Przykłady społeczności zaangażowanych pośrednio i bezpośrednio w bieżące funkcjonowanie klubów sportowych (członkowie, trenerzy, osoby ćwiczące, rodzice dzieci, sympatycy, kibice, darczyńcy itd.), to często wręcz modelowe przykłady praktyk fundamentalnych dla trzeciego sektora – w klubach sportowych doskonale realizowane są idee integracji społecznej, samoorganizacji, wspólnotowości, czy działań wolontariackich. Nieco anegdotycznie i z właściwym dla siebie poczuciem humoru tę ideę integracji społecznej wyrażał Jerzy Wojewódzki, nieżyjący już prezes Gliwickiego Towarzystwa Sympatyków Piłki Nożnej Pięcioosobowej „Piątka”, organizator największej w Polsce amatorskiej ligi piłki nożnej pięcioosobowej, mówiąc: „Gdzie indziej, jak nie na piłkarskim boisku, chłopak spod bloku może bezkarnie kopać po kostkach policjanta, czy urzędnika skarbowego”.
Autor: Łukasz Gorczyński
Czy więc kluby sportowe są organizacjami pozarządowymi? W większości przypadków – tak. Choć czasem rozstrzygnięcia nie są jednoznaczne. Wynika to już nawet nie tyle z definicji samego klubu sportowego (więcej: „Czym jest klub sportowy?”), co z definicji… organizacji pozarządowej.
Jakie podmioty uznajemy za organizacje pozarządowe?
Definicja legalna organizacji pozarządowej zawarta jest w art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Zgodnie z nią organizacją pozarządową jest niedziałająca w celu osiągnięcia zysku osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacja i stowarzyszenie. Ustawa z definicji organizacji pozarządowej wyklucza jednostki sektora finansów publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych i przedsiębiorstwa, instytuty badawcze, banki i spółki prawa handlowego będące państwowymi lub samorządowymi osobami prawnymi.
Definicję organizacji pozarządowej spełniają m.in. partie polityczne, europejskie partie polityczne, związki zawodowe i organizacje pracodawców, samorządy zawodowe, fundacje utworzone przez partie polityczne oraz europejskie fundacje politycznych. Do podmiotów tych nie stosuje się jednak przepisów Działu II ustawy – dotyczącego działalności pożytku publicznego, czego konsekwencją jest m.in. brak możliwości otrzymania statusu OPP oraz brak możliwości korzystania z dotacji w trybie ustawy o pożytku.
Jako podmioty, które mogą prowadzić działalność pożytku publicznego ustawa – w art. 3 ust. 3 – wskazuje natomiast osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, spółdzielnie socjalne oraz spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe będące spółkami działającymi na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie, które nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników.
Sposób ujęcia powyższych podmiotów w ustawie, tj. wyliczenie ich w oddzielnym ustępie (art. 3 ust. 3), niż ustęp, w którym zawarta jest definicja organizacji pozarządowej (art. 3 ust. 3) i wyodrębnione potwierdzenie możliwości prowadzenia przez nie działalność pożytku publicznego, może sugerować, że podmioty te są wyłączone z definicji organizacji pozarządowej. Naczelny Sądu Administracyjny w wyroku z dnia 26 stycznia 2012 r. II GSK 2457/11 orzekł jednak, że to, czy ww. podmioty spełniają ustawową definicję organizacji pozarządowej, powinno być rozpatrywane na gruncie bezpośrednio art. 3 ust. 2 – gdyby ustawodawca chciał wyłączyć np. wszystkie podmioty działające w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spod definicji organizacji pozarządowej powinien to uczynić wyraźnie (tak jak wyraźnie wyłączono m.in. banki i spółki prawa handlowego będące państwowymi lub samorządowymi osobami prawnymi). Reasumując – wskazana przykładowo spółka z ograniczoną odpowiedzialnością niedziałająca w celu osiągnięcia zysku, w myśl przywołanego wyroku, spełnia definicję organizacji pozarządowej.
