Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.
SPIS TREŚCI
- W SKRÓCIE
- PROGRAM RZECZNICZY OFOP
- DZIEJE SIĘ
- TEMATY DO DYSKUSJI
W skrócie
W planach legislacyjnych
- Krajowy Program Reform 2023/2024. KPR został przyjęty przez Radę Ministrów 25 kwietnia 2023 r. Ostateczna wersja zakłada m.in. obiecywane już wcześniej „zmiany Regulaminu Sejmu, Senatu i Rady Ministrów w celu zwiększenia wykorzystania konsultacji publicznych i ocen skutków regulacji w procesie stanowienia prawa (działanie opóźnione w stosunku do pierwotnego terminu)”.
Komentarz: Pisaliśmy o uwagach, jakie OFOP zgłosił w czasie konsultacji (Zmiany prawa a polityki publiczne na przykładzie Krajowego Programu Reform – Kliknij). Właściwie zostały uwzględnione, poza sugestią, że ustawa o ekonomii społecznej powinna zostać znowelizowana. Przydałaby się jednak dokładniejsza analiza całego dokumentu (z perspektywy różnych organizacji) tak aby: 1) móc monitorować procesy, które szczególnie interesują organizacje, 2) pracować nad rozwiązaniami, które mogłyby spowodować, że kolejny Krajowy Program Reform, będzie bardziej przyjazny organizacjom.
- Więcej na programy rządowe. W wykazie prac legislacyjnych rządu ukazała się zapowiedź projektów: 1) uchwały Rady Ministrów zmieniającej uchwałę w sprawie przyjęcia programu wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego pod nazwą „Rządowy Program Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021–2030” (Kliknij). Zmiana dotyczy zwiększenia środków na realizację programu NOWEFIO w 2023 r. o kwotę 10 mln zł; 2) uchwały Rady Ministrów zmieniającej uchwałę w sprawie przyjęcia programu wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego pod nazwą „Rządowy Program Rozwoju Organizacji Obywatelskich PROO na lata 2018-2030” (Kliknij) Ze względu na planowane uruchomienie dodatkowych środków w wysokości 10 mln zł z rezerwy celowej i zwiększenie środków na realizację programu PROO w 2023 r.
W procesie legislacyjnym
Na poziomie rządowym:
- Aktywizacja zawodowa. Projekt ustawy o aktywności zawodowej (UD399) (Kliknij) trafił do Komitetu do Spraw Europejskich.
Komentarz: Warto przypomnieć opinie dotyczące rządowego projektu ustawy o aktywności zawodowej przygotowane w ramach #prosteNGO (Kliknij).
- Dla przedsiębiorców. Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ulepszenia środowiska prawnego i instytucjonalnego dla przedsiębiorców (UD497) (Kliknij) może zainteresować podmioty ekonomii społecznej.
Komentarz: Aż prosi się ustawa „o zmianie niektórych ustaw w celu ulepszenia środowiska prawnego i instytucjonalnego dla organizacji pozarządowych”. Mogłaby to być forma postulowanej kiedyś „Konstytucji dla organizacji pozarządowych” w analogii do „Konstytucji dla biznesu”, czy „Kodeksu organizacji pozarządowych” w analogii do „Kodeksu spółek”. Już się marzy lista organizacji zaproszonych do udziału w konsultacjach… bo ustawę o ulepszeniach dla przedsiębiorców wysłano do prawie 500 podmiotów, a to robi wrażenie (Kliknij).
Na poziomie parlamentarnym:
- Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (druk nr 3127) (Kliknij). Projekt został procedowany razem z rządowym projekt ustawy o świadczeniu pieniężnym z tytułu pełnienia funkcji sołtysa (druk nr 3128) (Kliknij) i ostatecznie trafił do Senatu… bez propozycji zmian w UoDPPiW.
Komentarz: Mimo to warto zapoznać się z propozycją senatorów, którzy uznali, że warto wzmocnić rolę sołectw – tu cytat – „(…) przez umożliwienie im występowania z inicjatywami lokalnymi. Zgodnie z art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, jest to forma współpracy jednostek samorządu terytorialnego z ich mieszkańcami, w celu wspólnego realizowania zadania publicznego na rzecz społeczności lokalnej. W myśl art. 19b tej ustawy, w ramach takiej inicjatywy mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnego mogą – bezpośrednio albo za pośrednictwem organizacji pozarządowych i podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 tej ustawy – złożyć wniosek o realizację zadania publicznego. Projekt uzupełnia więc katalog podmiotów uprawnionych do pośredniczenia między mieszkańcami a jednostkami samorządu terytorialnego w zakresie występowania z inicjatywami lokalnymi, obok sołectw uwzględniając również inne jednostki pomocnicze gmin. Projekt eliminuje też niedoskonałości redakcyjne i interpunkcyjne obowiązującej regulacji”.
