Tekst niniejszy nie jest tekstem prawniczym, jest próbą spojrzenia na system prawny z punktu widzenia działacza społecznego.
Autor: Piotr Frączak
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi
W procesie legislacyjnym
Na poziomie rządowym
- Ograniczanie uprawnień? (105) Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (UDER32). Zakłada m.in. „przyznanie sądowi kompetencji w zakresie zwracania się z urzędu do organizacji społecznej lub organu administracji publicznej o przedstawienie sądowi istotnego dla sprawy poglądu, w sytuacji gdy sąd uzna to za przydatne do wyjaśnienia istotnych wątpliwości i nie spowoduje to nadmiernego przedłużenia postępowania w sprawie”, ale także „wyłączenie możliwości wnoszenia skargi kasacyjnej przez organizację społeczną, biorącą udział w postępowaniu sądowym w charakterze uczestnika na prawach strony”; Wpisany do wykazu prac legislacyjnych 13.05.2025 12:28. Tego samego dnia projekt pojawia się na stronie RCL-u (Kliknij) i 16 maja bez konsultacji trafia na Komitet Stały Rady Ministrów.
Komentarz: Wygląda na to, że idea „deregulacji” dotyczy także procesu stanowienia prawa, a odbieranie uprawnień może odbywać się bez pytania zainteresowanych o zdanie.
- Ograniczenie uprawnień (106) Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (UDER32) bedzie jednak poddany konsultacjom, choć będą trwały jedynie 7 dni. „Skrócenie terminu na zgłaszanie uwag wynika z faktu objęcia projektem przepisów o charakterze deregulacyjnym, a przez to priorytetowych i wymagających niezwłocznego wdrożenia”. Przypomnijmy, projekt zakłada m.in. „wyłączenie możliwości wnoszenia skargi kasacyjnej przez organizację społeczną biorącą udział w postępowaniu sądowym w charakterze uczestnika na prawach strony”, czy „przyznanie sądowi kompetencji w zakresie zwracania się z urzędu do organizacji społecznej lub organu administracji publicznej o przedstawienie sądowi istotnego dla sprawy poglądu, w sytuacji gdy sąd uzna to za przydatne do wyjaśnienia istotnych wątpliwości i nie spowoduje to nadmiernego przedłużenia postępowania w sprawie”.
Komentarz: Rozpętała się burza. W skrócie – organizacje (głównie ekologiczne, zajmujące się prawami człowieka, prawami zwierząt, zagospodarowaniem przestrzennym) podniosły alarm. Zaangażowała się w proces legislacyjny (co nie jest częste) Ministra ds. społeczeństwa obywatelskiego Adriana Porowska, o czym wiemy z odpowiedzi (Kliknij), zaniepokojenie wykazali parlamentarzyści (np. Interpelacja nr 10052 posłanki Darii Gosek-Popiołek w sprawie pozbawienia organizacji prawa do wnoszenia skargi kasacyjnej Kliknij) . Zresztą w samym rządzie widać różnicę zdań (por. stanowisko Ministra ds. Unii Europejskiej Kliknij). Opinia publiczna została również poinformowana o problemie (m.in. Mateusz Kokoszkiewicz, Pod hasłem deregulacji uderzą w organizacje pozarządowe i prawo do sądu. „To zaszkodzi obywatelom” Kliknij, czy wywiad Alana Weissa z Miłoszem Jakubowskim Lex Brzoska uderzy w przyrodę. Trudniej o sąd, łatwiej o inwestycje Kliknij). Ministra Adriana Porowska w swoim imieniu i Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Arkadiusza Myrchy zaprosiła organizacje (jakie?) na spotkanie w kwestii tej ustawy. Jednak wiele organizacji przygotowuje stanowisko, w którym informuje o jednoznacznym sprzeciwie przeciw proponowanym zmianom w art. 173 p.p.s.a. i podjęciu wspólnej decyzji „o nieuczestniczeniu w spotkaniu”, uzasadniając: „Nie mamy żadnych wątpliwości dotyczących przygotowanego przez Ministerstwo Sprawiedliwości projektu. Jego treść jednoznacznie interpretujemy jako rażąco sprzeczną z Konstytucją RP, prawem UE oraz Konwencją z Aarhus. (…) Tak fundamentalne wartości i prawa, jak dostęp przedstawicieli społeczeństwa do wymiaru sprawiedliwości, nie podlegają jakimkolwiek negocjacjom i samo proponowanie zmian prawnych zmierzających do ich ograniczenia jest niedopuszczalne. Zwłaszcza w sytuacji, gdy robi to rząd, który deklarował przywracanie praworządności”. Spotkanie zaplanowano na poniedziałek. Jednocześnie zaczęły się konsultacje.
- Ograniczanie uprawnień organizacji? (107) Jak informowaliśmy uprzednio (Kliknij), 6 czerwca po protestach organizacji i interwencji Ministry ds. społeczeństwa obywatelskiego Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (UDER32) został jednak skierowany do konsultacji. Równocześnie organizacje zostały zaproszone na spotkanie, jednak większość z nich odmówiła, pisząc list (Kliknij), w którym stwierdzono: „fundamentalne wartości i prawa, jak dostęp przedstawicieli społeczeństwa do wymiaru sprawiedliwości, nie podlegają jakimkolwiek negocjacjom”. Spotkanie się jednak odbyło 9 czerwca w wąskim gronie. Konsultacje trwały 7 dni, a już 16 czerwca zaproponowano nowe brzmienie projektu, w którym wykreślono przepis zabierający organizacjom występującym na prawach strony prawo do wniesienia skargi kasacyjnej (zostawiono jednak np. zmiany dotyczące opinii przyjaciela sądu w postępowaniu sądowo-adminstracyjnym). W ramach konsultacji do projektu ustawy wpłynęło ok. 1500 uwag, jednak w raporcie nie odniesiono się do konkretnych zastrzeżeń (Kliknij).