Biuletyn #prosteNGO – 22 lipca-4 sierpnia 2024 r.

Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.

SPIS TREŚCI

1. W SKRÓCIE
   1. W planach legislacyjnych (Koncepcja Rozwoju Kraju 2050, Reguły dla organizacji ekologicznych, W sprawie partycypacji, Ułatwienia dla straży pożarnych)
   2. W procesie legislacyjnym (Odporność społeczna, Podkomisja i UEPiK, Nowy regulamin Sejmu, Ograniczenie biurokracji)

2. PROGRAM RZECZNICZY OFOP
   1. Propozycje dotyczące uproszczeń dla III sektora (UEPiK – propozycje zmian)
   2. W obszarze realizacji zasady partnerstwa (Rada do poprawy)
   3. Minister ds. społeczeństwa obywatelskiego- monitoring (Wykaz zarządzeń Przewodniczącego KPP)

3. DZIEJE SIĘ
   1. Organizacje (Stanowisko Klon/Jawor, Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego)
   2. Parlament (Dialog obywatelski)
   3. Ministra ds. społeczeństwa obywatelskiego(Kompetencje Wiceprzewodniczącego, Nowy współprzewodniczący, Prace zespołów)
   4. Ministerstwa (Ministerstwo Finansów)

4. TEMATY DO DYSKUSJI
   1. Karta zasad i rzecznictwo
   2. Czy wiesz, że. (1932)

---

W skrócie

W planach legislacyjnych

• Koncepcja Rozwoju Kraju 2050. Rząd szykuje się do podjęcia uchwały Rady Ministrów w sprawie przyjęcia Koncepcji Rozwoju Kraju 2050 (ID46) (Kliknij).

Komentarz: Dokumenty strategiczne, wbrew pozorom, przekładają się na przyszłe rozwiązania legislacyjne. Przypomnijmy, jak to zapisanie w dokumentach strategicznych uchwalenie ustawy o ekonomii społecznej „odbijało się czkawką” przez wiele lat i doprowadziło do przyjęcia obecnie funkcjonującej „protezy” (Kliknij). Dlatego tak ważne jest przyglądanie się powstawaniu takich dokumentów i, w miarę możliwości, uczestniczenie w nich tworzeniu. Szczególnie jeśli rzeczywiście chcielibyśmy widzieć rolę organizacji w budowaniu odporności społecznej na nadchodzące kryzysy.

• Reguły dla organizacji ekologicznych. Grupa posłów: Konfederacja (przedstawiciel wnioskodawców – poseł Przemysław Wipler) zgłosiła projekt ustawy o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Kliknij), który dotyczy „określenia reguł udziału organizacji ekologicznych w postępowaniach administracyjnych wraz z ustanowieniem kontroli państwa nad tym udziałem.
• W sprawie partycypacji. Grupa posłów: Polska2050-TD (przedstawiciel wnioskodawców – poseł Marcin Skonieczka) zgłosiła projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym i ustawy o funduszu sołeckim (Kliknij) dotyczący „rozwinięcia mechanizmów partycypacyjnego modelu ich realizacji w oparciu o dialog i partnerstwo”
• Ułatwienia dla straży pożarnych. Grupa posłów: KO, Polska2050-TD, PSL-TD, Lewica Poselski (przedstawiciele wnioskodawców – posłanka Krystyna Skowrońska, poseł Zbigniew Sosnowski) zgłosiła projekt ustawy o zmianie ustawy o ochotniczych strażach pożarnych oraz niektórych innych ustaw (Kliknij), który dotyczy „doprecyzowania przepisów zmierzających do poprawy sytuacji członków ochotniczych straży pożarnych oraz samych stowarzyszeń, które są jednymi z podstawowych podmiotów systemu bezpieczeństwa wewnętrznego, zapewniających sprawną i skuteczną realizację specyficznych zadań”.

W procesie legislacyjnym

Na poziomie rządowym

• Odporność społeczna. Są już uwagi zgłoszone w trakcie konsultacji do projektu ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej (UD70)) (Kliknij).

