Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.
SPIS TREŚCI
- W SKRÓCIE
- PROGRAM RZECZNICZY OFOP
- DZIEJE SIĘ
- Organizacje (Strefa społeczna w Gdańsku)
- Parlament (Podkomisja stała)
- Ministra ds. społeczeństwa obywatelskiego (Wsparcie dla NGO z KPRM; Wstępne terminy spotkań inauguracyjnych. Praca nad dokumentami)
- Ministerstwa (Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalne, Sprawozdana ze współpracy z organizacjami za 2023)
- TEMATY DO DYSKUSJI
W skrócie
W planach legislacyjnych
- Zmiany w UEPIK-u. Komisja do spraw Petycji Sejmu podjęła decyzję w sprawie inicjatywy ustawodawczej dotyczącej nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie w zakresie rozszerzenia na organizacje posiadające status organizacji pożytku publicznego możliwości korzystania z uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów zamiast pełnej księgowości i zwiększenia pułapu do którego można by taką ewidencje prowadzić – z 100 000 zł przychodu w skali roku do 1 000 000,- (Kliknij czas 12.44).
W dyskusji doradca Ministry Buczyńskiej Piotr Stec wskazywał na to, że te rozwiązania mogą być w swej istocie fikcyjnej (zarówno sprawozdawczość OPP jak i wymogi dużych konkursów grantowych nie pozwolą większości organizacjom zastosować tych zapisów w praktyce) jednak kierunkowo poparł te rozwiązania. Prawdziwa dyskusja zacznie się zapewne dopiero w odpowiedniej komisji sejmowej. Czy będzie to Podkomisja ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi? Zobaczymy.
- Statut stowarzyszenia w zamrażarce? 26 stycznia b.r. Komisja do Spraw Petycji przedstawiła Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (efekt petycji OFOP-u nr BKSP-145-653/22) wprowadzenia do systemu prawnego rozwiązania pozwalającego na szybką rejestrację stowarzyszeń rejestrowych w oparciu o wzorzec statutu.
Niestety poza informacją, że 2 lutego „zwrócono się do przedstawiciela wnioskodawców o uzupełnienie uzasadnienia (art.34 ust. 2 pkt 6 regulaminu Sejmu)” nie wiemy nic więcej. Zwróciliśmy się do posłanki Urszuli Augustyn (poseł sprawozdawca tego projektu i zastępczyni przewodniczącego Komisji) z prośbą o informację na jakim etapie są prace nad tym projektem.
- Dofinansowanie z PFRON. W wykazie prac legislacyjnych pojawił się projekt ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych podniesienie wysokości miesięcznego dofinansowania do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego finansowanego ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, UD55 (Kliknij)
W procesie legislacyjnym
Na poziomie rządowym
- Lasy pod społeczną kontrolą. W czwartek w Sejmie Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska Mikołaj Dorożała zapewnił „Dzisiaj złożyliśmy projekt zmiany ustawy dotyczącej właśnie kontroli społecznej nad lasami. To jest efekt i wynik m.in. właśnie wyroków europejskich trybunałów. Ten projekt jest złożony do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, szanowni państwo, i uwzględnia on kilka najbardziej istotnych elementów. Po pierwsze, daje podmiotowość organizacjom społecznym, organizacjom przyrodniczym w kontekście tworzenia planów urządzania lasów” (Kliknij).
Na poziomie parlamentarnym
- E-faktury dla NGO. W Sejmie odbyło się pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (druk nr 341) (Kliknij), który dotyczy przesunięcia terminu wdrożenia Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF) z 1 lipca 2024 roku na 1 lutego 2026 roku. W czasie dyskusji poseł Tadeusz Tomaszewski pytał „o Krajowy System e-Faktur w stosunku do organizacji pozarządowych, w tej chwili podmiotowo zwolnionych, ale też tych, którzy prowadzą działalność odpłatną pożytku publicznego. Czy w tej sprawie odbywały się konsultacje z Radą Działalności Pożytku Publicznego? Po drugie, w jaki sposób będzie można do systemu sięgać, jeśli chodzi o rozliczenia zadań publicznych? Część samorządów żąda również faktur papierowych. (Dzwonek) Uprzejmie proszę – bo to jest dość szczegółowe pytanie – o odpowiedź na piśmie i proszę uprzejmie nadal o konsultacje, bo sektor pozarządowy sugeruje tutaj inne możliwe rozwiązania”. (Kliknij)
Komentarz: Razem z posłem Tomaszewskim czekać będziemy i na odpowiedź, i na konsultacje, bo przecież przy tak całościowej reformie łatwo znów przeoczyć potrzeby organizacji pozarządowych.
