Zasada partnerstwa – realizacja wytycznych

Autor: Piotr Frączak

Pisząc o partnerstwie w Funduszach Europejskich zwracamy szczególną uwagę na realizację zasady partnerstwa. To bardzo ważne w kontekście samych Funduszy, a przecież odgrywa też niebagatelną rolę w umacnianiu roli sektora pozarządowego, w budowaniu kultury dialogu i partycypacji. Dziś próbujemy przyjrzeć się zapisom Wytycznych w formie pytań, na które odpowiedź może pokazać jak szeroko i głęboko traktowane jest dziś partnerstwo w poszczególnych programach operacyjnych. Materiał został przygotowany jako propozycja do dyskusji na Podkomitecie ds rozwoju partnerstwa (Kliknij).

Karta pytań sprawdzających realizację zasady partnerstwa przygotowana na podstawie Wytycznych dotyczące realizacji zasady partnerstwa na lata 2021-2027

 jako punkt wyjścia do dyskusji o monitorowaniu zasady partnerstwa. 

Pytania przygotowane są w kontekście 1) partnerów będącymi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego; 2) obecnej chwili realizacji (czyli obszaru wdrażania i monitorowania i programowania w kontekście przeglądu śródokresowego), i 3) nie oceny, a jedynie stwierdzenie stanu faktycznego. Każde pytanie dotyczy konkretnego punktu z Wytycznych (Kliknij), Tak więc przy każdym pytaniu dodany jest numer rozdziału (np. R.7), podrozdziału (np. R.7.1), punktu (R.7.1/1) i podpunktów (np. 7.1/1/a/II).

Podmiotowy wymiar partnerstwa

• Czy i jakie podmioty działające na rzecz ochrony środowiska są partnerami w ramach danego programu? Jeśli takich podmiotów nie ma, to dlaczego? – R.5.1/1/c/I
• Czy i jakie organizacje pozarządowe są partnerami w ramach danego programu?  Jakie są ich kluczowe obszary zainteresowania? – R.5.1/1/c/II
• Czy i jakie podmioty odpowiedzialne za promowanie włączenia społecznego, praw podstawowych, równości kobiet i mężczyzn oraz równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami, są partnerami  w ramach danego programu? Jeśli takich podmiotów nie ma, to dlaczego? – R.5.1/1/c/III
• Czy i jakie podmioty reprezentujące lokalne grupy działania są partnerami w ramach danego programu? Jeśli takich podmiotów nie ma, to dlaczego? – R.5.1/1/c/IV
• Czy i jakie podmioty środowiska naukowego i akademickiego (nie będące organizacjami badawczymi i uniwersytetami)  są partnerami w ramach danego programu? Jeśli takich podmiotów nie ma, to dlaczego? – R.5.1/1/c/V
• Czy na miejscu dla przedstawicieli reprezentujących społeczeństwo obywatelskie nie zasiadają pracownicy lub przedstawiciele instytucji publicznych? – R.5.1/2
• Czy Instytucja Zarządzająca danym programem uznaje wybrane podmioty zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego pozarządowe w KM za najbardziej reprezentatywne w kwestii działań programu? – R.5.2/1
• Jaka jest, w danym programie liczba organizacji pozarządowych w KM? Czy to wyczerpuje liczbę innych instytucji reprezentujących społeczeństwo obywatelskie? – R.5.2/3
• Czy partnerzy w danym programie wykorzystują formułę organizacji patronackiej? Jeśli tak to jaką i w jakim obszarze działającą? – R.5.2/4
• Którzy z partnerów będących organizacjami społeczeństwa obywatelskiego posiadają specjalistyczną wiedzę w zakresie zagadnień horyzontalnych, takich jak
  • ochrona środowiska, 
  • prawa podstawowe, 
  • równość kobiet i mężczyzn oraz 
  • równość szans i niedyskryminacja, w tym dostępność dla osób z niepełnosprawnościami, R.5.2/5/c
  • włączenie społeczne
  • wiedzę na temat grup docelowych znajdujących się w szczególnie niekorzystnej sytuacji. R.5.2/6
• Czy w ramach realizacji zasady partnerstwa w ramach danego programu współpracowano z strukturami dialogu obywatelskiego i w jakich sprawach? – R.5.3/3

