Tekst niniejszy nie jest tekstem prawniczym, jest próbą spojrzenia na system prawny z punktu widzenia działacza społecznego. Przygotowany został na potrzeby Szkoły Reprezentacji i Partycypacji OFOP-u
Inicjatywa legislacyjna
Zgodnie z art. 95 Konstytucji „Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat”, co w sposób szczególny zwraca naszą uwagę na proces stanowienia prawa w parlamencie. Jednak inicjatywa ustawodawcza (zgodnie z Art. 118 Konstytucji) przysługuje nie tylko posłom i Senatowi, ale także Prezydentowi Rzeczypospolitej, Radzie Ministrów, a także grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.
Dodatkowo zgodnie z Ustawą z dnia 24 lipca 2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego Radzie przysługuje „inicjowanie na zasadach określonych niniejszą ustawą procesu legislacyjnego”.
Strona pracowników i strona pracodawców Rady ma prawo przygotowywania wspólnie uzgodnionych projektów założeń projektów ustaw i projektów aktów prawnych w sprawach, o których mowa w art. 1, i przekazania ich właściwemu ministrowi w celu przedłożenia Radzie Ministrów (…) Nieprzyjęcie projektu przez Radę Ministrów do dalszych prac wymaga przedstawienia przez właściwego ministra stronie pracowników i stronie pracodawców Rady, w terminie 2 miesięcy od dnia podjęcia decyzji o nieprzyjęciu projektu, nie później niż w terminie 4 miesięcy od dnia otrzymania projektu przez właściwego ministra, pisemnego uzasadnienia.
To rozwiązanie – to marzenie organizacji – mogłoby również przysługiwać ewentualnej Radzie Dialogu Obywatelskiego …
Na etapie przygotowywania projektów ustaw szczególną uwagę – z uwagi na możliwości działania organizacji pozarządowych – należy zwrócić na przygotowanie projektów ustaw na etapie rządowym, sejmowym (nowość) i przy obywatelskiej inicjatywie ustawodawczej. Ale zanim o konkretach jeszcze kilka uwag praktycznych…
Obywatelskie inicjatywy legislacyjne
Zarówno rząd jak i posłowie, Senat czy Prezydent mogą zaproponować zmiany legislacyjne pod presją społeczną. Oznacza to, że obok zebrania 100 000 podpisów, obywatele mają różne ścieżki działania, które umożliwiają wpływ na inicjatywy legislacyjne. Przedstawmy kilka z nich:
- Złożyć petycję. To szczególnie prosta, i czasem bardzo skuteczna, metoda. Obywatel, lub organizacja składa do Sejmu petycję w interesie publicznym. Ta zostaje przekazana do Komisji Petycji, która jeżeli uzna za zasadne może podjąć inicjatywę ustawodawczą. Tak było m. in. z petycją OFOP-u w sprawie uproszczonej rejestracji stowarzyszeń, czy osoby fizycznej w sprawie zmian w Uproszczonej Ewidencji Przychodów i Kosztów dla organizacji. Podobna, choć dłuższa, droga istnieje dzięki petycjom do innych instytucji posiadających inicjatywę ustawodawcza (Senat Rząd). UWAGA – im bardziej konkretna propozycja zmian (nowych zapisów) tym większa szansa na to, że jeśli Komisja zgodzi się merytorycznie z opinią twórcy petycji to również podejmie inicjatywę ustawodawczą. Dodatkowo trzeba pamiętać, że najmądrzejsza nawet petycja, może zostać przez posłów przegapiona, o ile nie będzie miałą wśród członków Komisji swojego „ambasadora”.
- Przekonać posłanki i posłów. W ramach spotkań z posłami (np. w czasie ich dyżurów), lub oficjalnych debat np. Zespołów Parlamentarnych jest możliwe przekazywanie propozycji rozwiązań prawnych, które mogą stać się po prostu inicjatywą grupy posłów. Tak było m.in. z propozycją korzystnej zmiany dla organizacji w kwestii podatku CIT, gdy po spotkaniu Zespołu Parlamentarnego ds. Organizacji Pozarządowych i Społeczeństwa Obywatelskiego, grupa posłów lewicy zgłosiła odpowiedni projekt, który – z uwagi na dyskontynuację prac parlamentu – nie był jednak dalej procedowany.
- Nagłaśniać problem. Debata publiczna, widoczna w mediach i na ulicy, może również skłonić parlamentarzystów do zgłoszenia inicjatywy ustawodawczej
UWAGA. Po ostatnich zmianach w regulaminie Sejmu, te swoiste „bypassy” zostały ograniczone. Projekty poselskie muszą teraz zawierać i ocenę skutków regulacji, i być poddane konsultacjom. Więcej o tym przy okazji opisu procesu legislacyjnego w Parlamencie.
Zobacz: Etap rządowy
