Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.
SPIS TREŚCI
- PROGRAM RZECZNICZY OFOP
- DZIEJE SIĘ
- TEMATY DO DYSKUSJI
W skrócie
W procesie legislacyjnym
Na poziomie rządowym:
- Poradnictwo prawne. Znamy już uwagi zgłoszone w konsultacjach projektu ustawy o zmianie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej oraz niektórych innych ustaw (UD494) (Kliknij)
Komentarz: Ciekawe, że w podsumowaniu konsultacji do kategorii organizacji pozarządowych, które brały udział w opiniowaniu, zaliczono tylko partnerów społecznych (związki zawodowe i organizacje pracodawców). Do konsultacji natomiast zaproszono 40 innych „podmiotów”, spośród których uwagi zgłosiły m.in. Stowarzyszenie na Rzecz Jakości Poradnictwa Prawnego i Obywatelskiego, Stowarzyszenie Mediatorów Rodzinnych, Stowarzyszenie DOGMA, Fundacja Inicjatywa Kobiet Aktywnych, Stowarzyszenie SURSUM CORDA, Fundacja Uniwersyteckich Poradni Prawnych, Fundacja Młodzi Ludziom, Fundacja Academia Iuris, Zaborskie Towarzystwo Naukowe, Związek Biur Porad Obywatelskich.
Na poziomie parlamentarnym:
- Zamach na szkoły niepubliczne. Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela, ustawy o instytutach badawczych, ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw (druk nr 3302) (Kliknij) szybko przeszedł sejmową ścieżkę legislacyjną. 14 czerwca – I czytanie w komisjach, 15 czerwca 2023 – II czytanie, 16 czerwca 2023 – III czytanie. 20 czerwca Ustawę przekazano Prezydentowi i Marszałkowi Senatu.
Komentarz: Organizacje społeczne, których celem jest działanie na rzecz edukacji dobrej jakości, sprzeciwiają się zapisom tej ustawy dotyczącym zmian w przepisach regulujących czynności organów nadzoru pedagogicznego wobec szkół niepublicznych (Kliknij). Jak czytamy w doniesieniach prasowych, mowa o wszystkich szkołach niepublicznych, czyli również takich, które wspierają np. edukację domową. I dalej: „Pod tę kategorię podpada też Szkoła w Chmurze. Jeśli dyrektor takiej szkoły nie wykona zaleceń pokontrolnych kuratora oświaty (a ten od 2016 roku jest powoływany z nadania politycznego), jego placówka będzie mogła zostać wykreślona z ewidencji. Czyli po prostu zlikwidowana. Zapis o „wzmocnieniu nadzoru nad szkołami i placówkami niepublicznymi” znamy jeszcze z „lex Czarnek”. Nie udało się go wówczas przepchnąć. Teraz wraca jak bumerang, zaszyty w innym projekcie” (por. PiS idzie po szkoły niepubliczne. Nie podporządkują się kuratorowi? Do likwidacji – Karolina Słowik, Gazeta Wyborcza, 14.06.2023).
- Prawo energetyczne. Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw – projekt mający na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej (druk nr 3237) (Kliknij) zakłada, że jedną z form obywatelskiej społeczności energetycznej może być stowarzyszenie w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2020 r. poz. 2261), z wyłączeniem stowarzyszenia zwykłego. Ustawę 20 czerwca przekazano Prezydentowi i Marszałkowi Senatu.
- Prawa pacjenta. Poselski projekt ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta (druk nr 3260) (Kliknij) z założenia ma dotyczyć uregulowania kwestii systemowego monitorowania jakości udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej poprzez określenie zadań, obowiązków i uprawnień poszczególnych podmiotów w zakresie autoryzacji, wewnętrznego systemu zarządzania jakością i bezpieczeństwem, akredytacji i rejestrów medycznych. Jest to kolejny poselski projekt, który całą ścieżkę legislacyjną w Sejmie „przeszedł” w ciągu jednego posiedzenia.
