Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.
SPIS TREŚCI
- W SKRÓCIE
- PROPOZYCJE UPROSZCZEŃ I UŁATWIEŃ
- TEMATY DO DYSKUSJI
W skrócie
W planach legislacyjnych
Nowa ustawa o samorządzie? Najpierw samorządy, a potem niektóre organizacje pozarządowe, dostały pismo z KPRM zachęcające do zgłaszania propozycji zmian w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Ma to zapewne związek z projektem Samorząd 3.0, który ma na celu „ułatwienie realizacji inwestycji rozwojowych i o znaczeniu pożytku publicznego, nowe źródła finansowania samorządów oraz poprawę jakości usług publicznych”.
Komentarz: Z jednej strony cieszy fakt, że przygotowując się do zmiany w prawie, już na etapie przygotowywania założeń (wiem, że właściwie już założeń się w naszym procesie legislacyjnym nie stosuje, ale może wrócą te dobre praktyki) pyta się zainteresowanych o zdanie. Z drugiej strony brak konkretów co do kierunków planowanych zmian może oznaczać, że to jedynie rodzaj „balonu próbnego”, który ma wysondować poziom akceptacji dla zmian i przygotować pod nie grunt. Dobrze byłoby, gdyby organizacje uzgodniły ewentualne stanowisko w tej sprawie, albo przynajmniej swoje stanowisko udostępniały innym organizacjom. Relacje z samorządem zapewne wymagają zmian (por. np. Tezy do dyskusji „Niezależne organizacje obywatelskie koniecznym warunkiem prawdziwej samorządności”), ale na pewno wrogiem aktywności społecznej są wszelkie tendencje centralistyczne.
Czy zaczną się prace nad ustawą wprowadzającą konieczność udostępniania przez organizacje pozarządowe informacji o zagranicznych źródłach ich finansowania? Przypomnijmy, z takim pomysłem w ubiegłym roku wystąpił minister Michał Woś z Ministerstwa Sprawiedliwości, zapowiadając ustawę, która przewiduje utworzenie publicznego rejestru organizacji pozarządowych finansowanych z zagranicy. W ministerstwie chyba prac nad ustawą nie podjęto. Teraz jednak Instytut Ordo Iuris uruchomił petycję skierowaną do Komisji ds. petycji Sejmu RP, w której wzywa do przyjęcia zmian w ustawodawstwie, by zagwarantować „wszystkim Polakom dostęp do informacji publicznej w zakresie finansowania organizacji pozarządowych ze środków publicznych pochodzenia zagranicznego”. W petycji czytamy: „W Polsce funkcjonuje obecnie kilkadziesiąt tysięcy organizacji pozarządowych, które prowadzą działalność non-profit i z tej racji korzystają z wielorakich źródeł finansowania, w tym z dotacji i darowizn pochodzących ze środków publicznych. Dlatego podstawą ich funkcjonowania powinna być całkowita transparentność w pozyskiwaniu środków pieniężnych oraz sposobie ich wydatkowania (…)”.
Komentarz: Poza argumentami, które w dyskusji na temat tych rozwiązań prawnych już się pojawiły (zob. np. Rafał Kowalski, Lex Woś. Transparentność czy kuriozum?) warto zwrócić uwagę na fakt, że w petycji autorzy domagają się jawności jedynie „w zakresie finansowania organizacji pozarządowych ze środków publicznych”, nie mówi się natomiast np. o pochodzących zza granicy środkach prywatnych. Dlaczego autorzy petycji uważają, że znajomość legalnych, publicznych źródeł finansowania organizacji wyczerpuje oczekiwaną całkowitą „transparentność w pozyskiwaniu środków pieniężnych oraz sposobie ich wydatkowania”? Nie do końca wiadomo.
W procesie legislacyjnym
Na poziomie rządowym:
- Na stronie RCL jest już zakładka projekt ustawy o zmianie ustawy o kołach gospodyń wiejskich. Jednak samego projektu jeszcze znaleźć tam nie można.
