Teza 3.1.1

Podatek CIT w organizacjach pozarządowych
Tekst niniejszy został przygotowany w ramach koalicji  Zespół „Proste prawo dla NGO”

Autor: Rafał Dymek

Podatek CIT w organizacjach pozarządowych

Streszczenie problemu:

Organizacje pozarządowe, w porównaniu z innymi podmiotami o podobnym charakterze, nie są równo traktowane w zakresie obowiązków podatkowych zw. z podatkiem dochodowym od osób prawnych. Wiele organizacji, prowadzących działalność społecznie użyteczną, nie może liczyć na zwolnienia podatkowe, ponieważ przepisy w zakresie zwolnień są anachroniczne i nie przystające do aktualnych potrzeb. W dodatku w wielu miejscach są one niejasne i narażają organizacje społeczne oraz ich działaczy na przykre konsekwencje, nawet przy dochowaniu należytej staranności. W związku z tym proponujemy zmiany legislacyjne, które zrównają sytuację organizacji pozarządowych z innymi, podobnymi podmiotami. Zobacz dotychczasowe działania

Stan na 1 stycznia 2015:

Postulat został przyjęty przez Grupę  roboczą ds. uproszczeń prawnych dla organizacji pozarządowych przy Przewodniczącej Komitetu Pożytku Publicznego

Proponowane rozwiązanie:

rozszerzenie zakresu zwolnienia organizacji pozarządowych z podatku CIT poprzez zmiany w art. 17.1. ustawy (szczegóły możliwych rozwiązań poniżej).

Sytuacja wyjściowa:

Organizacje pozarządowe, jako osoby prawne (np. stowarzyszenia, fundacje) są zobowiązane do rozliczenia i płacenia podatku dochodowego od osób prawnych, tzw. CIT. Fakt, że organizacje te często prowadzą szeroko rozumianą działalność społecznie użyteczną i nie nastawioną na zysk nie zawsze jest podstawą do uzyskania zwolnienia.
Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych (z dnia 15 lutego 1992, Dz.U. 1992 nr 21 poz. 86 z późn. zm.) do rozliczenia i płacenia podatku od dochodu zobowiązane są wszystkie osoby prawne, chyba, że ustawa zwalnia je z tej konieczności. Niestety prawodawca nie przewidział podmiotowego zwolnienia organizacji pozarządowych lub nawet jakiegoś ich szerokiego grona (np. wszystkie stowarzyszenia lub fundacje) z obowiązków podatkowych w zakresie CIT.
Istnieją pewne wyłączenia dla organizacji pozarządowych od płacenia podatku dochodowego. Część z nich wskazuje kategorię organizacji zwolnionych, ze względu na ich specyficzną cechę. Inne natomiast określają źródła dochodu, które mogą być nieopodatkowane. Katalog wszystkich zwolnień znajduje się w art. 17 ust. 1 ustawy o CIT. Wśród najważniejszych zwolnień, która dotyczą organizacji pozarządowych należy wymienić:

● Organizacje pożytku publicznego (OPP). Zwolnione od podatku dochodowego są wszystkie dochody tych organizacji przeznaczone na działalność statutową (art. 17.ust.1.p.6c. z ustawy o CIT). Przy czym, według większości interpretacji (od której istnieje zdanie odrębne) ważne jest tu przeznaczenie dochodu, a nie jego źródło.

● Zwolnienie z opodatkowania dochodów ze składek członkowskich w stowarzyszeniach (przeznaczonych na cele statutowe) (art. 17.ust.1 pkt 40. z ustawy o CIT).

● Organizacje, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony
środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz
zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i
społecznej inwalidów oraz kultu religijnego – w części przeznaczonej na te cele (art. 17.ust.1 pkt 4. z
ustawy o CIT). Co ważne, organizacja musi nie tylko przeznaczyć swój dochód na działanie w jednym z
powyższych obszarów, ale w swoim statucie musi mieć literalnie wymienione te obszary jako cele
działalności.