Komentarz: Jak pisaliśmy w jednym z poprzednich Biuletynów (Kliknij) ustawa nie dotyczy jednie Polskiego Czerwonego Krzyża oraz organizacji skautowych i harcerskich (ZHP i ZHR m.in. postulują tu ograniczenie do tych, które są objęte protektoratem Prezydenta RP), ale także  inne „podmioty, z którymi organ ochrony ludności zawarł porozumienie o współpracy” czyli potencjalnie organizacje pozarządowe realizujące „zadania ochrony ludności”. Zwracaliśmy też uwagę na definicję społecznej odporności, którą według projektu należy rozumieć jako „indywidualną i grupową zdolność ludzi do zaspokajania ich podstawowych potrzeb bytowych w sytuacji zagrożenia oraz zdolność do ich współdziałania z podmiotami realizującymi zadania ochrony ludności, a także w celu zdobywania kompetencji w zakresie kształtowania świadomości zagrożeń i zapobiegania zagrożeniom oraz pożądanych zachowań na wypadek wystąpienia zagrożeń”.

Na poziomie parlamentarnym

• Podkomisja i UEPiK. W ramach prac Podkomisja stała do spraw współpracy z organizacjami pozarządowymi (Kliknij) odbyło się pierwsze spotkanie poświęcone zmianom w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, a dotyczących prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów przedstawionych.

Komentarz: Na spotkaniu dyskusja wskazywała na różnice poglądów dotyczących szczegółów tej propozycji – w tym numerze biuletynu te różnice są wskazane. Jednak ogólnie była zgoda co do kierunków zmian, a propozycje przedstawione w imieniu Zespołu OFOP-u przez Tomasza Schimanka znalazły poparcie, tak, że poproszono Zespół o przygotowanie stosownych poprawek (patrz niżej).

• Nowy regulamin Sejmu. Komisja Regulaminowa, Spraw Poselskich i Immunitetów zajęła się przedstawiony przez Prezydium Sejmu projekt uchwały w sprawie zmiany Regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 389 Kliknij). Jak czytamy w nowym numerze Monitora legislacyjnego (Kliknij) posłowie „zaproponowali szereg poprawek, które nieco osłabiają prokonsultacyjny charakter pierwotnego projektu. Posłowie proponują m.in. wyłączenie spod obowiązku konsultacji projektów rządowych i bardziej elastyczne podejście do czasu wyznaczonego na konsultacje. Pierwotnie proponowano jako zasadę prowadzenie ich przez 30 dni”

Komentarz: Marszałek Hołownia ogłasza, że to „epokowa zmiana dla obywateli” (Kliknij). Czy tak będzie w istocie? Zobaczymy, bo choć kierunek zmian jest oczekiwany to jego praktyczne wykorzystanie niepewne. To tak jak w rządowym procesie legislacyjnym konsultacje są publiczne, a głos zabierają raczej instytucje niż obywatele. Niewykorzystywana możliwość może się okazać tylko fikcyjnym uprawnieniem. A czy to coś zmieni dla organizacji, które jako ten „zbiorowy obywatel” mają znacznie większy potencjał do udziału w procesie legislacyjnym? Z jednej strony tak, bo jak wszyscy obywatele wreszcie zostaną dopuszczone oficjalnie do tego „stołu”. Z drugiej, być może, niewiele. Praktyka bowiem może się nie zmienić. Zwróćmy uwagę na zapis, który do tej pory brzmiał „Marszałek Sejmu przed skierowaniem do pierwszego czytania kieruje projekt do konsultacji w trybie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach”. Teraz brzmieć będzie „Marszałek Sejmu przed skierowaniem do pierwszego czytania kieruje projekt do zaopiniowania w trybie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach”. Oznacza to, że tak jak w procesie rządowym mamy dwie ścieżki (opiniowanie i konsultowanie) tak będzie i w Sejmie, a zapewne, tak jak dotychczas, Marszałek będzie kierował projekty do konkretnych instytucji, wśród których tylko w wyjątkowych wypadkach pojawi się Rada Działalności Pożytku Publicznego, o samych organizacjach pozarządowych nie wspominając. A przecież – jak czytamy na NGO.pl – organizacje skarżą się, że „Regulamin Sejmu utrudnia NGO uczestnictwo w pracach parlamentu” (Kliknij).