- Pojawił się projekt rozporządzenia Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego w sprawie określenia innego terminu w zakresie zamieszczenia przez organizacje pożytku publicznego sprawozdania merytorycznego z działalności i sprawozdania finansowego w roku 2021, który obecnie jest w opiniowaniu.
- Konsultacjom poddano projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2022. Warto zwrócić uwagę na załącznik, w którym widać wyraźnie, jak wiele danych może, czy nawet powinno być, wykorzystywanych przez „stowarzyszenia, organizacje, fundacje”. Jest więc czas na uwagi. Konsultacje trwają do 4 maja.
Komentarz: W kontekście rozporządzenia i prowadzonych konsultacji nasuwa się kilka uwag. Po pierwsze – GUS wysyła SOF 1 do organizacji, prosząc o udostępnienie m.in. danych finansowych za rok 2020 do końca kwietnia, a przecież terminy sprawozdań finansowych przesunięte są na czerwiec i wrzesień. Oznacza to dla niektórych organizacji dodatkową, niepotrzebną pracę. Mamy też informacje o próbach stosowania obywatelskiego nieposłuszeństwa i nieudostępniania danych. Po drugie – wpisanie tego rozporządzenia do planu prac legislacyjnych (13.04.2021 o 9.00) i w tym samym dniu na stronę RCL-u budzi poważne wątpliwości co do zasadności takiej procedury. Niewiele czasu na zgłaszanie zainteresowania pracami nad projektem (por. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 sierpnia 2011 r. w sprawie zgłaszania zainteresowania pracami nad projektami aktów normatywnych oraz projektami założeń projektów ustaw). Po trzecie w końcu, z zapisów na stronie RCL-u trudno ustalić, które dokumenty w rzeczywistości dotyczą konsultacji. W zakładce konsultacje publiczne mamy np. pismo przewodnie do Rady Dialogu Społecznego, zaś w zakładce opiniowanie – dokument „dokument499828.docx” wiszący pod nazwą „pismo przewodnie opiniowanie i konsultacje.docx”, w którym w rozdzielniku znajdziemy i Radę Działalności Pożytku Publicznego.
Na poziomie parlamentarnym:
- Poselski projekt ustawy o sołtysach i radach sołeckich oraz o zmianie niektórych innych ustaw – można już śledzić losy projektu. Przypomnijmy, chodzi m.in. o wpisanie sołectw do ustawy o działalności pożytku publicznego,
- Senacki projekt ustawy zmianie ustawy o pracowniczych planach kapitałowych – ten akurat projekt nie dotyczy organizacji, ale widać, że ustawa o PPK wymaga poprawek…
Komentarz: Teoretycznie wiemy (ale czy wiedzą o tym wszyscy?), że organizacje, które korzystają z pracy pracowników i współpracowników („osób zatrudnionych” także np. na umowę zlecenie, jeśli od takiej umowy odprowadzane są składki), o ile nie są mikroprzedsiębiorstwami (por. Wdrażanie PPK w NGO. JUŻ DZIŚ MUSICIE mieć umowę o zarządzanie!) muszą mieć umowę o zarządzanie pracowniczymi planami kapitałowymi. Nawet takie, w których wszyscy pracownicy zadeklarowali na piśmie niechęć do przystąpienia do PPK. Dla wielu małych organizacji jest to wymóg niezrozumiały i nakładający na społecznie działające zarządy dodatkowe obowiązki.
Dzieje się
Petycje!
Na początku roku głośno było o senackiej inicjatywie nowelizacji ustawy o petycjach. Prace się przeciągają, ale organizacje ostatnio coraz częściej sięgają po tę formę rozmowy z władzą.
