Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.
SPIS TREŚCI
- PROGRAM RZECZNICZY OFOP
- DZIEJE SIĘ
- TEMATY DO DYSKUSJI
W skrócie
W planach legislacyjnych
- Co dalej z NIW-em? W ramach dyskusji co dalej z Narodowym Instytutem Wolności pojawił się kolejny głos. To tekst Krzysztofa Jakubowskiego pn. „Co z tego, że NIW działa zgodnie z procedurami, skoro procedury powstały po to, aby działać zgodnie z NIW?” (Kliknij).
Komentarz: Wydaje się, że w dyskusji o tym, że lepsze są procedury niż brak procedur często gubi się ten dodatkowy wymiar, że procedura procedurze nierówna, a zawsze można – jeśli jest taka (zła) wola – procedurę wykorzystywać do różnych celów. To tak jak z konsultacjami. Złe konsultacje są gorsze od braku konsultacji, bo podważają wiarę w samą ideę merytorycznej rozmowy władzy ze społeczeństwem.
Program rzeczniczy OFOP-u – rzecznictwo krajowe
Stanowisko OFOP
Zarząd Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych przyjął stanowisko w sprawie reformy zasad współpracy organizacji pozarządowych z władzami publicznymi (Kliknij), w którym widzi szansę na nowe otwarcie współpracy rządu z sektorem obywatelskim zastrzegając, że aby współpraca stanowiła rzeczywiście nową jakość, konieczne jest włączenie w jej tworzenie obywatelek i obywateli zrzeszonych w organizacjach pozarządowych. Krytycznie oceniając próby centralizacji i upolitycznienia relacji z organizacjami pozarządowymi pod rządami PiS zastrzega również, że nie ma powrotu do systematycznego marginalizowania aktywności obywatelskiej w życiu publicznym i paternalistycznego podejścia do organizacji obywatelskich. Stanowisko to określa też warunki brzegowe takiej dobrej współpracy:
- Zachowaniu puli środków na działania organizacji i ich racjonalnym wydawaniu pod społeczną kontrolą.
- Dialogu z organizacjami obywatelskimi jako sposobu tworzenia polityk publicznych i przygotowywania zmian prawno-organizacyjnych.
- Włączaniu organizacji pozarządowych jako rzeczywistych partnerów w proces odbudowy demokracji i realizacji zadań państwa.
Spotkanie z parlamentarzystkami i parlamentarzystami
W siedzibie OFOP-u 10 listopada 2023 r. odbyło się spotkanie z przedstawicielami koalicji demokratycznej (Koalicja Obywatelska, Trzecia Droga, Lewica). Rozmowy dotyczyły współpracy w nowym Parlamencie i planów współpracy z przyszłym rządem koalicyjnym. Osoby, które gościł OFOP to (alfabetycznie): Michał Braun, Monika Falej, Marta Golbik, Katarzyna Karpa-Świderek, Katarzyna Lubnauer, Piotr Masłowski, Żaneta Cwalina-Śliwowska, Maciej Żywno.
Komentarz: Dyskutowano propozycje ustrukturalizowania dialogu z organizacjami. Poczynając od powołania zespołu parlamentarnego (senatorsko-poselskiego) przez propozycję komisji, która miałaby się zajmować (również) problematyką organizacji pozarządowych, zmian w regulaminie Sejmu w kwestii konsultacji z organizacjami, aż po oczekiwania organizacji, co do wyznaczenia w rządzie odpowiedniej osoby do kontaktów i powołania doraźnego zespołu, który na bieżąco mógłby konsultować reformę dotychczasowego, niereprezentatywnego systemu dialogu. Wiele oczywiście zależy od woli politycznej w nowym parlamencie i w nowym rządzie, ale tez od determinacji i spójności działań organizacji pozarządowych.
Dzieje się
Podręcznik teorii legislacyjnej
Rządowe Centrum Legislacji w ramach projektu „Szkolenia i podręczniki dla legislatorów oraz dla organizacji pozarządowych i partnerów społecznych” w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2012–2020 (Łączna wysokość kwalifikowanych wydatków – 1 579 793,70 zł) przygotowało dwa podręczniki: „Proces legislacyjny. Udział organizacji pozarządowych i partnerów społecznych” oraz „Poprawność językowa w aktach prawnych”. Ten ostatni jest przeznaczony przede wszystkim dla legislatorów, ale treści w nim zawarte mogą się przydać także autorom innych tekstów. Pierwszy z nich – jak czytamy – obejmuje zagadnienia dotyczące procesu legislacyjnego ze szczególnym uwzględnieniem tych etapów procesu, w których najskuteczniej mogą wziąć udział organizacje pozarządowe i partnerzy społeczni. Dodatkowym praktycznym walorem podręcznika jest omówienie techniki legislacyjnej przy tworzeniu projektu ustawy na przykładzie obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej.