Komentarz: Warto zwrócić uwagę na głos posła Dariusza Klimcza, który twierdzi: „Mamy de facto do czynienia z czwartym podejściem do dokumentu forsowanego przez Ministerstwo Zdrowia, którym kieruje pan Adam Niedzielski, tym razem metodą na wnuczka, czyli jako projekt poselski, który siłą rzeczy nie przeszedł konsultacji. (…) Przypomnijmy, że pierwotny projekt rządowy nie zyskał poparcia i został odrzucony w tej Izbie w kwietniu. To ważne, żeby to przypomnieć, ponieważ dzisiaj mamy do czynienia z projektem podzielonym i oskubanym z najbardziej kontrowersyjnych zapisów, ale to nie znaczy, że on nie jest wciąż krytykowany. Krytyka jest naprawdę bardzo duża. Wiele osób twierdzi, że w ramach proponowanego przez państwa systemu nie da się sprawiedliwie ocenić diametralnie różnych podmiotów, tzn. ocenić ich równo. Krytykowane są braki, luki, sprawy, których tutaj brakuje, m.in. wspomniany wcześniej brak monitorowania bezpieczeństwa pacjentów. Ta krytyka dotyczy głównie Narodowego Funduszu Zdrowia. Nie będzie naszej zgody na to, żeby NFZ odgrywał podwójną rolę w procesie autoryzacji placówek medycznych. Jak mówił klasyk – nie można być jednocześnie twórcą i tworzywem. W krajach, w których system autoryzacji i akredytacji jest ustabilizowany, rozwinięty, oceny jakości w systemie ochrony zdrowia dokonują niezależne organizacje, często pozarządowe. Co mamy u nas? Scentralizowany proceduralnie, instytucjonalnie, finansowo i upolityczniony monopolista wykonujący świadczenia będzie wykonywał tę pracę, dokonywał oceny jakości. To jest w moim przekonaniu absurd i nie przystaje to do nowoczesnych rozwiązań, którymi powinny cechować się państwa demokratyczne”. Tu zacytujmy odpowiedź Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia Piotra Brombera: „Pani Marszałek! Panie, Panowie Posłowie! Najpierw odniosę się po części do treści, które padły w stanowiskach posłów klubów parlamentarnych. Padła kwestia, że projekt nie był konsultowany (…) (Kliknij) Wspólnie z panią poseł Józefą Szczurek-Żelazko uczestniczyliśmy dwukrotnie w spotkaniach z radą organizacji pacjentów przy ministrze zdrowia i (…) radą organizacji pacjentów również działającą przy rzeczniku praw pacjenta. Tak że projekt był konsultowany. Jest projektem oczywiście poselskim, ale na tyle, na ile było możliwości, ten projekt był konsultowany” (Kliknij). Niezależnie od oceny tych konsultacji i faktu, że – choćby z uwagi na udział przedstawicieli rządu w pracach i tempo prac – był to raczej projekt rządowy, trzeba podkreślić wyraźnie brak wiary w rolę organizacji pacjenckich w systemie służby zdrowia.
- Organizacje przeciw Lex Knebel. Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw (druk nr 3304) (Autopoprawka druk nr 3304-A) (Kliknij) dotyczy – jak czytamy – usprawnienia procedur inwestycyjnych, wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz przygotowania i realizacji inwestycji” 16 czerwca 2023 r. w trakcie I czytania w Sejmie wniosek o odrzucenie projektu ustawy w pierwszym czytaniu poparło 177 posłów i posłanek, 259 było przeciw, 15 wstrzymało się. Projekt skierowano do Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.
Komentarz: Organizacje zwracały uwagę na: „Skandaliczny tryb wprowadzenia przepisów – choć nowelizacja ustawy była poddana publicznym konsultacjom wiosną 2022 r., to kontrowersyjne rozwiązania pojawiły się w niej dopiero w marcu 2023 r. Proponowane przepisy ujrzały światło dzienne dopiero w dniu przekazania projektu do Sejmu, przez co uniemożliwiono stronie społecznej zapoznanie się z nimi. W związku z powyższym, jako organizacje, które na co dzień zajmują się ochroną środowiska i interesu społecznego, apelujemy do posłów i posłanek o odrzucenie nowelizacji tzw. ustawy ocenowej w całości, a do rządu – o ponowne poddanie jej konsultacjom publicznym i opracowanie z poszanowaniem standardów demokratycznego procesu tworzenia prawa” (Kliknij). Można bowiem go uznać za kolejny zamach „na prawo mieszkańców i samorządu do współdecydowania o miejscu, w którym żyją” (por. Aleksandra Bełdowicz „Lex knebel” po pierwszym czytaniu, Rzeczpospolita, 21.06.2023).
- Ciągle w konsultacjach. Czekamy na wyniki konsultacji i decyzję Marszałka Sejmu wobec poselskich projektów: 1) ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dotyczy zwolnienia organizacji pozarządowych, także stowarzyszeń lub fundacji, z obowiązków podatkowych w zakresie CIT), 2) ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług (dotyczy obniżenia podatku od leków służących terapii ratującej życie do stawki 0% pod warunkiem, że zakup tych leków jest finansowany ze środków pochodzących ze zbiórek publicznych organizacji pożytku publicznych oraz że lek będzie wykorzystany w terapii na terytorium kraju).
Komentarz: Oczywiście te konsultacje nie są konsultacjami publicznymi, to raczej zasięganie przez Marszałka Sejmu opinii konkretnych instytucji – i to bez uwzględnienia organizacji pozarządowych, których te projekty dotyczą. OFOP wysłał do instytucji, które mają opiniować rozwiązanie dotyczące CIT-u, swoje stanowisko w tej sprawie.
