3 grudnia 2021 r. w Senacie RP odbyła się konferencja „#prosteNGO. Perspektywy rozwoju organizacji pozarządowych – przeszkody prawne dla wolności zrzeszania się”. W trakcie konferencji przybliżono obecną rolę i miejsce organizacji pozarządowych, omówiono przykłady przeszkód prawnych dla wolności zrzeszania się i działania podejmowane dla poprawy formalnej sytuacji organizacji w Polsce.
Rola i miejsce organizacji pozarządowych
Konferencję otworzyła wicemarszałkini Senatu RP Gabriela Morawska-Stanecka, wskazując, że autonomiczne, zdolne do samoorganizacji i do swobodnego działania społeczeństwo obywatelskie jest kluczowe dla ochrony praw człowieka, bezpieczeństwa i dobrobytu kraju, a jego fundament stanowią właśnie organizacje pozarządowe. W swoim wystąpieniu – powołując się na doniesienia Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej – wskazała, iż najpoważniejsze zagrożenia w tym obszarze to m.in. wprowadzanie niekorzystnych zmian w prawodawstwie, piętrzenie przeszkód w dostępie organizacji do zasobów finansowych oraz trudności w dostępie do decydentów, a także zmniejszony wpływ na kształtowanie prawa i polityki. Wicemarszałkini Gabriela Morawska-Stanecka wymieniła też szereg funkcji, które pełnią organizacje pozarządowe i podkreśliła istotność usuwania wszelkich barier dla tworzenia i funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego.
O tym czym są organizacje pozarządowe i jakie jest ich znaczenie mówił również Tomasz Schimanek (Stowarzyszenie Dialog Społeczny). Wśród funkcji wspólnych dla wszystkich organizacji, niezależnie od ich celów i form działania, wskazał m.in. zaspokajanie różnych potrzeb społecznych, których często nie mogą lub nie chcą zaspokoić państwo czy rynek, reprezentowanie potrzeb i interesów różnych grup społecznych, aktywizowanie, organizowanie i integrowanie obywateli, prowadzenie edukacji obywatelskiej, uczenie współpracy, upowszechnianie wartości i zasad życia wspólnotowego oraz uczenie podstaw demokracji.
O liczbowej skali działań i zidentyfikowanych problemach wskazywanych przez organizacje pozarządowe mówiła Marta Gumkowska (Stowarzyszenie Klon/Jawor). Zgodnie z danymi GUS w Polsce zarejestrowanych jest 150 tysięcy stowarzyszeń i fundacji, w których zrzeszonych jest 7 milionów osób. Jak wynika z badań Klon/Jawor ponad połowa organizacji wskazuje na nadmiernie rozbudowaną biurokrację administracji publicznej oraz skomplikowane formalności związane z korzystaniem ze środków grantodawców.
Część wystąpień ogólnych zakończył Piotr Frączak (Zespół OFOP „Proste prawo dla NGO”) wskazując, że w myśleniu o prostym prawie dla organizacji pozarządowych powinno brać się pod uwagę kilka zasad. Prawo nie powinno ograniczać możliwości działania społecznego bez wyraźnej i uzasadnionej potrzeby, a przygotowując rozwiązania prawne należy brać pod uwagę fakt, że działalność społeczna w swej istocie różni się od działalności gospodarczej i systemu pracy administracji publicznej.
Przykłady przeszkód prawnych dla wolności zrzeszania się
W drugiej części konferencji podano konkretne przykłady przeszkód prawnych dla wolności zrzeszania się i rozwoju organizacji pozarządowych w Polsce. Łukasz Gorczyński (Zespół OFOP „Proste prawo dla NGO”) wskazał na długi proces rejestracji stowarzyszeń w Polsce. Przypomniał też, że 15 czerwca 2021 roku OFOP złożył do Piotra Glińskiego, Wiceprezesa Rady Ministrów, Przewodniczącego Komitetu ds. Pożytku Publicznego petycję w sprawie wzorca statutu stowarzyszenia. Obecny na konferencji wicedyrektor Departamentu Społeczeństwa Obywatelskiego w KPRM Tomasz Moliński wyraził poparcie dla uproszczenia procesu rejestracji stowarzyszeń.
Magdalena Pękacka z Forum Darczyńców mówiła o archaicznym i wąskim zwolnieniu z podatku dochodowego od osób prawnych dochodów organizacji pozarządowych nieposiadających statusu OPP. Zwolnienie to mocno kontrastuje z szerokimi zwolnieniami z podatku dla m.in. partii politycznych, czy innych typów organizacji społecznych, takich jak koła gospodyń wiejskich. O problemie wąskiego zwolnienia z CIT środowisko pozarządowe mówi zresztą od wielu lat (por. CIT w NGO. Czy siedzimy na minie?).
Tomasz Pawłowski z Fundacji trzeci.org wskazał z kolei na wykluczenie niektórych typów klubów sportowych z możliwości pozyskiwania sponsorów, wynikające z wadliwych zapisów ustawy o sporcie. W szczególnie trudnej sytuacji znajdują się tutaj uczniowskie kluby sportowe, które w myśl obecnie obowiązujących przepisów nie mogą prowadzić działalności gospodarczej. Zwraca się uwagę, że kluby sportowe stanowią bardzo dużą grupę podmiotów sektora pozarządowego.
O braku przepisów zwalniających z PPK dla organizacji pozarządowych nieprowadzących działalności gospodarczej mówił Rafał Kowalski z Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych. Tu również widać wyraźną nierównowagę przepisów – mikroprzedsiębiorcy mogą liczyć na wyłączenia z obowiązku stosowania PPK, wspomniane organizacje – nie. W temacie PPK, tak jak w temacie wzorca statutu, Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych również złożyła petycję.
Rafał Dymek z Fundacji Schumana podsumował te wątki w dyskusji, wskazując, że polskie prawo staje się coraz bardziej skomplikowane, a „wybiórcze przepisy dotyczące organizacji pozarządowych poutykano w setkach różnych ustaw”.
Na zakończenie Przewodnicząca Parlamentarnego Zespołu ds. Organizacji Pozarządowych i Społeczeństwa Obywatelskiego posłanka Monika Falej, prowadząca całą konferencję, wskazała, że powyższe bariery prawne powinny być możliwie prędko zniesione.
Organizatorem konferencji był Parlamentarny Zespół ds. Organizacji Pozarządowych i Społeczeństwa Obywatelskiego we współpracy z Zespołem OFOP „Proste prawo dla NGO”. Patronat nad wydarzeniem objęli: Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych, Portal Organizacji Pozarządowych ngo.pl oraz Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie – Wydział Prawa i Administracji.
***
Materiały:
- Wicemarszałkini Senatu RP Gabriela Morawska-Stanecka – Tezy do wystąpienia [Kliknij]
- Tomasz Schimanek – Czym są organizacje pozarządowe i jakie jest ich znaczenie? [Kliknij]
- Marta Gumkowska – Organizacje pozarządowe – podstawowe fakty [Kliknij]
- Piotr Frączak – 8 zasad prostych NGO [Kliknij]
- Łukasz Gorczyński, Magdalena Pękacka, Tomasz Pawłowski, Rafał Kowalski – Przykłady przeszkód prawnych dla wolności zrzeszania się i rozwoju organizacji pozarządowych w Polsce [Kliknij]
- Petycja OFOP w sprawie wzorca statutu stowarzyszenia [Kliknij]
- Petycja OFOP w sprawie PPK [Kliknij]
Zapis wideo z konferencji: [Kliknij]
Relacja z Konferencji na stronie Senatu RP: [Kliknij]