Autor: Piotr Frączak
Według art. 95 Konstytucji „Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat”, co w sposób szczególny zwraca naszą uwagę na proces stanowienia prawa w parlamencie.
Tekst niniejszy nie jest tekstem prawniczym, jest próbą spojrzenia na system prawny z punktu widzenia działacza społecznego.
Końcowe etapy procesu legislacyjnego
Senat
Senat ma 30 dni na ustosunkowanie się do przesłanej mu uchwalonej przez Sejm ustawy. Jeżeli nie podejmie w tym terminie decyzji, ustawę tę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm. Co może zrobić Senat? Może przyjąć ustawę bez zmian, uchwalić do niej poprawki lub odrzucić ją w całości (weto Senatu).
Procedura pracy w Senacie jest nieco podobna do Sejmowej, z tym że mamy tu do czynienia z jednym tylko czytaniem. Marszałek Senatu kieruje przekazaną mu ustawę do właściwej komisji senackiej, która przygotowuje stanowisko Senatu. Senat na posiedzeniu plenarnym głosuje po debacie najczęściej zgodnie z rekomendacjami komisji. Senatorowie na tym etapie mają możliwość zgłoszenia wniosków „o charakterze legislacyjnym” – wtedy ogłasza się przerwę, w czasie której komisje mają się ustosunkować do wniosku. Po ewentualnej przerwie głos zabierają jeszcze sprawozdawca komisji i wnioskodawca.
Co ważne podkreślenia – interwencja Senatu nie jest zupełnie dowolna. Przyjmuje się (rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego), że Senat ograniczony jest zakresem regulacji, tzn. nie ma prawa do poprawek dotyczących zagadnień nieobjętych opracowywaną ustawą. Z drugiej strony ma prawo do daleko idących zmian w zakresie przyjętych rozwiązań.
Sejm
Przyjęta przez Senat uchwała przekazywana jest znów Marszałkowi Senatu, który kieruje ją do komisji, w których toczyła się praca nad projektem ustawy. Komisja rekomenduje przyjęcie lub odrzucenie uchwały Senatu lub przyjęcie lub odrzucenie zgłoszonych poprawek. Uchwała Sejmu o odrzuceniu ustawy lub poprawek zapada bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów i posłanek.
Prezydent
Gdy ustawa zostanie ostatecznie przyjęta, trafia na biurko Prezydenta, który ma 21 dni od dnia jej otrzymania na:
- podpisanie i zarządzenie jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw,
- przekazanie do Trybunału Konstytucyjnego w celu zbadania jej konstytucyjności; w konsekwencji Prezydent ma obowiązek podpisać ustawę w sytuacji, gdy TK nie dopatrzył się niezgodności z Konstytucją, W sytuacji zaś gdy TK uzna niezgodność ustawy jedynie w zakresie przepisów „niezwiązanych z nią nierozerwalnie” – może ją podpisać z wyłączeniem zakwestionowanych przepisów lub odesłać do Sejmu w celu ich poprawienia,
- odmówienie podpisu (weto), w sytuacji gdyby weto zostało odrzucone, ma obowiązek podpisać ustawę.
Znowu Sejm
Ustawy wracają do Sejmu:
- w przypadku prezydenckiego weta ustawa trafia do komisji, w których była procedowana, a komisje wnioskują o ponowne uchwalenie ustawy w dotychczasowym brzmieniu (lub przyjmują wniosek przeciwny). Na posiedzeniu plenarnym głosuje się przyjętym wnioskiem, do odrzucenia prezydenckiego weta potrzebnych jest 3/5 głosów posłów przy 50-procentowej obecności,
- w sytuacji gdy Trybunał Konstytucyjny uzna niezgodność z Konstytucją niektórych,„niezwiązanych z nią nierozerwalnie” przepisów ustawy, jeśli Prezydent uzna to za stosowne, ustawa wraca co Sejmu w celu usunięcia niezgodności. Wtedy odbywa się znów typowy trzyczytaniowy proces, z tym że dotyczy on już jedynie zakwestionowanych przepisów.