- Zmiany w ustawie o pożytku. Z uwagi na poprawki zgłoszone przez Senat, ustawa o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem administracji rządowej (Kliknij) wróciła do Sejmu.
Komentarz: Przypomnijmy, że zmiany w ustawie o działalności pożytku dotyczą dwu zagadnień. Po pierwsze opiekę nad Polonią i Polakami za granicą sprawować ma „Senat Rzeczypospolitej Polskiej oraz minister właściwy do spraw zagranicznych”. Po drugie zmieniono, w niewielkim zakresie, organizację Komitetu ds. Pożytku Publicznego.
- Podwyżki dla pracowników w organizacjach. W Senacie, przyjęto jednogłośnie bez poprawek ustawę o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw (Kliknij). Senator Sprawozdawca Ewa Monika Kaliszuk: podkreślała, że „Obecni na posiedzeniu przedstawiciele organizacji pozarządowych podkreślili, że niezwykle ważne są procedowane zmiany stanowiące niejako koło ratunkowe w dzisiejszej bardzo złej sytuacji. Podniesiono, że ok. 70% pracowników pomocy społecznej nadal pozostaje na płacy minimalnej, nie ma naborów nowych kadr”.
Komentarz: W dyskusji podnoszono też kwestie, że nie wszyscy – szeroko rozumiani – pracownicy socjalni zatrudniani w organizacjach pozarządowych będą mogli skorzystać na tej ustawie. Wspomina się o osobach zatrudnianych „na umowy śmieciowe” ciągle jeszcze przecież popularne w organizacjach, które nie mają stabilności finansowej, o pracownikach i pracownicach centrów integracji społecznej i KIS, czy tych wymienionych w ustawie o przeciwdziałaniu przemocy domowej… (Kliknij)
Program rzeczniczy OFOP-u – rzecznictwo krajowe
Propozycje dotyczące uproszczeń dla III sektora
- Jak wziąć udział w OFIP-ie? Wypełnij formularz zgłoszeniowy do 3 czerwca. Poczekaj na potwierdzenie uczestnictwa do 7 czerwca. Przyjedź 26-28 czerwca do Warszawy.
Ogólnopolskie Forum Inicjatyw Pozarządowych to tradycyjnie także miejsce dyskusji na temat rozwiązań prawnych dla organizacji pozarządowych. Czas podsumowań i planowania działań.
- Organizacje w OSR – petycja. Do Prezesa Rady Ministrów OFOP wysłał petycję „w interesie publicznym” o uwzględnianie w Ocenie Skutków Regulacji wpływu planowanych rozwiązań prawnych na organizacje pozarządowe.
Ocena Skutków Regulacji w żadnym stopniu nie odpowiada na pytanie na ile nowy akt prawny wpłynie na organizacje pozarządowe, które stanowią przecież znaczącą ilość podmiotów prawnych, a których działaniami żywotnie zainteresowana jest znaczna liczba obywateli – jako uczestników działań i jako odbiorców tych działań. Brak takich mechanizmów kontroli powoduje, że w procesie legislacyjnym zdarza się, że pamięta się o ulgach dla małych i średnich przedsiębiorstw zapominając, o zazwyczaj jeszcze mniejszych, pozbawionych zasobów własnych, organizacjach, które realizują obywatelską wolność zrzeszania się lub powstają z chęci pomocy innym, czy działania na rzecz dobra wspólnego. Nie wydaje się to być ani zasadne ani, z punktu widzenia roli pełnionej przez organizacje, korzystne.
W obszarze realizacji zasady partnerstwa
- Wzmocnienie komitetów monitorujących. Na zlecenie OFOP-u powstała opinia prawna pt. „Wzmocnienie skuteczności komitetów monitorujących w poszanowaniu przestrzegania Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej”, która opisuje umocowanie prawne komitetów oraz wskazuje kierunki zmian, które mogłyby wzmocnić rolę komitetów w systemie kontroli funduszy w kwestii przestrzegania zasad horyzontalnych. Praca nad tymi zmianami to może być ważny krok w kierunku wzmocnienia roli komitetów w ogóle.
