Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.
SPIS TREŚCI
- W SKRÓCIE
- PROPOZYCJE UPROSZCZEŃ I UŁATWIEŃ
- TEMATY DO DYSKUSJI
W skrócie
W planach legislacyjnych
Ochotnicze straże pożarne. Jak donosi portal ngo.pl: Rząd pracuje nad projektem ustawy o ochotniczej straży pożarnej.
Komentarz: W kwestii projektu krytycznie wypowiedzieli się sami zainteresowani: Wstępne stanowisko ZOSP RP w sprawie projektu ustawy o ochotniczej straży pożarnej.
Ekonomia społeczna. W połowie lutego został wpisany do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów projekt ustawy o ekonomii społecznej. Początkowo miał zostać przedstawiony w II kwartale 2021 roku (zainteresowani w trybie dostępu do informacji publicznej próbowali dotrzeć do tego projektu – bezskutecznie). 30 kwietnia przesunięto termin na III kwartał 2021 roku.
Komentarz: Potrzeba, lub nie, prawnego zdefiniowania terminu „przedsiębiorstwo społeczne” oraz rozumienie tego pojęcia od dawna dzieli środowisko organizacji pozarządowych. Jest tu wiele grup interesariuszy, dla niektórych przesądzenie tej sprawy to być albo nie być w dostępie do części Funduszy Europejskich. 20 kwietnia 2021 r. Rada Działalności Pożytku Publicznego podjęła w tej sprawie uchwałę (Uchwała nr 183 Rady Działalności Pożytku Publicznego z dnia 20 kwietnia 2021 r. w sprawie dialogu nad definicją przedsiębiorstwa społecznego), w której zwraca uwagę na potrzebę dalszego dialogu na temat definicji przedsiębiorstwa społecznego w Polsce (zob. też tekst Organizacje społeczne czy pozarządowe?).
W kontekście ekonomii społecznej (różnie rozumianej) warto wspomnieć, że w wykazie prac Rady Ministrów pojawiły się też:
- Projekt ustawy o zmianie ustawy o zatrudnieniu socjalnym oraz o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi,
- Projekt rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, w którym w uzasadnieniu podkreśla się, że „zasadne jest wspieranie uczestnictwa producentów rolnych w spółdzielniach zajmujących się przetwórstwem produktów rolnych lub przetwórstwem ryb, skorupiaków i mięczaków”.
W procesie legislacyjnym
Na poziomie rządowym:
- Zakończył się proces konsultacji i opiniowania projektu ustawy o fundacji rodzinnej, czekamy na podsumowanie i ewentualną kolejną wersję,
- Projekt ustawy o zmianie ustawy o kołach gospodyń wiejskich pojawił się 4 maja 2021 roku, jako projekt skierowany na Komitet Stały Rady Ministrów.
Komentarz: Ci, którzy czekali na możliwość konsultacji projektu nowelizacji, będą się zapewne czuli zawiedzeni. I chyba słusznie, choćby dlatego że gdy wchodzi w grę wpisywanie do Krajowego Rejestru Kół Gospodyń Wiejskich (KRKGW) „organizacji, których działalność jest tożsama z działalnością kół gospodyń wiejskich i które uzyskały osobowość prawną na podstawie odrębnych przepisów (np. stowarzyszenia)”, warto, by KGW i inne organizacje się na ten temat wypowiedziały.
Również procedowanie tego projektu budzi poważne wątpliwości, nie tylko z powodu braku etapów konsultacji i opiniowania, ale także dlatego, że tego samego dnia co wersja ostateczna na stronie RCL pojawiła się tam i wersja poprzednia.
Na poziomie parlamentarnym:
- Ustawa o policji. Do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw, w którym pojawiają się zapisy ważne dla niektórych organizacji. Oto np. kierownik jednostki organizacyjnej Policji może powierzyć opiekę nad psem służbowym lub koniem służbowym wycofanym z użycia w Policji organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt. Organizacja taka ma otrzymywać równoważnik w formie ryczałtu z tytułu kosztów wyżywienia zwierzęcia. Ryczałt wypłaca się co miesiąc z góry.
Komentarz: To rozwiązanie prawne jest ciekawe z punktu widzenia nie tylko bezpośrednio zainteresowanych organizacji z dwóch powodów. Po pierwsze – pokazuje kolejne obszary, w których organizacje mogą realizować swoją misję ze środków publicznych. Po drugie – wskazuje na powrót pojęcia organizacja społeczna do praktyki legislacyjnej. Patrz niżej.
- Rzecznik praw zwierząt. Skierowany został właśnie do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu poselski projekt ustawy o Rzeczniku Praw Zwierząt. Zakłada on nie tylko współpracę z organizacjami pozarządowymi czy podejmowanie czynności „na wniosek obywateli lub ich organizacji”, ale też udział tych organizacji „do których celów statutowych należy ochrona zwierząt” w konsultacjach wniosków o powołanie Rzecznika.
Komentarz: W propozycji ustawy mamy przykład bałaganu pojęciowego, o którym piszemy niżej. Wystarczy przytoczyć z art. 17 cytat o współpracy z „organizacjami pozarządowymi, społecznymi i zawodowymi, do których celów statutowych należy ochrona zwierząt oraz współdziałanie ze stowarzyszeniami, ruchami obywatelskimi, innymi dobrowolnymi zrzeszeniami i fundacjami oraz z zagranicznymi i międzynarodowymi organami i organizacjami na rzecz ochrony zwierząt”. Co ciekawe, Rzecznik może „żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy administracji rządowej, organy organizacji spółdzielczych, społecznych, zawodowych i społeczno-zawodowych oraz organy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych”. O organizacjach pozarządowych ani słowa.
