W połowie 2021 roku pojawił się kolejny już projekt ustawy o ekonomii społecznej. Projekt był szeroko dyskutowany w środowisku organizacji pozarządowych. Zgłoszono szereg uwag. Projekt był – ustawy do dziś brak. W tym kontekście brak ustawowej definicji ekonomii społecznej rodzi problem w przedmiocie jednoznacznego rozstrzygania o miejscu klubów sportowych w jej obrębie.
Autor: Łukasz Gorczyński
Kluby sportowe a KPRES
W dokumencie Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej do 2023 roku. Ekonomia Solidarności Społecznej (dalej – KPRES), stanowiącym dokument o charakterze operacyjno-wdrożeniowym (ustanowiony w celu realizacji średniookresowej strategii rozwoju kraju – Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju) ekonomia społeczna określana jest jako sfera aktywności obywatelskiej i społecznej, która przez działalność gospodarczą i działalność pożytku publicznego służy integracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych marginalizacją społeczną, tworzeniu miejsc pracy, świadczeniu usług społecznych użyteczności publicznej (na rzecz interesu ogólnego) oraz rozwojowi lokalnemu. Przy tak ogólnie zarysowanych warunkach stwierdzić można, że zdecydowana większość klubów sportowych wpisuje się w ten obszar. Co ciekawe – w tym przeszło 100-stronicowym dokumencie, jakim jest KPRES, słowo „klub sportowy” pojawia się tylko raz. Przywoływane jest w kontekście znaczenia sektora non-profit jako dostarczyciela usług społecznych i prezentacji w KPRES skrótu opracowania GUS pn. Działalność organizacji non profit w 2013 r.: zarządzanie, współpraca i świadczenie usług społecznych, gdzie czytamy: „W zakresie sportu dostępne dane o klubach sportowych wskazywały na niemal monopolistyczną pozycję sektora non profit. Prawie 99% wszystkich podmiotów świadczących usługi społeczne w zakresie sportu należy do sektora non profit”.
Kluby sportowe a podmioty ekonomii społecznej
Samym instytucjonalnym wyrazem ekonomii społecznej są podmioty ekonomii społecznej (dalej – PES) oraz przedsiębiorstwa społeczne (dalej – PS). Tu również trudno – z uwagi na brak ustawy – o trwałe i jednoznaczne zakwalifikowanie klubów sportowych do ww. kategorii.
Zdecydowana większość klubów sportowych stanowi podmioty ekonomii społecznej w rozumieniu obowiązujących na dzień 30 listopada 2021 r. wytycznych w zakresie realizacji przedsięwzięć w obszarze włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa z wykorzystaniem środków Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na lata 2014-2020 (dalej – Wytyczne). Wytyczne te są kluczowe przede wszystkim dla udzielania wsparcia ze środków Unii Europejskiej.
Spośród klubów sportowych z definicji podmiotu ekonomii społecznej wykluczone są w zasadzie tylko te kluby sportowe, które działają w formie spółek kapitałowych i spełniają co najmniej jeden z poniższych warunków (art. 3 ust. 3 pkt 4 ustawy o pożytku):
– działają w celu osiągnięcia zysku,
– nie przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych,
– przeznaczają zysk do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników.
A jeśli uznać, że spółka kapitałowa może być organizacją pozarządową (więcej: „Klub sportowy a organizacja pozarządowa”), to wykluczone będą w zasadzie tylko te spółki, które działają w celu osiągnięcia zysku. Pozostałe ww. warunki z art. 3 ust. 3 pkt 4 ustawy o pożytku stosować będą musiały wówczas wyłącznie spółki prawa handlowego będące państwowymi lub samorządowymi osobami prawnymi, bo one wprost wyłączone są z definicji organizacji pozarządowej.