• Ograniczenie biurokracji. Poselski projekt ustawy o ograniczeniu biurokracji i barier prawnych (druk nr 558) (Kliknij) skierowano do I czytania na posiedzeniu Sejmu

Komentarz: Projekt zmienia ustawy „o podatkach i opłatach lokalnych (częściowo), o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (częściowo), o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, o podatku od towarów i usług, – Prawo przedsiębiorców (częściowo), o kołach gospodyń wiejskich oraz o obronie Ojczyzny”. Co ciekawe – odnosi się również do UEPiKu zwiększając kwotę, do której można prowadzić „uproszczoną księgowość”, z 100 do 300 tysięcy. Warto też wspomnieć, że za postulatem zwiększenia tego pułapu opowiedziała się, w piśmie do Sejmu, Ogólnopolska Federacja Stowarzyszeń UTW (Kliknij).

Program rzeczniczy OFOP-u – rzecznictwo krajowe

Propozycje dotyczące uproszczeń dla III sektora

• UEPiK – propozycje zmian. Zespół „Proste prawo dla NGO” przy Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych przesłał, na prośbę przewodniczącego, do Podkomisji stałej do spraw współpracy z organizacjami pozarządowymi propozycje zmian w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie służące realizacji propozycji dotyczących prowadzenia uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów przedstawionych na posiedzeniu w dn. 22 lipca 2024 r. (Kliknij) .

W obszarze realizacji zasady partnerstwa

• Rada do poprawy. OFOP zabrał głos w sprawie Rady Działalności Pożytku Publicznego. „Rada stoi przed wyzwaniem odpowiedzi na pytanie: po co istnieje i jakie narzędzia wpływu na rzeczywistość posiada? To według nas praca na pierwsze spotkania Rady – zmapowanie innych podmiotów o podobnych zadaniach oraz praca nad postulatami zmian w prawie wokół kompetencji i legitymacji samej RDPP. Naszym zdaniem trudności w pracy Rady są systemowe, a sama Rada powinna ograniczyć swoją działalności do obszaru pożytku publicznego”. (Kliknij)

Komentarz: Dyskusja na temat RDPP toczy się już od wielu lat. Wystarczy przypomnieć, że w ramach prac Strategicznej Mapy Drogowej postulowano uzupełnienie jej o Radę Dialogu Obywatelskiego (RDO) podczas gdy sama Rada… opowiedziała się za tym, by zastąpić ją właśnie RDO. OFOP w swoim wystąpieniu podkreśla, że „systemowe problemy z tym ciałem mogą zostać naprawione energią i pomysłami samych członków i członkiń Rady”. Jednak system nominowania członków Rady oznacza, że to Przewodniczący czy Przewodnicząca Komitetu ds. Pożytku Publicznego zadecyduje czy skład Rady będzie mógł spełnić takie oczekiwania.

Minister ds. społeczeństwa obywatelskiego – monitoring

• Wykaz zarządzeń Przewodniczącego KPP. Zgodnie z zapowiedzią (Kliknij) – do czasu gdy BIP-y w KPRM-ie dotyczące tematów żywotnie interesujących organizacje pozarządowe zaczną dostarczać pełną informacje – będziemy się starać wydobywać i udostępniać ważne materiały. Na początek wykaz zarządzeń (Kliknij) oraz konkret: „Zarządzenie nr 12/2024 Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego z dnia 11 czerwca 2024 r. w sprawie powołania Grupy roboczej do spraw uproszczeń prawnych dla organizacji pozarządowych” z załącznikami:

Zarządzenie;  Skład;  Regulamin.

