Tekst niniejszy nie jest tekstem prawniczym, jest próbą spojrzenia na system prawny z punktu widzenia działacza społecznego. Przygotowany został na potrzeby Szkoły Reprezentacji i Partycypacji OFOP-u
Etap rządowy (2)
Szczególną rolę w tym procesie w praktyce spełnia rząd, który nie tylko „zapewnia wykonanie ustaw”, ale też w znacznym wymiarze – poprzez inicjatywę ustawodawczą – aktywnie bierze udział w tworzeniu systemu prawnego. Stąd proces tworzenia prawa wewnątrz rządu jest – z punktu widzenia całego procesu legislacyjnego jako jego element – bardzo istotny.
Dokumentacja
Oficjalna praca nad nad projektem dokumentu zaczyna się od udostępnienia go na stronie RCL-u (Kliknij). Oprócz projektu ustawy udostępnieniu podlegają również wszelkie dokumenty dotyczące prac nad projektem, które powinny być zamieszczane na bieżąco.
Komentarz: Tu powinny pojawić się np. “zgłoszenia lobbingowe”, czyli informacje o osobach i podmiotach zainteresowanych przedmiotem procedowanej ustawy to jednak (choć są wyjątki np. Kliknij) zazwyczaj ich nie ma. Wynika to nie tylko z niedoskonałości ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa, ale też z faktu, że zrezygnowano praktycznie z prac nad założeniami do projektów ustaw. Oto czas między wpisem do planów legislacyjnych rządu a pojawieniem się projektu jest zazwyczaj krótki, a zainteresowani zapisami ustawy mogą brać udział w konsultacjach publicznych ustawy na ogólnych zasadach. Tak oto w zasadzie mamy do czynienia “z fikcją prawną”.
Jednak podstawowa dokumentacja sprowadza się do trzech materiałów: projektu aktu normatywnego, uzasadnienia i oceny skutków regulacji. Są one przygotowane jako materiał wyjściowy, ale też mogą w wyniku prac legislacyjnych ulegać modyfikacjom. Trzeba na to zwracać uwagę.
Komentarz: Jak to robić? Oczywiście nic nie zastąpi stałego zainteresowania. Warto też zarejestrować się w portalu legislacja.rcl.gov.pl i zasubskrybować np. konkretne hasła, takie jak zdrowie, edukacja, fundacje… lub konkretne ustawy.
Projekt dokumentu rządowego
Powinien być on opracowany zgodnie z zasadami techniki prawodawczej i jest propozycją zapisów, które potem znajdą się w przyjętych ustawach, rozporządzeniach czy innych dokumentach.
Komentarz: To zapisy projektowanych aktów zazwyczaj budzą największe zainteresowanie organizacji. Z jednej strony słusznie. Bo to tu może znaleźć zapis, który bezpośrednio lub pośrednio wpłynie na naszą organizację lub na możliwości jej działania. Jednak należy zawsze pamiętać, że prawo to pewien system i literalne odczytywanie zapisów konkretnego paragrafu może być mylące, a często dodanie lub zmiana jakiegoś sformułowania może mieć daleko idące konsekwencje (pamiętacie “i czasopisma”?) i nie zawsze tak korzystne, jakby się na pierwszy rzut oka wydawało.
Uzasadnienie projektu dokumentu rządowego
Wraz z projektem aktu normatywnego organ wnioskujący opracowuje uzasadnienie projektu (uzasadnienie projektu dokumentu rządowego innego niż akt normatywny sporządza się w miarę potrzeby). Powinno ono między innymi wyjaśniać potrzebę i cel wydania aktu, przedstawiać rzeczywisty stan w dziedzinie, która ma być unormowana; wykazywać różnicę między dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym (przewidywane skutki prawne wejścia aktu w życie)…
Komentarz: To co powinno być przedmiotem zainteresowania w trakcie czytania uzasadnienia to czy założenia są prawdziwe (np. czy podane dane są adekwatne do opisywanego problemu), czy proponowane zmiany przyniosą planowaną zmianę, itp. Intencje wprowadzających przepis są zazwyczaj dobre, ale czasem – z różnych przyczyn – nie widzą oni alternatyw, albo skutków ubocznych. Tak z dobrych intencji mogą wynikać złe akty prawne. Nie widać tego w samym projekcie aktu prawnego, ale można wyczytać z uzasadnienia.
Ocena skutków regulacji (OSR)
Odrębną część uzasadnienia jest ocena skutków regulacji, “która przedstawia wyniki oceny przewidywanych skutków społeczno-gospodarczych”. OSR zawiera w szczególności: wskazanie podmiotów, na które oddziałuje projektowany akt normatywny; informacje o konsultacjach przeprowadzonych przed opracowaniem projektu, a także o zakresie konsultacji publicznych i opiniowania projektu, w tym o obowiązku zasięgnięcia opinii określonych podmiotów wynikającym z przepisów odrębnych; informacje o wynikach analiz możliwości osiągnięcia celu projektu za pomocą innych środków; przedstawienie wyników analizy wpływu projektowanego aktu normatywnego. OSR projektu ustawy powinien zawierać także zidentyfikowanie rozwiązywanego problemu; określenie celu i istoty interwencji; porównanie z rozwiązaniami przyjętymi w innych krajach.
Komentarz: OSR jest uzupełnieniem i częściowo powtórzeniem tego co w formie opisowej znalazło się w uzasadnieniu. Odniesienie się do OSR-u to dyskusja o faktach. Tu tkwi źródło dowodów, że dany akt prawny i dane rozwiązania są potrzebne i najlepsze z możliwych. Trzeba się z tymi argumentami zmierzyć jeśli chcemy wprowadzać zmiany w projekcie ustawy.
Zobacz: Etap rządowy ciąg dalszy