- Podatek od zrzutek. Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (druk nr 3025) (Kliknij) został przekazany do Senatu, który zaproponował w niej poprawki.
Komentarz: Przypomnijmy, że to ta ustawa, która ma – zgodnie z sugestiami m.in. organizacji pozarządowych – naprawić „przy okazji”, przyjętą już ustawę o zmianie ustaw w celu likwidowania zbędnych barier administracyjnych i prawnych (Kliknij). Więcej o zamieszaniu, które dobrze oddaje problemy w tworzeniu dobrej legislacji w Polsce czytaj w artykule Rafała Kowalskiego – Zamieszanie wokół podatku od zrzutek (Kliknij).
- Ochotnicze Straże Pożarne. Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o ochotniczych strażach pożarnych oraz niektórych innych ustaw (druk nr 3148) (Kliknij) dotyczy doprecyzowania przepisów zmierzających do dalszej poprawy sytuacji członków ochotniczych straży pożarnych oraz samych stowarzyszeń, które są jednymi z podstawowych podmiotów systemu bezpieczeństwa wewnętrznego.
- Zwolnienie z CIT. Grupa posłów (przedstawiciel Monika Falej) zgłosiła Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych dotyczy zwolnienia organizacji pozarządowych, także stowarzyszeń lub fundacji, z obowiązków podatkowych w zakresie CIT. Projekt został skierowany do konsultacji.
Komentarz: Przypomnijmy, że jest to efekt m.in. prac Parlamentarnego Zespół ds. Organizacji Pozarządowych i Społeczeństwa Obywatelskiego i dobrej współpracy z organizacjami.
- VAT od leków. Grupa posłów (przedstawiciel Władysław Kosiniak-Kamysz) zgłosiła Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług (nie ma jeszcze numeru (Kliknij), który dotyczy „obniżenia podatku od leków służących terapii ratującej życie do stawki 0% pod warunkiem, że zakup tych leków jest finansowany ze środków pochodzących ze zbiórek publicznych organizacji pożytku publicznych oraz, że lek będzie wykorzystany w terapii na terytorium kraju.”
Komentarz: Projekt został również skierowany do konsultacji. Warto zwrócić uwagę, że wśród instytucji do których skierowane są projekty poselskie do konsultacji jest Komitet ds. Pożytku Publicznego, ale ani organizacji, ani nawet Rady Działalności Pożytku Publicznego, nie ma.
Program rzeczniczy OFOP-u – rzecznictwo krajowe
Propozycje dotyczące uproszczeń dla III sektora na wybory parlamentarne 2023 roku
5 maja 2023 r. Do partii politycznych został wysłany dokument pn. „Propozycje Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych dotyczące uproszczeń dla III sektora na wybory parlamentarne 2023 roku” (Kliknij). W dokumencie wskazano: „Liczymy, że wypracowane przez nas propozycje znajdą odzwierciedlenie w programie Państwa partii. Jesteśmy otwarci na rozmowę, jeśli potrzebowaliby Państwo konsultacji przy włączaniu propozycji III sektora do swojego programu wyborczego. Jednocześnie chcielibyśmy Państwa już teraz zaprosić na kończąca cały proces debatę przedwyborczą o propozycjach rozwiązań jakie mają organizacje społeczne na rozwój Polski, która odbędzie się 29 września w Warszawie”.
Komentarz: W najbliższej przyszłości – w kontekście zbliżającej się kampanii wyborczej – trudno liczyć na wypracowanie w Parlamencie racjonalnych rozwiązań legislacyjnych. To, co można robić dziś, to przede wszystkim przygotowywać się na czas po wyborach. Po pierwsze przekonywać partie, aby w swoich programach zauważyły problemy społeczeństwa obywatelskiego i aktywności społecznej. Trudno nie odnieść wrażenia, że wszystkie partie nie traktują poważnie niezależnych organizacji, co najwyżej próbują je skaptować do własnego obozu politycznego. Dlatego właśnie teraz jest czas, aby podkreślać, że bez silnego, niezależnego od władzy społeczeństwa obywatelskiego, nie ma kontrolowalnego przez obywateli państwa. Może przynajmniej partie opozycyjne wezmą pod uwagę doświadczenia Partii Pracy z 1996 (patrz dalej).