- Rady seniorów i rady młodzieżowe. Dwa senackie projekty ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw dotyczą umocowania rad seniorów (Druk nr 989 Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw) i rad młodzieży (Druk nr 990 Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw) oraz zakładają udział organizacji w ich pracach. Ten drugi projekt przeszedł już całą ścieżkę legislacyjną w Sejmie i został uchwalony jako ustawa z dnia 20 kwietnia 2021 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Komentarz: Warto wyjaśnić tę zagadkę, która dużo mówi o procedowaniu ustaw. Projekt o radach seniorów wpłynął 3 grudnia zeszłego roku, o radach młodzieży dopiero 14 stycznia. Oba 9 marca skierowano do pracy w komisjach. I tu drogi tych projektów się rozchodzą. Zagadka znajduje rozwiązania w stwierdzeniu, że… 9 marca do Sejmu trafił rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym oraz ustawy o samorządzie województwa. Oba projekty dotyczące rad młodzieży – senacki i rządowy – procedowane były razem. Stąd to ekspresowe tempo.
Dzieje się
1% od firm
Instytut Spraw Obywatelskich zbiera podpisy pod petycją 1% podatku od firm dla organizacji społecznych. Podstawą dla działań rzeczniczych jest m.in. ekspertyza Jakuba Wygnańskiego.
Temat monitoruje Instytut Spraw Obywatelskich, który obecnie prowadzi też projekt Akademia Instytutu Spraw Obywatelskich jako wsparcie dla społeczników, którzy w działaniach swoich organizacji pozarządowych wykorzystują lub chcą wykorzystywać prawo jako „narzędzie” do zmiany społecznej.
Zob. też: List poparcia dla zmian w ustawie o Obywatelskiej Inicjatywie Ustawodawczej.
Wkład organizacji społecznych do tworzenia ustawy wdrożeniowej
Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych przesłała do Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej postulaty dotyczące tego jak powinien być wdrażany Krajowy Plan Odbudowy i jakie kompetencje oraz zadania powinien mieć Komitet Monitorujący jego realizację.
Temat monitoruje Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych.
Propozycje uproszczeń i ułatwień
Specjalne formy zatrudnienia w NGO?
Udostępniona przez portal Konfederacji Inicjatyw Pozarządowych Rzeczypospolitej analiza Kamila Rybikowskiego NGO wobec zwiększających się nakładów na pracę w Polsce prezentuje koncepcję nowej formy umowy cywilnoprawnej dla organizacji społecznych, dla której inspiracją mogłaby być umowa o pomocy przy zbiorach opisana w art. 91a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Taka „umowa społecznikowska” byłaby czymś pośrednim między umową wolontariacką a umową zleceniem. W umowie tej możliwe byłoby pobieranie wynagrodzenia, „które przy zliczeniu roboczogodzin byłoby niższe od minimalnej stawki godzinowej, jeśli świadczenie polegałoby na wykonywaniu pracy na rzecz działalności pożytku publicznego”. Wynikać miałoby to z faktu, że nie ma podstaw, by pracę społeczną, której celem nie jest jedynie zarobek, „traktować tylko i wyłącznie jako niewynagradzaną działalność wolontariacką, zwłaszcza gdy organizacja posiada pewne środki finansowe, które mogłaby przeznaczyć na niewielkie wynagrodzenie”.
Komentarz: Problem wymogów formalnych związanych z prawem pracy a nakładanych na organizacje prowadzące działalność społeczną staje się coraz bardziej widoczny. Dotyczy to głównie tych małych organizacji, które nie zatrudniają stale płatnego personelu (wg GUS w 2018 r. było to ponad 60% zarejestrowanych organizacji non-profit – w tym, dodajmy, ponad 95% związków zawodowych – szeroko czytaj tu).
Takim przykładem prawa, które nakłada na małe organizacje niepotrzebne obowiązki jest ustawa o PPK. Możliwość zwolnienia mikroprzedsiębiorstw z reżimów ustawy, ale już nie małych organizacji, które np. prowadzą okazjonalną działalność i czasem zatrudniają pracowników na „ozusowaną” umowę zlecenie nie jest zrozumiała.
Być może specjalny rodzaj zleceń (a nawet umów o pracę) mógłby być powiązany, w analogii do spółdzielczej umowy o pracę, z członkostwem w stowarzyszeniu, ale wiązać się z większą elastycznością.
Temat do dyskusji
Organizacje społeczne czy pozarządowe?
Ostatnio znów głośno o organizacjach społecznych. Nie tylko dlatego, że w środowisku organizacji pozarządowych pojawiła się tendencja do zmiany – z uwagi na odbiór społeczny – nazwy (por. np. Organizacje społeczne. To działa!). Także w prawodawstwie można dostrzec powrót do tego terminu. Pisząc o problemach z pojęciem stowarzyszenia (zob. Stowarzyszenia na tle innych zrzeszeń), zwracaliśmy uwagę, że np. „ustawowe” Koła Gospodyń Wiejskich to według prawa „samorządna społeczna organizacja mieszkańców wsi”. Również opisywane przez nas w poprzednich Biuletynach zamieszanie w Senacie dotyczyło uprawnień dla „organizacji społecznych”. Czy więc wspomniane zapisy procedowanej właśnie nowelizacji ustawy o Policji to świadomy wybór? Warto przybliżyć, na czym te różnice terminologiczne polegają.
Jeszcze nie zapisałeś się na Biuletyn #prosteNGO? Możesz to zrobić poniżej!
Chcesz się podzielić informacjami lub komentarzami? Prześlij je na piotr.fraczak@ofop.eu