Sam przywoływany już KPRES nie wskazuje precyzyjnej definicji PES, ale na podstawie zawartych w nim zapisów, można w zasadzie powtórzyć te same uwagi, które poczyniono przy ww. analizie Wytycznych. W KPRES czytamy, że: „Obszar wskazany definicją ekonomii społecznej obejmuje w szczególności: organizacje pozarządowe oraz podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, koła gospodyń wiejskich, spółdzielnie pracy, podmioty ekonomii solidarnej”. Jeśli chodzi o tą ostatnią kategorię podmiotów, określanych jako podmioty ekonomii solidarnej (w myśl KPRES ekonomia solidarna, to część ekonomii społecznej, w całości miesząca się w jej zbiorze), dokument wskazuje – przedsiębiorstwa społeczne, spółdzielnie socjalne, spółdzielnie inwalidów i niewidomych, zakłady pracy chronionej i jednostki reintegracyjne (Warsztaty Terapii Zajęciowej, Zakłady Aktywności Zawodowej, Centra Integracji Społecznej, Kluby Integracji Społecznej).
Kluby sportowe a przedsiębiorstwa społeczne
Podobna sytuacja, jak w przypadku definicji PES, ma miejsce w przypadku definicji przedsiębiorstwa społecznego. I tutaj brak jest definicji ustawowej, m.in. przez to definicja PS dosyć mocno zmieniała się na przestrzeni lat. Podobnie też jak w przypadku PES – definicja PS w Wytycznych jest dosyć precyzyjna, w samym zaś KPRES – nieco bardziej ogólna. Warunki brzegowe są jednak zbliżone w obu dokumentach. Przedsiębiorstwami społecznymi mogą zostać tylko te podmiotu ekonomii społecznej, które spełniać będą łącznie następujące warunki – prowadzenie działalności ekonomicznej (np. działalności gospodarczej lub działalności odpłatnej pożytku publicznego), zatrudnianie odpowiedniej proporcji osób zagrożonych wykluczeniem społecznym (w obu dokumentach mowa jest obecnie o 30%), prowadzenie uzgodnionego z tymi osobami i określonego w czasie procesu reintegracyjnego, mającego na celu zdobycie lub odzyskanie kwalifikacji zawodowych lub kompetencji kluczowych, nie dzielenie zysku lub nadwyżki bilansowej między członków, pracowników, właścicieli lub udziałowców i przeznaczanie całości nadwyżki bilansowej na rozwój przedsiębiorstwa społecznego oraz aktywizację zawodową i integrację społeczną, zarządzanie na zasadach partycypacyjnych, wreszcie – zapewnienie, że wynagrodzenia wszystkich pracowników, w tym kadry zarządzającej, nie przekraczają wartości, o której mowa w art. 9 ust. 1 pkt 2 ustawy o pożytku. Dodatkowo – Wytyczne mówią o konieczności zatrudniania co najmniej trzech osób w wymiarze czasu pracy co najmniej ¼ etatu, a w przypadku umów cywilnoprawnych na okres nie krótszy niż 3 miesiące i obejmujący nie mniej niż 120 godzin pracy łącznie przez wszystkie miesiące.
W teorii nie ma przeszkód, aby klub sportowy został przedsiębiorstwem społecznym. W praktyce spełnienie niektórych warunków może być mocno kłopotliwe. Raczej na pewno przedsiębiorstwem społecznym nie zostaną kluby profesjonalne – nie spełnią one m.in warunków limitu wynagrodzeń i proporcji zatrudniania osób wykluczonych. Odwołując się do wspomnianego już wyżej rozróżnienia na ekonomię społeczną i mieszczącą się w jej obrębie ekonomię solidarną, kluby takie mogą nie mieć większych trudności, aby być uznanym za podmioty ekonomii społecznej, ale raczej na pewno nie staną się podmiotami ekonomii solidarnej. Szanse na to mają raczej kluby amatorskie.
Zapoznaj się z pełną treścią tekstu dotyczącego problematyki klubów sportowych:
Kluby sportowe jako podmioty trzeciego sektora. Uwarunkowania formalne i kluczowe problemy