Komentarz: Art. 34c ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku
publicznego i o wolontariacie, na które powołuje się Zarządzenie, mówi „Przewodniczący Komitetu może, z własnej inicjatywy lub na wniosek członka Komitetu, tworzyć zespoły robocze, określając ich skład, zakres zadań oraz tryb i harmonogram prac”. Wyjaśniło się więc, że wbrew informacjom są to Zespoły przy Przewodniczącym, a nie przy Ministrze. No i są Zespołami o nazwie grup, które powołują zespoły…

Dzieje się

Organizacje

• Stanowisko Klon/Jawor. Doradczynie i doradcy poradnik.ngo.pl zajęli stanowisko w sprawie zmiany wysokości limitu przychodów uprawniających do UEPIK (Kliknij), w którym czytamy „wskazane wady uproszczonej ewidencji w jej obecnym kształcie stają się dla organizacji stosującej UEPIK tym bardziej dotkliwe i niebezpieczne (m.in. zwiększające ryzyko utraty kontroli Zarządu nad organizacją) im większe dochody osiąga organizacja pozarządowa. Większe dochody to zwykle więcej źródeł przychodów, więcej dotacji na realizację zadań publicznych, pojawienie się zatrudnienia, więcej obowiązków podatkowych i innych zobowiązań publiczno-prawnych. Ryzyko utraty kontroli w przypadku prowadzenia UEPIK  rośnie więc wraz ze wzrostem dochodów – bo rośnie ilość faktów, które należy uwzględniać i opisywać. UEPIK nie jest w stanie w obecnym kształcie odpowiedzieć na taki wzrost. Dlatego właśnie uważamy, że należy ostrożnie i w sposób przemyślany przeprowadzić zwiększenie obecnej kwoty 100.000 zł.”

Komentarz: Warto zwrócić uwagę, że zupełnie przeciwne stanowisko zajęła Rada Działalności Pożytku Publicznego, która proponowała jeszcze zwiększenie limitu do… 2 milionów złotych (Kliknij). Uzasadnieniem był według RDPP m.in. fakt „że znacząca część podmiotów gospodarczych, które prowadzą działalność gospodarczą, uczestnicząc w obrocie i mając na niego wpływ, podlegają zwolnieniu z pełnych ksiąg rachunkowych do kwoty 2 mln euro przychodu” . W tym kontekście warto wrócić do stanowiska poradników, którzy podkreślają: „Księga Przychodów i Rozchodów (KPiR), którą mogą stosować przedsiębiorcy osiągający przychody do 2 mln euro, nie dotyczy wszystkich przedsiębiorców: nie dotyczy osób prawnych – dotyczy co do zasady osób fizycznych (i podatku dochodowego od osób fizycznych)”. To czyni różnicę.

• Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego. Ukazał się raport „NGO pod lupą. Przewodnik po przepisach, badania, postulaty zmian” (Kliknij). Składa się z czterech niezależnych rozdziałów: Otoczenie regulacyjne działalności pozarządowej. Stan prawny w momencie rozpoczęcia projektu (Aleksandra Bałyk); Istotne zmiany prawne w latach 2022-2024 (Stanisław Kruszona-Barełkowski); Organizacje pozarządowe o otoczeniu prawno-administracyjnym. Wyniki badań (Malwina Krużyńska); Jakie zmiany w prawie dla NGO? Wnioski z badań i postulaty (Piotr Trudnowski).

Komentarz: Miło mieć do czynienia z porządnie przygotowaną, całościową analizą. Jeżeli jednak nie ma tylko być ona jedynie raportem zamykającym projekt lub wewnętrznym dokumentem organizacji, który może stać się podstawą do dalszych działań, wymaga dogłębnej analizy (może ktoś pokusi się o recenzję choć jednego z rozdziałów?) i dyskusji. Chodzi bowiem o to by wiedza się nawarstwiała, by nie trzeba było za każdym razem pisać wszystkiego od początku i odkrywać to co już zostało odkryte. Wydaje się, że ta analiza warta jest włączenia w budowany zasób wiedzy o sektorze i jego potrzebach – także tych prawno-systemowych.

