Opis

Rady działalności pożytku publicznego tworzone na podstawie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie są ciałem dialogu pomiędzy administracją samorządową i organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami wymienionymi w tej ustawie. Rady gminne, powiatowe i wojewódzkie powoływane są przez organy wykonawcze jednostek samorządu terytorialnego na wniosek organizacji pozarządowych. Złożone są z przedstawicieli administracji publicznej oraz organizacji pozarządowych i innych podmiotów prowadzących działalność pożytku publicznego. Rady mają charakter konsultacyjno-doradczy w zakresie spraw związanych ze sferą pożytku publicznego. Ustawa przewiduje, że do zadań rad należy m.in. konsultowanie projektów programów współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego.

Roczny pogram współpracy jest podstawowym dokumentem określającym relacje pomiędzy organem administracji samorządowej i organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego. Określa m.in. zakres i formy współpracy, w tym także zadania, których realizacja ma być w danym roku zlecona organizacjom pozarządowym. Projekt programu współpracy przygotowuje organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego. Musi go skonsultować z organizacjami pozarządowymi, a także zasięgnąć opinii rady działalności pożytku publicznego. Opinia rady przekazywana jest wraz z projektem programu do organu stanowiącego, odpowiednio rady gminy, rady powiatu i sejmiku województwa. Organ stanowiący uchwala program współpracy do dnia 30 listopada roku poprzedzającego okres obowiązywania programu.

Obecne rozwiązania dotyczące opiniowania przez rady działalności pożytku publicznego projektów programów współpracy są niewystarczające. Po pierwsze rada nie ma ustawowego obowiązku wyrażenia opinii na temat projektu programu współpracy, a wydaje się, że ten fundamentalny dla relacji samorząd – organizacje pozarządowe dokument, powinien być zaopiniowany przez radę działalności pożytku publicznego. Po drugie, obecne rozwiązania ustawowe powodują, że negatywna opinia rady o projekcie programu współpracy i/lub zgłoszone przez radę zastrzeżenia nie muszą być uwzględnione ani przez organ wykonawczy, ani stanowiący. Oznacza to, że program, który został negatywnie zaopiniowany przez radę może zostać w niezmienionym kształcie przyjęty przez organ stanowiący.

Wprowadzenie ustawowego obowiązku zatwierdzania projektów programów współpracy przez rady działalności pożytku publicznego zobowiąże rady do ich zaopiniowania, wzmocni pozycję rad wobec organów administracji publicznej, a przede wszystkim zwiększy użyteczność programów współpracy z perspektywy organizacji pozarządowych. Organy stanowiące nie mogłyby uchwalać programów współpracy negatywnie zaopiniowanych przez radę, co powodować będzie, że organy wykonawcze będą musiały wypracować ostateczny kształt programów wspólnie z radami, tak, aby uzyskać ich akceptację.

Zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego, nie później niż do dnia 31 maja każdego roku, jest obowiązany przedłożyć organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego oraz opublikować w BIP sprawozdanie z realizacji programu współpracy za rok poprzedni. Ustawa nie przewiduje wprost, aby rady działalności pożytku publicznego miały opiniować sprawozdania z realizacji programów współpracy. Wprowadzenie takiego obowiązku wymuszałoby zainteresowanie rad sprawozdaniami. Byłaby to także dodatkowa motywacja dla organów wykonawczych do rzetelnego sporządzania sprawozdań, co jest istotne, bo dotychczasowa praktyka pokazuje, że sprawozdania są niekiedy bardzo ogólnikowe, a w wielu przypadkach nie są w ogóle publikowane w BIP. Zatwierdzanie sprawozdań z realizacji programów współpracy wzmocniłoby kontrolę społeczną nad działaniami organów wykonawczych, byłoby także ważnym instrumentem informowania organów stanowiących i opinii publicznej o ewentualnych nieprawidłowościach w realizacji programów współpracy.