Kluby sportowe są ważną częścią sektora pozarządowego. Mimo liczebności, kluby sportowe w Polsce nadal często traktowane są jako mocno autonomiczny fragment trzeciego sektora i jako zbiór podmiotów funkcjonujących gdzieś na jego obrzeżach. Zdaje się to podejściem błędnym. Łatwo można bowiem dostrzec jak ważnymi i jak wielowymiarowymi są miejscami realizacji interakcji społecznych, a przez to jak ważne jest – też dla wzmocnienia znaczenia samego trzeciego sektora – traktowanie tych podmiotów jako „swoich”.
Autor: Łukasz Gorczyński
Definicja klubu sportowego
Pojęcie klubu sportowego zdefiniowane jest w ustawie z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie. Art. 3 ust. 1 ustawy wskazuje, że działalność sportowa jest prowadzona w szczególności w formie klubu sportowego. Zgodnie z art. 3 ust. 2 – kluby sportowe działają jako osoba prawna. Jest to definicja dosyć elastyczna. Klub sportowy definiowany jest przez ogólne kryterium podmiotowe (podmioty mogące być klubem sportowym to podmioty działające jako osoba prawna) oraz funkcjonalne (prowadzenie działalności sportowej).
Sam sport w ustawie definiowany jest dosyć szeroko. Są nim wszelkie formy aktywności fizycznej, które przez uczestnictwo doraźne lub zorganizowane wpływają na wypracowanie lub poprawienie kondycji fizycznej i psychicznej, rozwój stosunków społecznych lub osiągnięcie wyników sportowych na wszelkich poziomach. Za sport uważa się również współzawodnictwo oparte na aktywności intelektualnej, którego celem jest osiągnięcie wyniku sportowego.
Kryterium podmiotowe zdaje się bardziej precyzyjne. Klub sportowy musi działać jako osoba prawna. Na gruncie obecnych regulacji klubem sportowym nie może być więc stowarzyszenie zwykłe, nieposiadające osobowości prawnej (art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach).
W świetle powyższego – przykładowymi możliwymi formami klubu sportowego są:
- stowarzyszenie (z wyłączeniem wspomnianego stowarzyszenia zwykłego), w tym wprost wskazane w ustawie o sporcie uczniowski klub sportowy i klub sportowy działający w formie stowarzyszenia, którego statut nie przewiduje prowadzenia działalności gospodarczej,
- fundacja,
- spółka kapitałowa (tj. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna lub prosta spółka akcyjna, czyli nowa forma spółki kapitałowej – dostępna od 1 lipca 2021 roku).
Można rozważać na ile klubem sportowym mogą być również inne podmioty posiadające osobowość prawną, takie jak spółdzielnia, czy koło gospodyń wiejskich.
Nowe kluby sportowe bez zmiany definicji klubu sportowego
Przykładem przejawu elastyczności definicji klubu sportowego jest poszerzenie się kręgu podmiotów spełniających kryterium klubu sportowego bez zmiany samego art. 3 ustawy o sporcie.
W 2017 roku rozszerzono ustawowe pojęcie sportu, wskazując, że za sport uważa się również współzawodnictwo oparte na aktywności intelektualnej, którego celem jest osiągnięcie wyniku sportowego. Umożliwiono tym samym uwzględnienie w regulacji cieszących się dużą popularnością sportów elektronicznych (e-sport). W praktyce np. stowarzyszenia, czy fundacje mające w celach statutowych organizację turniejów e-sportowych mogły stać się – z mocy ustawy – klubami sportowymi.
Innym przejawem elastyczności, związanej z faktem, że klub sportowy definiowany jest przez ogólne kryterium podmiotowe (posiadanie osobowości prawnej) jest poszerzenie się kręgu podmiotów mogących spełniać kryterium klubu sportowego bez zmiany samego art. 3 ustawy o sporcie, a w wyniku pojawienia się nowych form podmiotów posiadających osobowość prawną. Ostatnia taka sytuacja miała miejsce niedawno, kiedy to 1 lipca 2021 r. pojawił się w prawie nowy typ spółki kapitałowej – prosta spółka akcyjna (PSA). Oczywiście dodatkowym warunkiem uznania PSA za klub sportowy jest spełnienie przesłanki z art. 3 ust. 1, tj. prowadzenie działalności sportowej.
Jako ciekawostkę wskazać można, że na skutek możliwego ustawowego przekształcenia stowarzyszenia zwykłego w stowarzyszenie z osobowością prawną (art. 42a-e ustawy Prawo o stowarzyszeniach), podmiot taki również może – poprzez uzyskanie w wyniku przekształcenia osobowości prawnej – spełnić definicję klubu sportowego. Raz jeszcze jednak – samo stowarzyszenie zwykłe nie może być klubem sportowym.
Nie zawsze tak było…
Mimo wskazywanej elastyczności, ustawą o sporcie z 2010 roku względem poprzednich regulacji ograniczono krąg podmiotów, które kwalifikują się jako klub sportowy. Na gruncie poprzedniej regulacji definicję klubu sportowego mogły bowiem spełniać też osoby fizyczne będące przedsiębiorcami. Obecna ustawa, obowiązująca już od przeszło 10 lat, wymaga działania jako osoba prawna (konkretna forma prawna, tj. działanie jako stowarzyszenie, obligatoryjna jest tylko w przypadku uczniowskich klubów sportowych). Poza wspomnianymi stowarzyszeniami zwykłymi, klubami sportowymi nie mogą więc być też na przykład spółki jawne lub spółki komandytowe.
Warto też wskazać, że od 1 września 2005 r. nie obowiązuje ustawowe pojęcie „stowarzyszenia kultury fizycznej” oraz pojęcie „sportowej spółki akcyjnej” (na marginesie zauważyć należy, że pojęcia te nadal znajdują się przy okazji definicji klubu sportowego w bardzo popularnej – i dbającej o standardy, w tym o aktualność informacji – Wikipedii).
Warto też przypomnieć, że pierwszą ustawą, która w ogóle wyodrębniła zrzeszenia sportowe z ogólnej regulacji dotyczącej zrzeszeń, była ustawa z dnia 3 lipca 1984 r. o kulturze fizycznej, określająca te zrzeszenia mianem wspomnianych „stowarzyszeń kultury fizycznej”. Od tego czasu procedura rejestracji i ewidencji niektórych klubów sportowych wygląda inaczej, niż stowarzyszeń, mimo, że – jak wspomniano – samo pojęcie „stowarzyszenia kultury fizycznej” już w ustawach się nie znajduje.
Co ważne – wspomniana ustawa z 1984 roku nie wymieniała pojęcia klubu sportowego. W akcie prawnym rangi ustawy pojęcie pojawiło się dopiero w połowie lat dziewięćdziesiątych wraz z nieobowiązującą już ustawą z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej.
Zapoznaj się z pełną treścią tekstu dotyczącego problematyki klubów sportowych:
Kluby sportowe jako podmioty trzeciego sektora. Uwarunkowania formalne i kluczowe problemy