- W Senacie. Senat w dniu 22 czerwca 2023 r. wprowadził poprawki do ustawy o świadczeniu wspierającym (druk senacki 986) (Kliknij), do ustawy o zmianie ustawy o podatku rolnym oraz niektórych innych ustaw (Druk senacki 998) (Kliknij), do ustawy o zmianie ustawy o ochotniczych strażach pożarnych oraz niektórych innych ustaw (druk senacki 987) (Kliknij).
Program rzeczniczy OFOP-u – rzecznictwo krajowe
Postulaty inicjatywy Nasz Rzecznik
Rzecznik Praw Obywatelskich zgodził się z naszymi wątpliwości (Kliknij), że: „Obecnie obowiązująca regulacja w sprawie zasad odpowiedzialności członków zarządów organizacji pozarządowych nieprowadzących działalności gospodarczej za zobowiązania podatkowe jest niedostatecznie precyzyjna” i stawia członków organów organizacji pozarządowej w gorszej sytuacji niż jest to w spółkach kapitałowych. W odpowiedzi na wystąpienie RPO (Kliknij) Sekretarz Stanu Artur Soboń z upoważnienia Ministra Finansów stwierdził: „Obowiązująca konstrukcja przepisu art. 116a § 1 Ordynacji podatkowej nie narusza bezpieczeństwa prawnego członków organów zarządzających osób prawnych nieprowadzących działalności gospodarczej i nie widzę potrzeby zmiany tego przepisu”.
Komentarz: To już kolejny raz (por. np. kwestię PPK – Kliknij), gdy nieprecyzyjne przepisy powodują, że organizacje nieprowadzące działalności gospodarczej są w gorszej sytuacji prawnej, niż te prowadzące działalność gospodarczą. Te przepisy, niezależnie od stanowiska Ministerstwa Finansów, są na pewno do zmiany.
System Funduszy Europejskich
W ramach Stałej Konferencji ds. Europejskich po odbytym w dniach 17-18 kwietnia 2023 r. Obywatelskim Kongres Komitetów Monitorujących wypracowano dokument formułujący 150 postulatów i rekomendacji dotyczących wdrażania funduszy UE w Polsce, które mogą usprawnić i zwiększyć efektywność wydatkowania funduszy europejskich w Polsce. Tak powstał materiał „Postulaty i rekomendacje wypracowane w ramach Obywatelskiego Kongresu Komitetów Monitorujących” (Kliknij)
Dzieje się
Forum Darczyńców – manifest i rekomendacje
W wyniku dwuletniego projektu, a w jego ramach cyklu 10 seminariów i warsztatów (ok. 250 osób z całej Polski) i badań przeprowadzonym przez Instytut Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, Forum Darczyńców przygotowało dwa dokumenty: Manifest Forum Darczyńców o dobrym prawie dla fundacji (Kliknij) i Dobre prawo dla fundacji – rekomendacje możliwych kierunków rozwoju regulacji prawnych dotyczących fundacji (Kliknij). Oba dokumenty są wzajemnie powiązane i pokazują, jakich, według fundacji, regulacji prawnych potrzeba, aby zarówno fundacje, jak i filantropia mogły się w Polsce rozwijać.
Temat do dyskusji
Co jest prawdziwym wsparciem
Jasne jest, że do partnerstwa trzeba (co najmniej) dwojga partnerów. A partnerzy to przecież niezależne od siebie podmioty, które na mocy niezawisłych decyzji podejmują współpracę na uzgodnionych wspólnie warunkach. Co jednak gdy brakuje takiego prawdziwego partnera?
Monitoring Komitetu do spraw Pożytku Publicznego
W ramach kontynuacji naszego monitoringu wysłaliśmy trzy pytania w trybie dostępu do informacji publicznej:
1) Czy Przewodniczący Komitetu ds. Pożytku Publicznego i sam Komitet ds. Pożytku Publicznego mają prowadzone strony Biuletynu Informacji Publicznej (plus prośba o podanie adresów mailowych ww. stron BIP-u),
2) Czy zostały przygotowane sprawozdania za okres 2018-2019 oraz 2020-2021 z wykonania ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (plus prośba o przesłanie tych sprawozdań),
3) Czy został zatwierdzony plan prac Komitetu do spraw pożytku publicznego na rok 2023 (zgodnie z art. 34f Komitet przyjmuje plan prac Komitetu i przedstawienia go Radzie Ministrów do zatwierdzenia i przesłanie zatwierdzonego planu wraz protokołem z uchwalenia planu oraz dokumentem jego przyjęcia przez Radę Ministrów).
Jeszcze nie zapisałeś się na Biuletyn #prosteNGO? Możesz to zrobić poniżej!
Chcesz się podzielić informacjami lub komentarzami? Prześlij je na piotr.fraczak@ofop.eu