Parlament

• Dialog obywatelski. Na posiedzeniu Sejmu 26 lipca w ramach oświadczeń poselskich posłanka Bożena Lisowska stwierdziła: „Do wygłoszenia dzisiejszego oświadczenia zachęciła mnie sytuacja na posiedzeniu komisji polityki społecznej, na którym zaproponowałam, aby projekt ustawy o emeryturze stażowej został poddany konsultacjom z ciałami dialogu obywatelskiego. Obecni na posiedzeniu komisji goście stwierdzili, że takie ciała nie istnieją. Dlatego, szanowni państwo, chcę dzisiaj powiedzieć o ustawowo umocowanych ciałach dialogu obywatelskiego. Do tych ciał należy zarówno Rada Działalności Pożytku Publicznego umocowana w komitecie pożytku publicznego w KPRM, jak i rady pożytku na poziomie wszystkich szczebli samorządów terytorialnych. Drugim ciałem dialogu obywatelskiego jest Rada Dialogu z Młodym Pokoleniem, także umocowana w komitecie pożytku w KPRM, i rady młodzieżowe przy jednostkach samorządu terytorialnego. Dlatego, państwo posłowie, należy odróżnić dialog obywatelski od dialogu społecznego. Dialog społeczny to ten w Komisji Trójstronnej, a dialog obywatelski to całość relacji władz różnych szczebli: i samorządu terytorialnego i władz rządowych, ze zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim, z mieszkańcami, z NGO-sami i innymi podmiotami aktywności obywatelskiej. Mam nadzieję, że od dnia dzisiejszego nikt nie powie na żadnym posiedzeniu komisji w trakcie konsultacji projektów ustawowych (Dzwonek), że dialog obywatelski nie istnieje, ponieważ dialog obywatelski umocowany jest w polskich ustawach, takich jak ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie i ustrojowych ustawach o JST. (Oklaski)” (Kliknij).

Komentarz: Cieszy podnoszenie kwestii dialogu obywatelskiego na forum parlamentarnym. To ważny temat, z tym, że nigdy nie został ostatecznie przesądzony. A dyskusje czy Rada Działalności Pożytku Publicznego w obecnej formie (ciało konsultacyjno-doradcze) może być traktowana jako ciało dialogu obywatelskiego sięgają w zasadzie jej początków. Przypomnijmy, że wielokrotnie było to podważane (np. Piotr Frączak „Dialog obywatelski jako forma współrządzenia”, FederalistKa nr 1/2010 – Kliknij). Czas powalczyć o dialog obywatelski z prawdziwego zdarzenia i tu pomoc parlamentarzystek i parlamentarzystów będzie nieoceniona.

Ministra ds. społeczeństwa obywatelskiego

• Kompetencje Wiceprzewodniczącego. Na stronie BIP Komitetu Pożytku Publicznego pojawiła się zakładka dotycząca kompetencji wiceprzewodniczącego, który ogólnie ma za zadanie „zastępowanie Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego w realizowaniu zadań Przewodniczącego Komitetu” (Więcej).
• Nowy współprzewodniczący. Podczas zdalnego posiedzenia strony rządowo-samorządowej, został wybrany nowy współprzewodniczący Rady Działalności Pożytku Publicznego. Został nim zastępca dyrektora NIW-u oraz przewodniczący Grupy roboczej do spraw uproszczeń prawnych dla organizacji pozarządowych Andrzej Rybus-Tołłoczko (Kliknij).
• Prace zespołów. W Grupie roboczej do spraw uproszczeń większość zespołów rozpoczęła swoją pracę. Czekamy na efekty.

