Tekst niniejszy nie jest tekstem prawniczym, jest próbą spojrzenia na system prawny z punktu widzenia działacza społecznego.
Autor: Piotr Frączak
Proces legislacyjny na etapie sejmowym – nowości
26 lipca 2024 roku Sejm przyjął uchwałę w sprawie zmiany regulaminu. 19 grudnia odbyło się pierwsze czytania – idącego już nową ścieżką – poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego (druk nr 865), który dotyczy reformy instytucji tymczasowego aresztowania w Polsce i dostosowania jej do europejskich standardów ochrony praw człowieka Zanim opiszemy ogólnie zmiany w procedurze pokażmy to na konkretach.
- Na stronie o przebiegu procesu legislacyjnego (Kliknij) pojawił się po prawej strony u góry link do strony konsultacji (Kliknij), gdzie znajdziemy m.in. wyniki konsultacji tego projektu (Kliknij), a więc Raport statystyczny; Raport – komentarze do całości projektu ustawy; Raport – komentarze do pytań od 6. do 12. ankiety; Raport – komentarze do artykułów projektu ustawy; Komentarze wg numeru pytania/artykułu; Ankiety alfabetycznie wg nazwisk uczestników konsultacji
- Z kolei na stronie dotyczącej już konkretnego druku dwie nowości. Po pierwsze w ramach dokumentu projekt ustawy i uzasadnienie, inaczej niż dotychczas, znajdziemy dodatkowo tzw. DSL (deklarowane skutki legislacji) (Kliknij) wypełnione przez wnioskodawców. Po drugie pojawia się nieznany dotąd dokument, czyli ocena skutków regulacji (w zasadzie „opinię w sprawie oceny skutków regulacii” Kliknij) przygotowane przez Biuro Ekspertyz i Oceny Skutków Regulacji.
Zmiany
Ukazała się publikacja „Sejm otwarty. Pierwszy rok X kadencji Sejmu” (Kliknij), w której opisano, pod znamiennym tytułem „Transparentna i obywatelska legislacja”, zachodzące zmiany:
Po pierwsze koniec „zamrażarki”
„Sejm X kadencji jest, w przeciwieństwie do poprzednich kadencji, miejscem ożywionej debaty publicznej, w której nie ma >>tematów tabu<<. Na posiedzeniach Sejmu regularnie odbywają się debaty na temat projektów ustaw zgłaszanych przez ugrupowania opozycyjne. W obecnej kadencji projektom, które przeszły kontrolę formalną, Marszałek Sejmu niezwłocznie nadaje numer druku”.
Po drugie udział opozycji
„Według stanu na dzień 30 października 2024 r. na różnych etapach procesu legislacyjnego znajdują się 92 projekty ustaw zgłoszone przez grupy posłów, spośród których 41 to projekty posłów Prawa i Sprawiedliwości lub Konfederacji”.
Po trzecie konsultacje społeczne
„Największą zmianą jest obowiązek kierowania poselskich i obywatelskich projektów ustaw do konsultacji społecznych. Dzięki temu „ścieżka poselska” przestała być sposobem na omijanie konsultacji społecznych, przeprowadzanych w przypadku projektów rządowych. Co kluczowe, od początku listopada 2024 r. każdy zainteresowany może, po uwierzytelnieniu się profilem zaufanym, wyrazić swoją opinię o projekcie ustawy. Ponadto Marszałek Sejmu będzie mógł skierować do konsultacji społecznych senackie projekty ustaw oraz projekty ustaw wnoszone przez Prezydenta RP”.
Po czwarte koniec ignorowania projektów obywatelskich
„Sejm obecnej kadencji przyjął więcej „obywatelskich ustaw” niż podczas dwóch poprzednich
kadencji Sejmu (VIII i IX) razem wziętych, a nadto więcej niż w całych 4-letnich kadencjach Sejmu VI i VII kadencji”.
Po piąte wysłuchania publiczne
„W pierwszym roku X kadencji zorganizowano więcej wysłuchań publicznych niż w całej poprzedniej kadencji. O ile w X kadencji zorganizowano już 4 wysłuchania publiczne, które dotyczyły łącznie 7 projektów ustaw, o tyle zarówno w VIII, jak i w IX kadencji, odbyły się po 3 wysłuchania publiczne”.
Po szóste większa transparentność
Obok odchodzenia od praktyki „trybu nocnego” poprzedniej kadencji i ograniczenie trybów przyspieszonych najważniejszą zmianą jest fakt, że na ” stronach internetowych Kancelarii Sejmu pojawiły się nowe >>zakładki<<, w których umieszczane są na bieżąco skany poprawek, które na poszczególnych etapach postępowania legislacyjnego składają posłowie. Dzięki temu każdy zainteresowany obywatel może sprawdzić, dlaczego ustawa wychodzi z Sejmu w innym kształcie, niż została do niego wniesiona oraz jakie poprawki nie znalazły większości w Izbie”.
Po siódme profesjonalizacja procesu
„Od 31 sierpnia 2024 r. każdy poselski projekt ustawy musi zawierać DSR, czyli deklarowane skutki regulacji. To oznacza, że posłowie, proponujący określone rozwiązania, mają obowiązek wskazać w bardziej niż dotąd przejrzysty i ustrukturyzowany sposób, jakie są przewidywane skutki społeczne, gospodarcze czy finansowe projektowanych przepisów, a także m.in. czy wpływają one na prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce (…) Następnie, przed pierwszym czytaniem projektu ustawy, przez ekspertów Kancelarii Sejmu zostanie sporządzony kolejny dokument, tj. OSR (ocena skutków regulacji)”.
Trudno powiedzieć na ile zmiany będą głębokie i trwałe, ale to na pewno kilka znaczących kroków w dobrym kierunku.