, sektor dowiadywał się trochę „przypadkiem”.
W tej chwili bardzo wiele, może nawet za wiele, zależy od grup roboczych, które bardzo długo nie mogły rozpocząć swej pracy. Aż chciałoby się powiedzieć, że te grupy zostały powołane decyzją z dnia tego i tego, przez tą a nie inną osobę, w określonym składzie i określonych kompetencjach na takiej to odstawie prawnej. Jednak brakuje na ten temat pewnych informacji.
Informacje czy szum informacyjny
Tak oto wiele jest niejasności w kwestii jak działa i co robi Ministra? Co robi Przewodnicząca Komitetu ds, Pożytku Publicznego? Czy działa sam Komitet? Nie mamy BIP-u Ministry. BIP Przewodniczącej i Komitetu (pewnie powinny być dwa, ale i tak przecież stoczyliśmy walkę Kliknij o to by w ogóle był) dalekie są od doskonałości. Jak za czasów wicepremiera Glińskiego nie mamy dostępu do zarządzeń o powołaniu grup, a na stronach KPRM (aktualnościach nie będących BIP-em) są informacje czasem mało ważne, a czasem wprowadzające w błąd. Przykłady?
Jak pisaliśmy ostatnio (Kliknij) na stronie pojawiła się nieścisłość. Oto czytamy o Grupie ds. uproszczeń, że „dyskusje dotyczyły kwestii organizacyjnych i wyboru przewodniczących podczas których wyłonieni zostali: przewodniczący”. Sprawdziliśmy to pytając, w trybie informacji publicznej, i otrzymaliśmy odpowiedź: „Zgłoszony kandydat nie otrzymał wystarczającej liczby głosów do bycia wybranym na Przewodniczącego Grupy przez członków grupy”. Dodajmy, że i ta druga informacje nie jest zbyt ścisła, bo Grupa głosowała trochę nad czymś innym. A wystarczyłoby zamieścić protokół, decyzję odpowiednich organów, i nie byłoby wątpliwości.
Inny przykład. Na stronie NIW-u (Kliknij) czytamy „Nowym dyrektorem NIW-CRSO został Michał Braun na mocy decyzji Marka Krawczyka, podsekretarza stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów wspierającego minister ds. społeczeństwa obywatelskiego, Agnieszkę Buczyńską”. Niestety na stronie BIP-u Komitetu ds. Pożytku (bo przecież nie ma osobnego dla Przewodniczącej/Przewodniczącego) nie znajdujemy potwierdzenia tej informacji, choć o samym naborze informacja przecież jest. Dziwne jest to też o tyle, że decyzja o powołaniu dyrektora jest w kompetencjach Przewodniczącego/Przewodniczącej, a nie Ministry/Ministra. A gdyby tak decyzja powieszona była na stronie BIP-u, nie byłoby wątpliwości.
Ciekawe jest też, kto odpowiada na wysyłane z Sejmu do konsultacji do Komitetu ds. Pożytku Publicznego akty prawne, skoro Komitet się nie zbiera?
Pytania się mnożą. My ze swej strony nie tylko spróbujemy zdobyć te informacje i upublicznić, ale postaramy się też, by informacje o pracach interesujących przedstawicieli organizacji pozarządowych organach państwa, były ogólnie dostępne.