Opis

W Polsce funkcjonuje kilka różnych form podpisów elektronicznych. W Rozporządzeniu Ministra rozwoju i finansów z dnia 19 września 2017 r. w sprawie sposobu przesyłania deklaracji i podań oraz rodzajów podpisu elektronicznego (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 52) w § 4 wymienia się pięć rodzajów podpisów, którymi opatrywane mogą być deklaracje i podania, tj.

1. kwalifikowany podpis elektroniczny,

2. podpis elektroniczny użytkownika na portalu podatkowym zapewniającym autentyczność deklaracji i podań, jeżeli są przesyłane przez ten portal podatkowy,

3. podpis elektroniczny weryfikowany przy pomocy certyfikatu celnego,

4. podpis potwierdzony profilem zaufanym ePUAP, jeżeli są przesyłane przez portal podatkowy,

5. inny podpis elektroniczny zapewniający autentyczność deklaracji i podań.

Co istotne, zgodnie z § 5 ust. 1 tylko kwalifikowanym podpisem elektronicznym mogą być podpisywane wszystkie rodzaje deklaracji i podań. Dotyczy to również deklaracji CIT. Kwalifikowany podpis elektroniczny jest podpisem płatnym, który wymaga zakupu certyfikatu w firmach komercyjnych oraz oprzyrządowania do jego obsługi (czytnika i karty). Co więcej certyfikat wymaga ciągłego odnawiania, na okres od roku do trzech lat. Kwoty zakupu i odnowienia certyfikatu wahają się rocznie od 250 do 300 zł co jest dużym wydatkiem dla organizacji non profit, a więc takich, które nie mogą osiągać zysków ze swojej działalności. W dobie powszechnej cyfryzacji usług publicznych i nakładania na organizacje pozarządowe (jak również na podmioty II sektora) obowiązków składania deklaracji w formie elektronicznej konieczność ich podpisywania płatnym podpisem prowadzi do przymuszenia podatników do ponoszenia dodatkowych wydatków, aby mogli wywiązać się ze swoich obowiązków. Ma to szczególne znaczenie w przypadku organizacji pozarządowych, które częstokroć utrzymują się jedynie z dotacji celowych (których nie mogą przeznaczyć na zakup tego rodzaju sprzętu) lub składek swoich członków i nie mogą uzyskiwać zysku, który mogłyby przeznaczyć na zakup i odnawianie płatnych podpisów elektronicznych. Małe organizacje, stowarzyszenia zwykłe, hobbystyczne, często zakładane i prowadzone przez osoby starsze, czy kluby gospodyń wiejskich mają ogromne problemy z poradzeniem sobie z koniecznością elektronicznego sporządzania, podpisywania i składania dokumentów.

Nieracjonalny jest również system, w którym funkcjonuje kilka różnych form podpisów elektronicznych i nie są one sobie równe, a każda instytucja państwowa honoruje inny rodzaj podpisów, w zależności od rodzaju deklaracji, instytucji i sytuacji. Dla przykładu wszystkie formularze składane elektronicznie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych mogą być opatrywane bezpłatnym podpisem zaufanym. Państwo ufa więc w bezpieczeństwo tego rodzaju podpisów i ich powszechne stosowanie świetnie się sprawdza nie generując u płatników ZUS dodatkowych kosztów. Podpis zaufany może być również użyty w celu podpisywania sprawozdań finansowych składanych do szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Natomiast nie można go już zastosować chociażby do podpisywania deklaracji CIT. Jest to o tyle istotne, że złożenie zeznania CIT jest corocznym obowiązkiem każdej organizacji pozarządowej co nakłada na nie obowiązek kupienia i odnawiania płatnego podpisu elektronicznego.

Oczywiście artykuł 27a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wprowadził możliwość złożenia deklaracji w formie papierowej dla organizacji, które mają wszystkie dochody zwolnione z podatku dochodowego od osób prawnych oraz nie składały za 2020 roku żadnego formularza PIT za zatrudnione osoby. Takie rozwiązanie jest zbawienne dla wielu organizacji, ale prowadzi również do nieracjonalnej dyskryminacji części organizacji. Jeśli mała organizacja, która skorzysta chociażby z rządowego grantu dla młodych organizacji pozarządowych w ramach Programu Startuj z FIO (grant do 6000 zł) zatrudni do realizacji projektu jedną osobę, animatora, i nie będzie posiadała żadnych innych źródeł przychodów, będzie już musiała składać deklarację CIT elektronicznie i będzie zmuszona do zakupu płatnego podpisu (chociaż przykładowo inna organizacja pozarządowa może wziąć grant z tego samego programu, w tej samej kwocie i nikogo nie zatrudnić i wtedy nie będzie już musiała kupować podpisu, mimo że jej sytuacja majątkowa nie różni się w żaden sposób od sytuacji organizacji, która zatrudni animatora).

W dobie dążenia do powszechnej cyfryzacji usług publicznych i do wywiązywania się z zobowiązań w formie elektronicznej wydaje się rozsądne ujednolicenie przepisów i form podpisywania deklaracji i podań. System, w którym funkcjonuje wiele różnych podpisów, a jedne z nich są dopuszczane przez część instytucji państwowych, natomiast przez drugą część instytucji już nie, lub sytuacja, w której stosuje się różne podpisy w zależności od rodzaju deklaracji nie ułatwia wywiązywania się przez podatników ze swoich obowiązków. Prowadzi również do nakładania na podmioty dodatkowych zobowiązań finansowych i różnicuje niepotrzebnie grupy podatników. Jednocześnie nie wydaje się by istniały techniczne przeszkody dla umożliwienia podpisywania wszystkich deklaracji (w szczególności deklaracji CIT) bezpłatnym podpisem zaufanym. Można do tego użyć chociażby Portalu Podatkowego, na którym obecnie znajdują się jedynie formularze dokumentów rejestracyjnych i deklaracje dot. podatku od czynności cywilnoprawnych.