Źródła finansowania
Stworzenie mechanizmu 1% podatku dochodowego od osób prawnych

Opracowanie: Instytut Spraw Obywatelskich
Data: 15-10-2021
Koordynator procesu
Koordynatorem procesu jest Instytut Spraw Obywatelskich.
Problem
Brak mechanizmu wzmacniającego finansowo stricte działalność organizacji pożytku publicznego.
Kogo dotyczy?
- organizacje pożytku publicznego
- organizacje pozarządowe zamierzające ubiegać się o status OPP
- organizacje federacyjne/infrastrukturalne
Rozwiązanie
Rozpoczęcie debaty skupiającej wszystkich interesariuszy (decydenci, ngo, przedsiębiorcy, samorządy) w zakresie zmian legislacyjnych. Rezultatem debaty będzie wypracowanie rozwiązań, ułatwiających wprowadzenie możliwości odpisu 1% podatku dochodowego na rzecz organizacji pożytku publicznego.
Opis
W 2004 r. podatnicy mieli pierwszy raz możliwość przekazania 1% podatku wybranej NGO. Zamysłem rozwiązania było wyrównywanie szans pomiędzy rzeszą małych fundacji i stowarzyszeń a dużymi NGO. Możliwość przekazania 1% miała zachęcać obywateli do myślenia o dobru wspólnym. Z drugiej strony 1% miał stanowić wzmocnienie finansowe działań organizacji pożytku publicznego.
Rzeczywistość 1% z PIT okazała się inna od tego, co planowano. Obecnie wypełnia on przede wszystkim luki w służbie zdrowia, a miał służyć budowaniu ruchów obywatelskich. Pieniądze z 1% podatku przeznaczane są na leczenie konkretnych osób. Możliwość przekazywania 1% podatku na tzw. subkonta, czyli konta konkretnych podopiecznych, doprowadziła do jego prywatyzacji. Obecny mechanizm 1% z PIT wypacza ideę pożytku publicznego. Pieniądze publiczne nie powinny być kierowane imiennie – na konkretnego Jasia czy Małgosię, a służyć wszystkim tym, którzy znaleźli się w sytuacji Jasia czy Małgosi.
Dlatego czas na mechanizm, który będzie wzmacniał stricte działania organizacji obywatelskich: 1% podatku od firm. Polska byłaby drugim po Słowacji krajem, który wprowadzi to rozwiązanie – podobnie jak kiedyś wprowadziliśmy 1% PIT na wzór węgierski.
Kluczowe korzyści:
- dla obywateli – dzięki funduszom pozyskanym z 1% od firm, organizacje społeczne będą mogły skuteczniej dbać o dobro wspólne, np. czyste powietrze, dobrą edukację, bezpieczną żywność,
- dla firm – przedsiębiorcy przekazując 1% podatku od swoich przedsiębiorstw będą mogli lepiej troszczyć się o dobro wspólne,
- dla państwa (gmin, powiatów, województw) – 1% od firm wzmocni Polskę, bo w silnym państwie działają silne organizacje społeczne troszczące się o dobro wspólne.
Rezultat działania
- wzmocnienie sektora obywatelskiego, dzięki dodatkowym środkom z 1% podatku dochodowego,
- wyrównywanie szans pomiędzy organizacjami pożytku publicznego,
- włączenie sektora przedsiębiorców w dbanie o dobro wspólne (społeczna odpowiedzialność biznesu),
- zwiększenie współpracy pomiędzy organizacjami, samorządem a biznesem.