Kontrolować służby. Rok 2020 to był rok protestów różnych środowisk oraz ogromnej aktywizacji obywateli i obywatelek. W państwie, w którym władza może wykorzystywać policję i służby do własnych celów, wraz ze zwiększoną aktywnością obywateli zwiększa się aktywność służb. Niestety inwigilowani mogą być dziś wszyscy – politycy z pierwszych stron gazet, dziennikarze, ale także aktywiści i aktywistki, osoby zaangażowane w działalność społeczną. Brak kontroli nad działaniami policji i służb to fundamentalna kwestia dla naszej demokracji, prawa do prywatności Polek i Polaków, ale także swobody działania organizacji społecznych na rzecz ważnych dla nich wartości. W ramach kampanii „Podsłuch jak się patrzy” organizacje podpisują petycję, w której domagają się powołania niezależnej instytucji kontrolującej Policję i służby.
Temat monitoruje Fundacja Panoptykon.
W obronie prawa do informacji. Przedstawiciel Fundacji ePaństwo reprezentując grupę organizacji pozarządowych, przedłożył, w interesie publicznym, petycję do Pierwszej Prezes Sądu Najwyższego. Organizacje zaniepokojone wnioskiem skierowanym do Trybunału Konstytucyjnego, dotyczącym niektórych przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej, zwracają się z petycją o jego wycofanie.
Temat monitorują Fundacja ePaństwo i Watchdog Polska.
O stabilność zatrudnienia
W ramach projektu „System dotacji ze środków publicznych w Polsce jako jedna z przyczyn wypalenia zawodowego w 3. sektorze” przygotowany został zestaw rekomendacji (m.in. promocji stałości zatrudnienia w organizacjach czy zmiany zasad finansowania projektów), które mają poprawić jakość zatrudnienia w sektorze. Obecnie zbierane są podpisy (do 16 maja), które zostaną przekazane razem z rekomendacjami grantodawcom, by w ten sposób wpłynąć na praktykę dotacyjną.
Temat monitorują Fundacja Stabilo i Fundacja Culture Shock.
Przedłużenie kadencji RDPP?
Rada Działalności Pożytku Publicznego spotkała się wirtualnie na kolejnym posiedzeniu. Przyjęła uchwały (warunkowe i nie) dotyczące programowania przyszłej perspektywy. Tym, co bezpośrednio może przyczynić się do zmiany prawa, jest pomysł przedłużenia kadencji RDPP. Dyskutowano nad zaletami takiego rozwiązania. Jednak kadencja krajowej Rady jest określona ustawowo. Rodzi się też pytanie, kto może (powinien) zgłosić taką propozycję.
Posiedzenia RDPP monitoruje Portal.ngo.pl
Propozycje uproszczeń i ułatwień
Listy do ministerstw
Polska Fundacja im. Roberta Schumana wystosowała do ministerstw pismo informujące o powstaniu Biura monitoringu #prosteNGO, licząc na współpracę w zakresie udziału tych ministerstw w przygotowaniu i wdrażaniu prawa dla organizacji społecznych.
Wzorzec statutu stowarzyszenia
Wzorzec statutu jest już gotowy. Wydaje się, że proces konsultacji środowiskowych tego dokumentu oraz zebrane przy okazji doświadczenia i wiedza jeszcze się przydadzą. Teraz czas na podjęcie działań rzeczniczych.
Temat do dyskusji
Spacerkiem po rejestrach
Różnorodność organizacji pozarządowych wynika zarówno z bardzo różnych potrzeb i zainteresowań aktywnych obywateli, jak i z przepisów prawa, które umożliwiają ich działalność w różnych formach prawnych. Wręcz twierdzi się, że „[w]olność tworzenia korporacji znajduje swój wyraz w tym, że zainteresowane podmioty mogą dokonać wyboru formy organizacyjno-prawnej utworzonej organizacji, przy uwzględnieniu ich rodzajów przewidzianych przepisami prawa i celów, dla realizacji których poszczególne formy zostały przewidziane” [Kopaczyńska-Pieczniak 2019]. Dziś spacer po procedurach rejestracyjnych i rejestrach.
Jeszcze nie zapisałeś się na Biuletyn #prosteNGO? Możesz to zrobić poniżej!
Chcesz się podzielić informacjami lub komentarzami? Prześlij je na piotr.fraczak@ofop.eu