Potencjał partnerów

• W jaki sposób w danym programie zdiagnozowano potrzeby partnerów w zakresie poziomu wiedzy, umiejętności i doświadczenia partnerów oraz ich zaplecza eksperckiego? – R.6/1
• W jaki sposób zapewniono w ramach PT danego programu środki na wsparcie potencjału partnerów do realizacji zadań związanych z ich udziałem we wdrażaniu funduszy polityki spójności UE? Czy analiza była prowadzona w szerszym zakresie i obejmowała szersze grono partnerów niż reprezentowani w KM? – R.6/2
• Które z powyższych form wsparcia były realizowane i jaką kwotę na poszczególne formy dotychczas wydatkowano? – R.6/3
  • wsparcie szkoleniowe, 
  • organizacja warsztatów,
  • finansowanie działań służących tworzeniu sieci kontaktów, wymiany doświadczeń, 
  • finansowanie struktur koordynacyjnych i sieciowych, 
  • finansowanie przygotowania ekspertyz, analiz, konsultacji ze środowiskiem, 
  • wkład w koszty udziału w spotkaniach, w tym udziału w posiedzeniach KM 
• Czy została w danym programie dokonana (przed drugim posiedzeniem KM) analizę konieczności skorzystania przez partnerów ze środków pomocy technicznej w ramach programu? Czy była ona cyklicznie powtarzana? Ile razy? Czy spowodowało to zmiany w formach realizacji partnerstwa? R.6/4
• Czy w.w. analizy były przedstawiane na KM danego programu? Jeśli nie to dlaczego i czy  poinformowano członków KM o powodach odstąpienia od przedstawienia analiz oraz o innym sposobie komunikacji w tym zakresie? Czy odpowiednie zapisy znalazły się w protokołach? – R.6/5
• Czy i w jaki sposób w danym programie (o ile dotyczy) przeznaczono alokację EFS+ na wsparcie potencjału dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego? Jaka to kwota i jaki procent alokacji stanowi? – R.6/6

Rola partnerów

• Czy w danym programie partnerzy reprezentujący społeczeństwo obywatelskie są odpowiednio powiązani  z obszarem problemowym, w którym jest realizowana zasada partnerstwa? Czy posiadają odpowiedni potencjał pozwalający na aktywne uczestnictwo w prowadzonych pracach? – R.7/1/a
• Czy w danym programie  zasady określone przez instytucje pozwalają by głos partnerów był widoczny w procesie podejmowania decyzji? – R.7/1/b
• Czy partnerzy są świadomi swoich obowiązków związanych m.in. z ochroną danych i poufnością? W jakiej formie zdefiniowane są te obowiązki? – R.7/1/c
• Czy zachowane są warunki do podejmowania decyzji w sposób neutralny, na podstawie obiektywnych kryteriów, a nie partykularnych przekonań, uprzedzeń czy preferencji, bez faworyzowania którejkolwiek ze stron i przy zapewnieniu braku ingerencji osób trzecich? Czy jest to jakoś monitorowane? – R.7/1/d
• Czy w danym programie działania w ramach partnerstwa zapewniają efektywność, tzn. działania te są prowadzone w sposób możliwie najskuteczniejszy, przy optymalnym wykorzystaniu dostępnych zasobów czasu, środków finansowych, wiedzy i kapitału ludzkiego dla osiągnięcia oczekiwanych celów? Czy jest to jakoś weryfikowane? – R.7/1/e
• Czy zapewniony jest udział właściwych partnerów we wszystkich etapach: programowania, wdrażania, monitorowania i ewaluacji danego programu? Czy zaprasza się również innych (spoza KM) partnerów reprezentujących organizacje społeczeństwa obywatelskiego i na jakich zasadach? – R.7/1/f
• Czy funkcjonujące kanały komunikacji zapewniają możliwość zgłaszania przez partnerów pytań, postulatów lub propozycji oraz uzyskiwania informacji zwrotnych wraz z uzasadnieniem stanowiska instytucji? – R.7/1/g
• Czy w danym programie istotne dokumenty oraz informacje związane z programowaniem i wdrażaniem funduszy europejskich są zamieszczone na dedykowanej stronie internetowej w sposób terminowy i łatwo dostępny? (np. dokumenty związane z realizacją Zintegrowanych Instytucji Terytorialnych) – R.7/1/h
• Czy w ramach przeglądu śródokresowego partnerzy brali udział w procesie aktualizacji programu? Czy mogli inicjować i przygotowywać własne propozycje, i czy zgłosili własne propozycje? – R.7.1/1
• Czy konsultacje dotyczyły kwestii:
  • identyfikacji i analizy potrzeb,
  • definiowania lub wyboru obszarów tematycznych oraz powiązanych z nimi celów, 
  • określania alokacji środków na poszczególne obszary tematyczne, 
  • definiowania wskaźników określonych dla poszczególnych obszarów interwencji danego programu, 
  • określania zasad wdrażania polityk horyzontalnych? – R.7.1/2
• Na jakich zasadach (ustalonych przez IZ)  w danym programie partnerzy byli angażowani w prace nad przeglądem śródokresowym? – R.7.1/3
• Czy konsultacje w ramach danego programu brały pod uwagę siedem zasad konsultacji? Czy zachowana była w każdym przypadku zasada responsywności? – R.7.1/5
• Czy w danym programie partnerzy byli zawsze włączani w pracę nad kryteriami wyboru projektów prowadzone w ramach KM? – R.7.2/1
• Czy włączano w danym programie partnerów w przygotowanie naborów wniosków o dofinansowanie? Czy umożliwiono włączanie się partnerów w prace komisji oceny projektów w charakterze obserwatorów? – R.7.2/2,  por. zał. 1
• Czy włączano w danym programie partnerów w  wybrane działania informacyjno-promocyjne? – R.7.2/4
• Czy w danym programie dopraszano do prac w KM i w grupach roboczych przedstawicieli partnerów w charakterze obserwatora? Czy też osoby zaproszonej przez przewodniczącego KM lub grupy roboczej KM? – R.7.3/2
• Czy w danym programie  partnerzy byli zaangażowani w monitorowanie programu m.in. poprzez zapewnienie ich udziału w pracach KM i jego wszystkich grupach roboczych? – R.7.3/3
• Czy w danym programie partnerzy byli angażowani również w prace na rzecz poszczególnych programów w ramach gremiów działających poza strukturami KM, takich jak m.in. obszarowe grupy robocze, grupy sterujące? – R.7.3/4
• Czy w danym programie przeprowadzono/przeprowadza się w połowie okresu realizacji ocenę realizacji zasady partnerstwa na poziomie programu w porozumieniu i we współpracy z partnerami wchodzącymi w skład właściwego KM? – R.8/5
• Czy w danym programie wnioski z przeprowadzonej w połowie okresu realizacji ocena realizacji zasady partnerstwa została przedstawione KM i czy KM miał możliwość przedstawić swoje rekomendacje do realizacji zasady partnerstwa? – R.8/6