Inspiracja
Słowacja jako jedyny kraj w Europie umożliwiła obywatelom możliwość przekazania 2% podatku PIT oraz 1-2% podatku CIT na rzecz organizacji społecznych. Rozwiązanie takie wprowadzono w 2001 r. (PIT), a 2004 r. rozszerzono grupę podatników do osób prawnych (firm). Kwota z mechanizmu odpisu 1% zarówno od osób fizycznych, jak i prawnych przez lata sukcesywnie rosła. W początkowym okresie (2004 r.) wynosiła ona łącznie 28 milionów euro. W 2008 r. kwota ta urosła do 55 000 000 euro, z czego osoby prawne wniosły do tej sumy 37 500 000 euro. Obecnie kwota przekazywana w ramach 1% stanowi prawie 70 000 000 euro.
Dodatkowe uwagi
Organizacji uprawnionych do pozyskiwania 1% podatku jest obecnie 8694 (dane za 2021 r.), są one potencjalnymi odbiorcami 1% z CIT. Środki z 1% CIT mogłyby stać się nowym narzędziem realnego wsparcia finansowego III sektora.
Jak wskazują: Raport Klon-Jawor z 2020 roku „Organizacje pozarządowe wobec pandemii” oraz raport „Rok w pandemii – raport w badań organizacji pozarządowych” – pandemia uderzyła szczególnie mocno w wiele organizacji pozarządowych, szczególnie w wymiarze finansowym. 33% organizacji całkowicie zawiesiło działalność, a 41% większość działań sprzed pandemii, 60% deklaruje znaczne trudności w działaniach, 76% obawia się utracenia ciągłości swojej aktywności. Jak wskazują oba raporty, bardzo ważnym i pilnym aspektem jest powstanie nowych narzędzi/sposobów finansowania organizacji. Co jest podkreślane, chodzi o narzędzia elastyczne. Tym samym 1% z CIT staje się tematem szczególnie ważnym dla sektora.
Zagrożenia
- powoływanie fundacji korporacyjnych, aby "zatrzymywać" 1% podatku CIT w firmie,
- w przypadku braku wyłączenia spółek skarbu państwa z możliwości odpisu 1% CIT, ryzyko w nieprawidłowości jego wykorzystania,
- konieczność stworzenia przez państwo dodatkowych mechanizmów kontroli,
- prywatyzacja 1% CIT, w przypadku możliwości wyboru celu szczegółowego przy rozliczeniu.
Interesariusze
- przedstawiciele III sektora, w szczególności organizacji pożytku publicznego – potencjalni odbiorcy 1% CIT,
- przedsiębiorcy, którzy będą w przyszłości przekazywać 1% z CIT,
- decydenci, których wola i działania są konieczne do zmiany przepisów i wprowadzenia tego mechanizmu. W szczególności chodzi tu o przedstawicieli Ministerstwa Finansów, Kancelarii Prezydenta, parlamentarzystów,
- samorządy, w których warto szukać sprzymierzeńców zmian, ponieważ istnieje ryzyko, że samorządy będą sprzeciwiać się temu mechanizmowi widząc w nim jedynie ograniczanie wpływów do swoich budżetów.
Linki do artykułów i innych źródeł
- 1% podatku od firm dla organizacji pożytku publicznego – ekspertyza Instytutu Spraw Obywatelskich opracowana przez Jakuba Wygnańskiego (diagnoza wraz z rekomendacjami)
- Na trudne czasy potrzebujemy 1% CIT. Można to zrobić „od ręki”. Skorzystają wszyscy – wywiad z Jakubem Wygnańskim – współtwórcą ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, w tym mechanizmu 1% podatku z PIT, prezesem Pracowni Badań i Innowacji Społecznych STOCZNIA.
- Czas na równe traktowanie podatników – wywiad z Marią Supera-Markowską – doktorem nauk prawnych, adiunktem w Katedrze Prawa Finansowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, autorką kilkudziesięciu publikacji z dziedziny prawa finansów publicznych, prawa podatkowego oraz prawa bilansowego.
Zabierz głos w dyskusji!
Jeżeli chcesz podyskutować o problemie i propozycji jego rozwiązania, skorzystaj z formularza.
Niech Twój głos będzie widoczny dla wszystkich!