Opis

Działaczom wielu organizacji społecznych wydaje się, że skoro stowarzyszenia, czy fundacje są, co do zasady, podmiotami not-for-profit, podmioty te są zwolnione z podatku dochodowego. Tymczasem żadne zbiorowe zwolnienie dla stowarzyszeń i fundacji nie zostało przewidziane w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych. Takie zwolnienie dotyczy jedynie wybranych organizacji lub części ich działalności.

Najważniejsze zwolnienia obejmują m.in.:

• organizacje, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz kultu religijnego – w części przeznaczonej na te cele (art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych). Co ważne, organizacja musi nie tylko przeznaczyć swój dochód na działanie w jednym z powyższych obszarów, ale w swoim statucie musi mieć literalnie wymienione te obszary jako swoje cele. Raportując podstawę zwolnienia z podatku wiele organizacji wskazuje właśnie to zwolnienie. O ile w niektórych przypadkach nie powinno ono budzić wątpliwości (np. organizacja prowadząca placówkę edukacyjną), w innych kwalifikowanie działań jako „oświatowych” bądź „kulturalnych” wydaje się mocno dyskusyjne. W takim przypadku organizacja naraża się na spór z organami skarbowymi. Oddzielnym problemem jest to, że ww. katalog działań został opracowany dawno temu i nie zawsze przystaje do obecnych wyzwań i potrzeb,
• organizacje pożytku publicznego - zwolnione od podatku dochodowego są dochody tych organizacji przeznaczone na działalność statutową (art. 17 ust. 1 pkt 6c ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych). Przy czym ważne jest tu przeznaczenie dochodu, a nie jego źródło,
• zwolnienie z opodatkowania dochodów ze składek członkowskich w stowarzyszaniach, przeznaczonych na cele statutowe (art. 17 ust. 1 pkt 40 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych),
• dotacje z budżetu państwa lub JST (art. 17 ust. 1 pkt 47 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych) lub organizacji międzynarodowych (art. 17 ust. 1 pkt 23 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych).

Cały katalog zwolnień znajduje się w art. 17 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Nie wszystkie organizacje lub nie ich cała działalność kwalifikują się jednak do zwolnień przewidzianych w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych. W takiej sytuacji organizacja powinna odprowadzić podatek dochodowy od osiągniętego dochodu. Pomijając zasadne pytanie, czy dochody organizacji, przeznaczone na cele ogólnospołeczne, powinny być opodatkowane, należy zwrócić także uwagę na nieprzystającą do specyfiki organizacji społecznych konstrukcje systemu opodatkowania. Definicja kosztów uzyskania przychodów (KUP), które pozwalają zmniejszyć podstawę opodatkowania jest skonstruowana w taki sposób, że pojawia się wątpliwość, czy organizacje społeczne w ogóle mogą uwzględniać wydatki na cele statutowe jako KUP w rozumieniu podatkowym. Według ustawy kosztami uzyskania przychodów są bowiem koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów (…) (art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych). O ile przepis ten pasuje to większości wydatków ponoszonych przez przedsiębiorców, których podstawowym celem jest przecież osiągnięcie przychodu, to nie za bardzo pasuje do specyfiki organizacji społecznych. Dokonywane przez nie wydatki mają bowiem realizować raczej jej cele statutowe, a nie zabezpieczać przychody w przyszłości. Gdybyśmy tak zinterpretowali ten przepis organizacja może być zmuszona do zapłacenia podatku od całości przychodu, jeżeli nie kwalifikuje się do któregoś ze zwolnień przewidzianych w katalogu z art. 17 ust 1 ustawy.

Zwraca przy tym również uwagę fakt, że ww. sytuacja ma znamiona niekonstytucyjnej nierówności wobec prawa organizacji pozarządowych nieposiadających statusu organizacji pożytku publicznego względem podmiotów, które na mocy ustawy o CIT korzystają ze zwolnień całości dochodu przeznaczanego na działalność statutową – mowa tutaj m.in. o partiach politycznych, związkach zawodowych, kołach gospodyń wiejskich, izbach gospodarczych, organizacjach pracodawców, czy europejskich fundacjach politycznych.