Standardy minimum

• Czy informacje o organizowanych z ich udziałem spotkaniach przekazywane są w czasie nie krótszym niż 7 dni kalendarzowych przed datą spotkania? – R.7,5/1/a
• Czy przekazywane są partnerom (np. drogą elektroniczną) dokumenty w celu możliwości skonsultowania ich z reprezentowanym przez tych partnerów środowiskiem w terminie pozwalającym na przeprowadzenie przez partnerów tych konsultacji? Czy dokumenty będące przedmiotem obrad KM są przekazywane partnerom na co najmniej 10 dni roboczych przed planowanym posiedzeniem? – R.7,5/1/b
• Czy informacje o wynikach przeprowadzonych przez IZ konsultacji z partnerami przekazywanie są partnerom w terminie nie dłuższym niż 30 dni kalendarzowych od dnia zakończenia tych konsultacji? – R.7,5/1/c
• Czy regulamin KM danego programu gwarantuje przejrzystość funkcjonowania KM, jego grup roboczych i innych gremiów, w których członkami są partnerzy? – R.7,5/1/d
• Czy zapewniony jest udział w podejmowaniu decyzji (np. przez prawo do głosowania nad uchwałami przysługujące członkom KM i członkom grup roboczych powoływanych przy KM)? – R.7,5/1/e
• Czy zapewniono partnerom dostęp do informacji (np. przez przesyłanie tych informacji na podane przez partnerów adresy poczty elektronicznej), umożliwiających podnoszenie ich kompetencji w celu poprawy realizacji zasady partnerstwa w ramach danego programu?  Czy odbywa się to w oparciu o diagnozy potrzeb odnośnie zakresu informacji, które powinny być udostępniane partnerom? – R.7,5/1/f
• Czy udostępniane są partnerom ekspertyzy, które zostały sfinansowane np. ze środków pomocy technicznej danego programu? – R.7,5/1/g
• Czy refundowane są koszty związane z udziałem członków KM i zastępców członków KM w pracach KM? – R.7,5/1/h

Oczywiście, że odpowiedź na te pytania nie pozwoli nam ocenić czy takie partnerstwo jakie mamy jest dobre, bardzo dobre czy takie sobie. Da jednak wyobrażenie o jego stosowaniu w poszczególnych programach operacyjnych. Ocena jakości partnerstwa to już nie zadanie monitoringu, ale raczej ewaluacji, która zresztą jest planowana. To ona może próbować odpowiedzieć na pytania:

• Czy w danym programie realizacja zasady partnerstwa w sposób bezpośredni lub pośredni wpłynęła na poprawa efektywności i skuteczności wdrażania funduszy polityki spójności UE na lata 2021-2027? Czy w danym programie da się wykazać efekt synergii i wartości dodanej realizacji zasady partnerstwa? – R.3/1
• Na ile został wykorzystany potencjał partnerów? – R3/4.
• Czy też na pytanie na ile te wszystkie założenia zawarte w rozdziale 4 były tylko pobożnymi życzeniami, a na ile przekształciły się w konkret? – R.4

Zapraszamy do dyskusji!