Organizacje pozarządowe będące klubami sportowymi
W takim ujęciu organizacjami pozarządowymi będącymi klubami sportowymi są wszystkie podmioty prowadzące działalność sportową działające jako m.in.:
- stowarzyszenie (z wyłączeniem stowarzyszenia zwykłego),
- fundacja,
- spółka akcyjna niedziałająca w celu osiągnięcia zysku,
- spółka z ograniczoną odpowiedzialnością niedziałająca w celu osiągnięcia zysku,
- prosta spółka akcyjna niedziałająca w celu osiągnięcia zysku.
Próbując zestawić ze sobą ustawowe definicje organizacji pozarządowej i klubu sportowego można przedstawić następujące uwagi:
- nie wszystkie organizacje pozarządowe mogą być klubami sportowymi – wykluczone są wszystkie organizacje pozarządowe, które nie posiadają osobowości prawnej (w tym – stowarzyszenia zwykłe),
- nie wszystkie kluby sportowe są organizacjami pozarządowymi – organizacjami pozarządowymi nie są wszystkie spółki kapitałowe (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna, prosta spółka akcyjna), które nie mają zastrzeżenia o niedziałaniu w celu osiągnięcia zysku.
Raz jeszcze więc – typowymi organizacjami pozarządowymi spełniającymi definicję klubu sportowego będą stowarzyszenia z osobowością prawną oraz fundacje, które w ramach działalności statutowej lub w ramach działalności gospodarczej prowadzą działalność sportową oraz prowadzące działalność sportową spółki kapitałowe niedziałające w celu osiągnięcia zysku.
Ile organizacji pozarządowych jest klubami sportowymi?
Jednym z minusów takiego elastycznego ujęcia może być trudność w określeniu konkretnej ilości organizacji pozarządowych będących klubami sportowymi. Można postawić tezę, że pewna część organizacji nie zdaje sobie nawet sprawy, że spełnia definicję klubu sportowego.
Trudność w uchwyceniu istoty podmiotu sportowego i określeniu liczby takich podmiotów widać m.in. w publikacjach Głównego Urzędu Statystycznego. Liczbowe wskazania są dosyć zaskakujące – stowarzyszenia sportowe (nazwa nie będąca nazwą ustawową) w publikacji „Sektor non-profit w 2018 roku” określone są na poziomie ponad 18 tysięcy, a w publikacji „Kultura fizyczna w latach 2017 i 2018” liczba klubów sportowych wskazana jest jako niecałe 15 tysięcy (w obu przypadkach dane dotyczą 2018 roku). Wszystkie ww. stowarzyszenia sportowe powinny mieścić się w pojęciu klubu sportowego.
Klub sportowy a prowadzenie działalności pożytku publicznego
Na koniec tych nieco zawiłych rozważań warto też napisać dwa słowa o relacji klubów sportowych i działalności pożytku publicznego (prowadzenie działalności pożytku publicznego umożliwia m.in. – po spełnieniu ustawowych warunków – ubieganie się o status OPP oraz otrzymywanie dotacji w trybie pożytku).
Działalność pożytku publicznego mogą prowadzić wymienione stowarzyszenia i fundacje. Spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, poza niedziałaniem w celu osiągnięcia zysku, muszą spełnić pozostałe warunki określone w art. 3 ust. 3 pkt 4, tj. przeznaczać całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczać zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników.
Najciekawsza wydaje się sytuacja nowej formy prawnej spółki kapitałowej, jaką jest prosta spółka akcyjna. W art. 3 ust. 3 pkt 4 spółka ta nie jest wprost wymieniona (wprost wskazana jest tylko spółka z o.o. i spółka akcyjna). Poza tymi dwoma formami spółek ustawa wskazuje też podmiot w postaci klubu sportowego będącego spółką działającą na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie. Spółką taką może być wspomniana prosta spółka akcyjna (tego typu spółka posiada osobowość prawną, co jest ważne dla spełniania definicji klubu sportowego).
Nasuwa się więc wniosek, że jeżeli chcemy prowadzić działalność pożytku publicznego w formie prostej spółki akcyjnej… musimy być klubem sportowym (tj. spełniać ustawowe warunki, które pozwolą uznać dany podmiot za klub sportowy).
Zapoznaj się z pełną treścią tekstu dotyczącego problematyki klubów sportowych:
Kluby sportowe jako podmioty trzeciego sektora. Uwarunkowania formalne i kluczowe problemy