● Dotacje z budżetu państwa, JST (art. 17.ust.1 pkt 47. z ustawy o CIT) lub organizacji międzynarodowych (art. 17.ust.1 pkt 23. z ustawy o CIT). Jeżeli jakaś organizacja otrzymuje taką dotację to wydatki ponoszone na projekt realizowany z dotacji nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. Dochód organizacji będzie więc równy kwocie dotacji. Na mocy wspomnianego przepisu zostanie on jednak w całości zwolniony z podatku dochodowego. Praktyka pokazuje, że wiele organizacji jako podstawę zwolnienia wskazuje ww. zwolnienie przedmiotowe z art. 17.ust.1 pkt 4. O ile w niektórych przypadkach nie powinno ono budzić wątpliwości (np. organizacja prowadząca placówkę edukacyjną), w innych kwalifikowanie działań jako ‘oświatowych’ bądź ‘kulturalnych’ wydaje się mocno dyskusyjne. W takim przypadku organizacja naraża się na spór z organami skarbowymi. Znajdujący się tam katalog był tworzony dawno temu i nie przystaje do obecnych warunków oraz potrzeb. Jednocześnie wiele aktywnych organizacji prowadzi obecnie działalność, którą trudno zakwalifikować do którejkolwiek z przesłanek z art. 17.ust.1 pkt 4 . Dotyczy to np. większości organizacji działających w obszarze praw człowieka bądź aktywizacji obywatelskiej. Taka organizacja, jeżeli przykładowo otrzymała darowiznę na realizację celów statutowych i nie zdążyła jej w całości wydać przed końcem roku, powinna zazwyczaj odprowadzić do urzędu skarbowego podatek (jeśli nie korzysta ze zwolnień z innego tytułu).
W tym miejscu warto zwrócić uwagę na swoistą nierówność wobec prawa organizacji pozarządowych prowadzących działalność społecznie, z innymi podmiotami. Otóż, uwzględniając powyższe uwagi, o ile te organizacje nie mają gwarancji zwolnienia dochodu, o tyle Państwo zwalnia jednoznacznie dochody związków zawodowych, społeczno-zawodowych organizacji rolników, izb rolniczych, izb gospodarczych, organizacji samorządu gospodarczego rzemiosła, spółdzielczych związków rewizyjnych, organizacji pracodawców, partii politycznych, europejskich partii politycznych i europejskich fundacji politycznych, jak i kół gospodyń wiejskich, o ile nie przeznaczą ich na działalność gospodarczą (por. art. 17 ust. 1 pkt 39 i 39a CIT). W obecnym stanie prawnym nie jest zresztą do końca jasne czy nawet całkowite spożytkowanie darowizny w roku podatkowym uchroni tę organizację przed zobowiązaniami podatkowymi. Problemem może być bowiem potencjalnie nieprzystająca do specyfiki organizacji pozarządowych konstrukcja definicji kosztów uzyskania przychodów (KUP), które pozwalają zmniejszyć dochód poprzez odjęcie poniesionych wydatków od uzyskanego przychodu. Według ustawy kosztami uzyskania przychodów są bowiem koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów (…) (art. 15.ust.1 z ustawy o CIT). O ile przepis ten pasuje do większości wydatków ponoszonych przez przedsiębiorców, których podstawowym celem jest przecież osiągnięcie przychodu, to nie za bardzo pasuje do organizacji społecznych.


Taki kierunek sygnalizują niektóre interpretacje podatkowe np. Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 23.12.2013 (sygn. ILPB3/423-448/13-4/JG)(1). Dokonywane przez nie wydatki mają bowiem realizować raczej jej cele statutowe, a nie zabezpieczać przychody w przyszłości. Gdybyśmy zinterpretowali ten przepis literalnie, organizacja może być zmuszona do zapłacenia podatku od całości otrzymanej darowizny, jeżeli nie kwalifikuje się do któregoś ze zwolnień przewidzianych w katalogu z art. 17 ust 1. Ustawy o CIT. Nawet jeżeli wszystko wydała na cele statutowe w trakcie roku podatkowego. Z drugiej strony odniesienie Interpretacji definicji KUP do specyfiki organizacji pozarządowych, które z założenia nie działają dla zysku ale mają koszty oparte o realizację celów wyznaczonych ich statutami, na co zdobywają przychody, pozwala wywieść pewne argumenty za tym, że wydatki organizacji na jej cele statutowe można traktować podobnie jak typowe koszty ponoszone przez przedsiębiorców. Takie poglądy również pojawiają się w historii interpretacji podatkowych jak np. w decyzji Dyrektora Izby Skarbowej w Krakowie z 16.05.2006 r. (sygn. PD-1/42180-17/06) (2).

Reasumując konstrukcja systemu opodatkowania organizacji pozarządowych podatkiem CIT jest w niektórych miejscach anachroniczna, niejasna, a czasem także niesprawiedliwa. Szczególnie, że istnieje cały szereg podmiotów o podobnym charakterze, które korzystają z całkowitego zwolnienia z opodatkowania swoich dochodów, póki wydają go na cele statutowe. Z takiego przywileju korzystają np. związki zawodowe, organizacje pracodawców, izby rolnicze czy partie polityczne. Nie jest więc do końca jasne dlaczego zwolnienie dla organizacji pozarządowej realizującej swoje cele statutowe jest znacznie węższe i obwarowane dodatkowymi warunkami.

Proponowane zmiany:

W związku z tym proponuje się wprowadzenie zmian legislacyjnych, które mają na celu zrównanie sytuacji organizacji pozarządowych z innymi podmiotami o podobnych celach działania.
W ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych w art. 17 ust. 1 po pkt 39a dodaje się pkt 39b w brzmieniu:

“39b) dochody organizacji pozarządowych, o których mowa w przepisach o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, w części nieprzeznaczonej na działalność gospodarczą;”

Przypisy

1 “Powyższe oznacza, iż w sytuacji, gdy: 1) wydatek został poniesiony w celu osiągnięcia przychodów, to stanowi on koszt uzyskania przychodów, 2) wydatek wiąże się z realizacją celów statutowych, to wydatek ten nie stanowi kosztu uzyskania przychodów, ale równowartość dochodu odpowiadająca temu wydatkowi będzie wolna od podatku dochodowego.”
2 “Należy zauważyć, że nie we wszystkich przypadkach związek między poniesieniem danego wydatku a osiąganymi przez podatnika przychodami jest bezpośredni. Uzasadnieniem dla poniesienia danego wydatku może być dążenie do realizacji celów statutowych Stowarzyszenia. Wydatki te, mimo że bezpośrednio w związku z ich poniesieniem Podatnik nie może oczekiwać zwiększenia przychodów, mogą być uznane za poniesione w celu osiągnięcia przychodów (służące realizacji celów statutowych). Podatnik w zażaleniu wskazuje, że ponosi koszty działalności dobroczynnej oraz koszty funkcjonowania Stowarzyszenia są to niewątpliwie koszty realizacji zadań statutowych, które w świetle w/w przepisów stanowią koszty uzyskania przychodów.”