Opis

Nie posiadając danych o rozpoznawaniu problemu w środowisku, problem zdiagnozowany jest na podstawie analizy obowiązującego stanu prawnego i jego oceny jako sprzecznego i naruszającego wolność zrzeszania się należącą do praw i wolności człowieka tzw. I generacji.

Jedynie stowarzyszenia rejestrowe mają obecnie możliwość swobodnego zrzeszania się, z tym ograniczeniem iż związek nie może mieć celów zarobkowych. Fundacje mogą być ich członkami mogą więc przystąpić, ale są pozbawione elementu prawa do zakładania. Podobnie pozostałe organizacje pozarządowe w formie osób prawnych, jak i spółki tzw. non-profit. Stowarzyszenia zwykłe poprzez wyłączenie w art. 43 pkt 1 PoS stosowania do nich art. 22 PoS - są całkowicie pozbawione możliwości zakładania związków stowarzyszeń, jak i przystępowania do takich. Choć można już mieć wątpliwość czy pozbawione są prawa do zawarcia umowy spółki.

Niektóre organizacje mają ograniczone prawa do zakładania homogenicznych związków w swoich ustawach ustrojowych. Należą do nich koła gospodyń wiejskich (por. art. 3 ustawy o KGW), czy kluby sportowe (por. art. 6 Ustawy o sporcie). Przy czym w przypadku kgw można mówić od dużo bardziej restrykcyjnym ograniczeniu możliwości ich zrzeszania się, co sugeruje analiza ww. art. 3. Stąd wniosek iż nie mogą one przystępować do związków stowarzyszeń.

Takie ograniczenia nie znajdują podstaw w koncepcji wolności zrzeszania się. Nie można uzasadniać tego polityką państwa, gdyż wydaje się to być zbyt ogólnikowym i arbitralnym argumentem, który nie odpowiada warunkom ograniczania praw i wolności należących do systemu praw człowieka, w szczególności zasadzie proporcjonalności, zakazu naruszania istoty wolności.

Państwo polskie zgodnie z art. 12 Konstytucji ma zapewniać wolność tworzenia i działania różnego rodzaju podmiotów, co należy podkreślić w tym “innych dobrowolnych zrzeszeń”. Tworzone warunki ustawowe powinny więc być służebne i funkcjonalnie powiązane z postulatem urzeczywistniania wolności zrzeszania się. Również art. 58 Konstytucji wydaje się nie dawać podstaw do ograniczania możliwości zrzeszania się. Trzeba przypomnieć, że możliwe ograniczenia, o których mowa w ust. 2 nie są kwestią dowolności i uznaniowości Ustawodawcy. Trzeba jednoznacznie podkreślić pogląd, że Ustawodawca ograniczając możliwość zrzeszania się musi brać pod uwagę zarówno konstytucyjną zasadę proporcjonalności, podstawy ustrojowe, jak i prawo międzynarodowe w zakresie rozumienia wolności zrzeszania się i dopuszczalnych powodów jego ograniczania.

W rozumieniu wolności zrzeszania się w prawie międzynarodowym warto przywołać wspólny przewodnik z roku 2015 ODIHR i Komisji Weneckiej. Wskazuje się w nim, iż zrzeszenia nie powinny mieć ograniczanej możliwości zrzeszania się w federacjach, jak i przystępowania do innych zrzeszeń (por. pkt 29, 92).

Warto w przypadku stowarzyszeń zwykłych podkreślić, że od blisko 7 lat od nowelizacji Prawa o stowarzyszeniach, jest przesądzone, że są jednostkami organizacyjnymi, którym co prawda ustawa nie przyznaje osobowości prawnej, ale przyznaje zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Nie widać więc powodu dla którego nie mogłyby przystępować lub wręcz współzakładać osób prawnych.

Nie widać racjonalnych i jednocześnie ważnych powodów, mających znaczenie w demokratycznym państwie prawa, dla których wymienione podmioty miałyby mieć ograniczane dalej prawo do zrzeszania się w dowolnych konfiguracjach między sobą, w tym dalej mieć ograniczone podstawowe prawo do współzakładania swoich związków.

Powyższe wzmacnia również argument a contrario. Skoro podmioty te mogą dla przykładu zakładać spółki non-profit, lub fundacje, a mogą gdyż nie da się w sposób niewadliwy wywieść normy im to zakazującej, czemu nie mogą zakładać swoich związków, bez nieuzasadnionych ograniczeń ze strony Państwa?