Na rzecz wolności zrzeszania się
- Przeciw dyskryminacji osób wykluczonych cyfrowo. Po liście OFOP-u do Rzecznika Praw Obywatelskich z prośbą o podjęcie działań w sprawie podejrzenia naruszeń prawa oraz dyskryminacji dotyczącej obywatelek i obywateli, w tym osób działających w organizacjach pozarządowych (Kliknij) otrzymaliśmy informację, że RPO „wystąpił do Ministra do spraw Polityki Senioralnej przypominając wcześniejsze działania, a także wskazując na to, że organizacje pozarządowe działające na rzecz seniorów wciąż dostrzegają szereg problemów dotyczących nierównego traktowania osób o niższych kompetencjach cyfrowych” (Kliknij).
Dzieje się
Organizacje
- Strefa społeczna w Gdańsku. W ramach corocznego Święta Wolności i Praw Obywatelskich w dniach 1-2 czerwca 2024 roku zorganizowana zostanie tradycyjnie już Strefa Społeczna. To przestrzeń, w którym prezentować się będą organizacje pozarządowe z całej Polski (Kliknij). Planowane jest też spotkanie „Samorząd i organizacje społeczne. Partnerstwo wobec nowych wyzwań„.
Parlament
Podkomisja stała
- Honorowe krwiodawstwo. Podkomisja zapoznała się z informacją na temat uprawnień honorowych dawców krwi i zasłużonych honorowych dawców krwi (Kliknij). Poza kwestiami merytorycznymi powołano również dwie zastępczynie przewodniczącego. Zostały nimi Sylwia Bielawska (KO) i Maja Ewa Nowak (Polska2050-TD).
Komentarz: Z punktu widzenia rozwiązań systemowych kwestia uprawnień honorowych dawców krwi nie wydaje się pierwszoplanowa. A jednak ma chyba swoje znaczenie. Bo z jednej strony chodzi tu o pewnego rodzaju wolontariat, bo przecież „honorowe krwiodawstwo oparte jest przede wszystkim na zasadzie dobrowolnego oddawania krwi bez pobierania w zamian wynagrodzenia”. Z drugiej strony na pewnych uprawnieniach – tak w postaci posiłku regeneracyjnego i zwrotu kosztów dojazdu na pobranie krwi jak i zwolnienie z pracy w dniu pobrania krwi i w dniu następnym, ulgi podatkowej z tytułu darowizn, czy w końcu prawo do tytułów i odznaczeń. Pomijając kwestię podnoszoną przez przedstawicieli Ministerstwa Zdrowia co jest „zgodne z pojęciem dobrowolnego i nieodpłatnego oddawania krwi” trzeba powiedzieć, że dyskusja w dużej mierze dotyczyła tego jak państwo powinno doceniać tych, którzy działają na rzecz dobra wspólnego.
Ministra ds. społeczeństwa obywatelskiego
- Wsparcie dla NGO z KPRM. W aktualnościach na stronie pani Ministry (Kliknij) pojawiła się informacja „Kancelaria Prezesa Rady Ministrów jako instytucja pośrednicząca we wdrażaniu funduszy unijnych – podsumowanie” (Kliknij). Mowa tu m.in. o prowadzonym w latach 2014-2020 Działaniu 2.16 Usprawnienie procesu stanowienia prawa Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 (PO WER). Przeznaczono na ten cel 22,5 mln euro. Jest też informacja o działaniach w ramach programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021-2027 (FERS). Te działania to 4.06 „Rozwój dialogu obywatelskiego”, 04.07 „Wsparcie NGO w zakresie dostępności i włączenia społecznego”, 04.12 „Wsparcie NGO w zakresie usług publicznych i współpracy”, na które zaplanowano kwotę ponad 49 mln euro, a które mają przyczynić się do wzmocnienia potencjału organizacji (tzw. capacity building).
Komentarz: Informacja ta to, miejmy nadzieję, wstęp do ewaluacji działania 2.16 PO WER-a i rozpoczęcie działań w ramach FERS-a. Bo w tym ostatnim przypadku, na razie mamy, choćby czekający na ostateczne rozstrzygnięcie konkurs na zwiększenie udziału NGO w procesie stanowienia prawa oraz współkreowaniu, monitorowaniu i ewaluacji polityk publicznych (Kliknij). Regulamin tego konkursu przewiduje – w orientacyjnym harmonogramie – „Podpisanie umowy o dofinansowanie” z wykonawcami na… grudzień 2023 roku. A przypomnijmy regulamin ten zmieniany był w marcu 2024.