Komentarz: Podręcznik jest przystępnie napisany i jest niewątpliwie kompleksowy. Ma jednak podstawowe wady. Po pierwsze uznaje – teoretycznie słusznie – że „[p]roces tworzenia prawa zostaje uruchomiony w momencie przedłożenia Sejmowi przez uprawniony podmiot projektu ustawy” (s. 22). Teoretycznie, bo przecież w praktyce prace nad projektami ustaw zaczynają się znacznie wcześniej i to tu – np. w procesie konsultacji, działań rzeczniczych i lobbingowych – tworzone są podstawowe zręby projektu i to na tym – z punktu widzenia Podręcznika jedynie przygotowawczym – etapie dyskutuje się wiele zapisów, a przede wszystkim przyjmuje się pewną filozofie projektu, która determinuje dalsze prace. Sami autorzy Podręcznika cytują orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 1999 roku, w którym zostało wskazane, że „Istotą <inicjatywy ustawodawczej> jest to, że jej wniesienie uruchamia postępowanie w celu rozpatrzenia projektu, a więc treści proponowane w inicjatywie muszą być poddane pełnej procedurze parlamentarnej, zanim dojdzie do ich uchwalenia. (…) Istotą <poprawki> jest zaś to, że wnoszona jest ona w trakcie prac nad projektem ustawy bądź nad uchwaloną już ustawą; nigdy więc treści proponowane w poprawce nie są poddane pełnej procedurze rozpatrzenia. Ma to istotne znaczenie z punktu widzenia ogólnych zasad funkcjonowania parlamentu. Istotą prac parlamentarnych jest wieloetapowość – każda decyzja ustawodawcza, zanim dojdzie do skutku, musi przebyć szereg kolejnych etapów postępowania” (s. 56). Oczywiście wiemy, że w kończącym kadencje Parlamencie nagminnie nadużywano poprawek do wprowadzenia rozwiązań nie związanych z materią ustawy (chociażby ostatnie zwiększenie środków na NIW por. Piotr Frączak Organizacje pozarządowe jako przedmiot i podmiot w procesie stanowienia prawa w Polsce – Kliknij). I chyba w tym teoretycznym spojrzeniu na proces legislacyjny jest zaleta i wada podręcznika. Mówi on o tym jak być powinno, a nie o tym jak jest. Nie pomoże to organizacjom w skutecznym działaniu, choć przecież znać trzeba i teorię. Bo choćby w opisie tej teorii widać jak niedoceniona jest rola organizacji, jak ich ten proces legislacyjny traktuje „po macoszemu”. Do podręcznika będziemy zapewne wracać i zachęcamy do jego pobrania i przeczytania (Kliknij), oczywiście z tym zastrzeżeniem, że czasem miedzy teorią a praktyką są znaczne różnice.
Umowa Koalicyjna
W Umowie Koalicyjnej (Kliknij) znalazł się punkt 24: „Strony Koalicji dostrzegają wielki potencjał i zaangażowanie w procesy społeczne organizacji pozarządowych. Organizacje Trzeciego Sektora nie mogą być pomijane i marginalizowane, a dystrybucja publicznych środków finansowych nie może odbywać się według klucza partyjnego, jak to miało miejsce do tej pory. Stworzymy system sprawiedliwego rozdziału środków publicznych, w którym jedynym kryterium będą merytoryczne wartości projektów zgłaszanych przez NGO-sy, a nie poglądy ich członków. Organizacje pozarządowe będą partnerem w procesie konsultacji przy tworzeniu prawa”.
Komentarz: Deklaracja ta pokazuje trzy aspekty działania organizacji – ich potencjał i zaangażowanie, problemy z dystrybucją publicznych środków finansowych i rolę w procesie konsultacji przy tworzeniu prawa. Jeżeli rzeczywiście organizacje nie będą już pomijane i marginalizowane, to będzie oznaczało znaczącą zmianę.
Temat do dyskusji
Filantropia – zmieniać prawo czy zacząć go przestrzegać?
Czy nieprawidłowości, w których nieuczciwe osoby żerują na chęci pomagania innym wynikają ze złego prawa? A może właśnie z braku realnego funkcjonowania już istniejących przepisów? „Argumentów ku obronie tej [drugiej] hipotezy dostarcza wielość instytucji mogących dokonać kontroli działania i wielość przepisów, do których już teraz można się odwołać” – pisze Łukasz Gorczyński w tekście „Z sercem na dłoni i głową na karku”.
Jeszcze nie zapisałeś się na Biuletyn #prosteNGO? Możesz to zrobić poniżej!
Chcesz się podzielić informacjami lub komentarzami? Prześlij je na piotr.fraczak@ofop.eu