Komentarz: Istota prac grup (opis dotyczy jednej, ale zdaje się, ze w pozostałych jest podobnie) nie opiera się, o ile wiadomo, na głębszym pomyśle. Oto z zgłaszających się osób wybrano arbitralnie grono ekspertów, którym dano możliwość zadecydować czym się będą zajmować. Na podstawie ich deklaracji utworzono zespoły (Kliknij), do których zgłosili się społecznie przewodniczący (najczęściej ta osoba, która zgłosiła temat) i członkowie. Każdy zespół ma dopracować zakres, którym chce się zajmować. Wnioski z prac zespołów maja być prezentowane i przyjmowane w grupie na wspólnych spotkaniach (najbliższe tej do spraw uproszczeń prawnych 19 września). Na ile proces ten będzie przejrzysty i włączający dopiero się okaże. Przewodniczący zespołów zobowiązali się do przygotowywania sprawozdań ze spotkań, czy jednak będą one ogólnie dostępne, trudno powiedzieć. Więcej ciągle jest niewiadomych niż wiadomych, nawet dla tych, którzy uczestniczą w pracach.

Ministerstwa

• Ministerstwo Finansów. Z inicjatywy Dyrektora NIW Michała Brauna odbyło się, z udziałem przedstawicieli organizacji pozarządowych, robocze spotkanie w sprawie wątpliwości w kwestii VAT-u od dotacji. Ustalono plan dalszej pracy.

Komentarz: Przypomnijmy, dyskusja ciągnie się już od dłuższego czasu. 19 kwietnia zeszłego roku OFOP wystąpił do Przewodniczącego Komitetu ds. Pożytku Publicznego z pytaniem w tej sprawie i otrzymał odpowiedź, że RDPP zamówi w tej kwestii ekspertyzę. OFOP ze swej strony przygotował wówczas ekspertyzę prawnoporównawczą systemów zlecania zadań publicznych organizacjom pozarządowym przez administrację publiczną – Maria Supera-Markowska „System zlecania zadań publicznych organizacjom pozarządowym przez administrację publiczną (centralną i samorządową) w Hiszpanii na tle rozwiązań polskich” (Kliknij). To dobrze, że sprawa ruszyła z miejsca, bo to czego oczekują organizacje to proste, jednoznaczne i stabilne prawo.

Temat do dyskusji

Karta zasad i rzecznictwo

Pytanie, kto ma prawo mówić w imieniu innych, jest jednym z podstawowych problemów rzeczniczych. Karta zasad działania organizacji pozarządowych (Kliknij) bezpośrednio w kwestii rzecznictwa odwołuje się jedynie w zasadzie legalizmu wskazując, że w kwestii prawa mają obowiązek wpływać „w ramach demokratycznych procedur na jego doskonalenie. Organizacje biorące udział w procesie stanowienia prawa muszą jasno określić, w jakim charakterze występują – jako rzecznicy interesu społecznego, w imieniu konkretnych grup zagrożonych wykluczeniem, czy też w imię innych interesów”. Oczywiście wszystkie inne zasady też w rzecznictwie obowiązują, ale dziś tylko w tej jednej sprawie.

Czy wiesz, że…

1932 – statystyki dotyczące fundacji w II RP mówiły o 3 094 fundacjach w tym w zakresie Ministerstwa Opieki Społecznej – 1192, Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego – 1440, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych- 455. Po 2 fundacje przypadały natomiast na Ministerstwo Rolnictwa, Przemysłu i Handlu oraz Komunikacji. Większość fundacji, czyli ok. 57% przypadało na Małopolskę.

Komentarz: Warto tu po pierwsze wyjaśnić, że Małopolska obejmowała wówczas również znaczną część dzisiejszej Ukrainy. Mimo to dominacja zarejestrowanych tu fundacji jest zastanawiająca. Dodać też trzeba, za ciekawą, – jedną z nielicznych dotyczących systemowego ujęcia fundacji – książką (Wilhelm Edmund Rappé „Systemy nadzoru nad fundacjami w ustawodawstwie obowiązującem na ziemiach Polski w świetle prawa porównawczego”, Lwów 1933), że zestaw ten nie obejmuje szeregu „fundacyj, zwłaszcza znajdujących się w zarządzie gmin wyznaniowych żydowskich do rejestru niezgłoszonych”.

---