- Wstępne terminy spotkań inauguracyjnych. W aktualnościach na stronie KPRM pojawiły się wstępne terminy (zostaną potwierdzone po
10.05.2024 r.) spotkań grup roboczych: ds. Uproszczeń Prawnych dla Organizacji Pozarządowych –22 maja 2024 r. 12:00-16:00; ds. Partycypacji i Dialogu Obywatelskiego –23 maja 2024 r. 09:30-12:30;ds. Aktywizmu i Wolontariatu –23 maja 2024 r. 13:00-16:00. UWAGA: Zmiana terminów (Kliknij)
Komentarz: Czekamy. Mamy też nadzieję, że dotychczasowa komunikacja z członkami zespołów (poprzez stronę internetową) nie stanie się zasadą. Członkowie zespołu to wolontariusze, którzy chcą pomóc rządowi w dobrym realizowaniu jego obowiązków. Każdy, kto współpracował z wolontariuszami wie, że bezpośrednia komunikacja i dobre zorganizowanie pracy to najważniejsze kwestie pozwalające zatrzymać wolontariuszy na dłużej.
- Praca nad dokumentami. Otrzymaliśmy odpowiedź na nasze pytania (Kliknij). Co wiemy? 1) plan prac Komitetu ds Pożytku Publicznego na rok 2024 – „Trwają prace nad projektem uchwały Komitetu do spraw Pożytku Publicznego w sprawie przyjęcia planu pracy na rok 2024. Niezwłocznie po jej przyjęciu zostanie ona opublikowana na stronie BIP Komitetu”; 2) sprawozdania organów administracji rządowej z realizacji programu współpracy za rok poprzedni – „Podczas posiedzenia Komitetu ds. Pożytku Publicznego 30 stycznia br. Przewodnicząca Agnieszka Buczyńska zwracała uwagę na znaczenie programów współpracy ministerstw z organizacjami pozarządowymi. Przypomniano też o ustawowym terminie składania sprawozdań. Termin ustawowy to 30 kwietnia każdego roku. W związku z tym pytanie o zaawansowanie prac nad przygotowaniem sprawozdań powinno być kierowane do poszczególnych urzędów lub należy sprawdzić czy sprawozdanie, zgodnie z postanowieniem ustawy, jest już dostępne na stronie BIP urzędu” (patrz niżej); 3) sprawozdania za poprzedni rok kalendarzowy – „W Departamencie Społeczeństwa Obywatelskiego KPRM obecnie trwają prace związane z przygotowaniem sprawozdania – gromadzenie informacji i ich analiza”; , 4) sprawozdania z realizacji ustawy o działalności pożytku – „Trwają prace nad opracowaniem projektów sprawozdań za lata 2018-2019, 2020-2021. W przypadku sprawozdania za lata 2022-2023 gromadzone są niezbędne dane statystyczne dotyczące roku 2023”. 5) programu współpracy z organizacjami pozarządowymi – „Podczas posiedzenia Komitetu ds. Pożytku Publicznego 30 stycznia br. przedstawiono informację dotyczącą obowiązujących programów wskazującą które ministerstwa winny podjąć prace nad nowymi programami. Termin ustawowy publikacji zatwierdzonych programów poszczególnych urzędów na stronach BIP to 30 listopada br. W związku z tym pytanie o etap prac nad przygotowaniem programów powinno być kierowane do poszczególnych urzędów”..
Komentarz: To dobra informacja, że pracę trwają. Mamy tylko nadzieję, że koordynacja współpracy z organizacji pozarządowymi na poziomie rządowym nie będzie wymagała monitorowania poszczególnych ministerstw, a plan pracy Komitetu ds. Pożytku Publicznego na ten rok przyjęty będzie przed wakacjami.
Ministerstwa
- Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. 9 maja odbyło się pierwsze posiedzenie Grupy zadaniowej ds. zasad horyzontalnych w ramach Komitetu ds. Umowy Partnerstwa na lata 2021-2027. Przewodniczącą została Karolina Dreszer-Smalec, prezeska OFOP-u. Praca odbywać się będzie w trzech zespołach tematycznych: ds. Karty Praw Podstawowych UE (przewodniczący Maciej Kania z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego); ds. Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych (przewodnicząca Anna Drabarz z Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami); ds. zasady DNSH (przewodniczący Krzysztof Mrozek ze Związku Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć).
- Sprawozdana ze współpracy z organizacjami za 2023. Przeglądamy dostępne na stronach ministerstw sprawozdania. Opublikowali je – termin był do 30 kwietnia – już np. Minister Sprawiedliwości (Kliknij); Ministerstwo Zdrowia (Kliknij); Minister Rolnictwa (Kliknij)… i szukamy dalej.
Komentarz: Czytanie sprawozdań z realizacji programów współpracy, szczególnie tych za 2023, czyli przygotowywane już przez nowy rząd, będzie sprawdzianem na ile są to dokumenty rzeczywiście oddające stan współpracy, a na ile jedynie tylko wypełniające obowiązki formalne. W końcu jeśli okaże się, że we wszystkich ministerstwach było wszystko ok, to będzie to chyba jakiś sygnał? I tak w sprawozdaniu Ministra Sprawiedliwości o problemach z finansowaniem organizacji z Funduszu Sprawiedliwości znajdziemy tylko informację: „Część ze wskazanych umów na mocy decyzji Dysponenta Funduszu z 2023 r. podlega weryfikacji pod kątem prawidłowości wydatkowania środków, w związku z czym wstrzymane jest finansowanie zadań przewidzianych w umowach na 2024 rok”. Szczególnie interesujące mogłyby być informacje z Ministerstwa Rodziny, Ministerstwa Kultury czy Ministerstwa Edukacji, ale nie znaleźliśmy na BIP-ach takich dokumentów. Dlatego zapytamy o nie w trybie dostępu do informacji publicznej. Jeżeli czytając sprawozdania traficie na ciekawe informacje dajcie znać, to dobry punkt wyjścia do przygotowywania lub aktualizowania programów współpracy na rok przyszły.
Temat do dyskusji
Nowa definicja organizacji pozarządowej?
W tekście o opinii prawnej w sprawie postulatu zebrania regulacji prawa organizacji pozarządowych w jednym akcie prawny (Kliknij) pojawiła się hipoteza „że główny problem dotyczy definicji organizacji pozarządowych”. Może warto o tym podyskutować?
Nie jeden, ale dwa akty
W kontekście dyskusji o tym jak systemowo zmieniać prawo dla organizacji (Kliknij) Adela Gąsiorowska na ngp.pl pisze: „Biorąc pod uwagę wartości leżące u podstaw prawa NGO warto rozważyć utworzenie nie jednego, a dwóch aktów – pierwszego odzwierciedlającego założenie, że obywatelom należy zapewnić możliwość realizacji wolności zrzeszania się oraz drugiego – uznającego, że zrzeszenia te występują względem państwa w roli organizacji pozarządowych”.
Czy wiesz, że…
1867 – kompleksowo prawo do zrzeszania uregulowano w Austrii (a właściwie już Austro-Węgrzech) ustawą o stowarzyszeniach „Gesetz über Vereine” z 15 listopada. Był to element reform ustrojowych na czele z ustawą stanową z 21 grudnia 1867 r. o ogólnych prawach obywateli i ich ochronie (Staatsgrundgesetz über die allgemeinen Rechte der Staatsbürger ). Jej artykuł 12 stanowił że „obywatele austriaccy mają prawo do zrzeszania się i tworzenia stowarzyszeń. Wykonywanie tych praw regulują przepisy szczególne”.
Komentarz: Zazwyczaj to z tą ustawą – która przecież na terenach Galicji obowiązywała aż do 1933 roku – wiąże się zazwyczaj początki ruchu stowarzyszeniowego na terenie Galicji. Nie jest to do końca prawdą, ponieważ, dla przykładu, Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, jeden z głównych przejawów samoorganizacji społeczeństwa polskiego w Austrii, powstało wcześniej, na bazie jeszcze poprzednich przepisów. Już bowiem w grudniu 1866 jego założyciele złożyli do namiestnictwa odpowiednie podanie, prosząc o zatwierdzenie statutu towarzystwa. Dokonało się to 7 lutego 1867 roku. Przypomnijmy też jak próbowali zapewnić sobie przychylność władz, bo to od nich dobrej woli zależała decyzja. Statut był wzorowany na zarejestrowanym już wcześniej w Austrii statucie Sokoła czeskiego, a do założycieli zaproszono osoby, które nie budziły zastrzeżeń władz m.in… lekarza domowego ówczesnego namiestnika Galicji. Wejście w życie ustawy z 15 listopada 1867 roku doprowadziło jedynie do zmian w statucie, które pozwalały na zakładania filii po miastach prowincjonalnych”. Zapis ten jednak przez wiele lat pozostawał martwą literą. (por. Piotr Frączak Dynamika tworzenia się organizacji pozarządowej na przykładzie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w latach 1866–1880 Kliknij).
Jeszcze nie zapisałeś się na Biuletyn #prosteNGO? Możesz to zrobić poniżej!
Chcesz się podzielić informacjami lub komentarzami? Prześlij je na piotr.fraczak@ofop.eu