9 maja 2023 roku. Odbyło się kolejne spotkanie Parlamentarnego Zespół ds. Organizacji Pozarządowych i Społeczeństwa Obywatelskiego. Jego celem było omówienie planu pracy Zespołu do końca kadencji. Ustalono, że najbliższe spotkanie, które odbędzie się już 24 maja 2023 r., będzie poświęcone dyskusji nad ww. propozycjami Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych dotyczącymi uproszczeń dla III sektora na wybory parlamentarne 2023 roku. Posłanki i posłowie deklarują otwartość na dialog na temat postulatów III sektora. W posiedzeniu Zespołu wzięły udział m.in. posłanki Monika Falej, Anita Kucharska-Dziedzic, Klaudia Jachira.
Reforma ustawy o pożytku
24 kwietnia 2023 roku. O pomysłach i planach na zmiany w prawie, które są konieczne z punktu widzenia rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, dyskutowało ponad 40 samorządowców i działaczy organizacji pozarządowych na spotkaniu zorganizowanym przez Związek Miast Polskich i OFOP (Kliknij). Podstawą dyskusji był przygotowany przez grono ekspertów tekst pn. „O pożytku publicznym po dwóch dekadach” (Kliknij), który został przyjęty przez Zarząd OFOP, jako podstawa do dalszej pracy nad przygotowywaniem zmian prawnych.

Postulaty inicjatywy Nasz Rzecznik
9 maja 2023 roku. Spotkanie delegacji Inicjatywy „Nasz Rzecznik” z Zastępcą RPO Valerim Vachevem w sprawie uwag do projektu ustawy o świadczeniu wspierającym (procedowana jest ona obecnie w Sejmie (Kliknij). Więcej czytaj na stronie OFOP-u (Kliknij).
Na spotkaniu RPO z przedstawicielkami Zespołu Praw Kobiet Inicjatywy „Nasz Rzecznik” poruszano konsekwencje ubóstwa menstruacyjnego – rozumianego szeroko, nie tylko jako brak dostępu do jakichkolwiek środków higieny, ale także jako brak środków, które zapewniają miesiączkującym komfort dostosowany do ich potrzeb. Wynikiem jest m.in. wystąpienie RPO do Ministra Finansów o objęcie stawką podatku VAT 5% wszystkich artykułów higienicznych stosowanych w czasie menstruacji. Ministerstwo Finansów zapowiedziało, że postulat ten zostanie poddany analizie (Kliknij).
Dzieje się
Rejestr organizacji pacjentów
Ustawą o badaniach klinicznych produktów leczniczych stosowanych u ludzi zmieniono ustawę z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Kliknij). W myśl tej zmiany (art. 55a) Rzecznik Praw Pacjenta prowadzi wykaz organizacji pacjentów – stowarzyszeń oraz fundacji, które posiadają wpis do KRS zgodnie z Prawem o stowarzyszeniach lub Ustawą o fundacjach, a ich cele statutowe obejmują działania na rzecz pacjentów, takie jak ochrona praw pacjentów, promocja zdrowia, profilaktyka i edukacja zdrowotna.
Komentarz: Zgodnie z ustawą wykaz ten jest prowadzony elektronicznie. Brzmi dumnie, ale w rzeczywistości oznacza to załączony do strony (Kliknij) plik w formacje xls. W tej chwili jest tam wpisanych 17 organizacji. Jakie są uprawnienia organizacji wpisanych na listę? Oto w skład Naczelnej Komisji Bioetycznej wchodzi „nie więcej niż 3 przedstawicieli organizacji pacjentów wpisanych do wykazu organizacji pacjentów”, a w skład Komisji Odwoławcza do spraw Świadczeń z Funduszu Kompensacyjnego Badań Klinicznych (9 członków) „2 członków wskazanych przez organizacje pacjentów wpisane do wykazu organizacji pacjentów”. Co to znaczy „wskazanych” precyzuje zapis na stronie Rzecznika: „Minister Zdrowia powoła dwóch przedstawicieli na 3-letnią kadencję …” Wydaje się, że w sumie jest to krok w dobrą stronę, ale krok bardzo niewielki. Dobrowolność i w zasadzie automatyczność wpisu oraz niewielkie uprawnienia organizacji wpisanych nie gwarantują, że dzięki tym zapisom organizacje pacjentów wzmocnią swoją reprezentację.
Temat do dyskusji
Wraca temat paktów?
W 1996 roku w ramach kampanii wyborczej Partia Pracy, po 18 latach nieprzerwanych rządów Partii Konserwatywnej, zaproponowała, że po dojściu do władzy zawrze z organizacjami coś na kształt „konkordatu”, który określi zasady relacji ze zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim. I tak się stało. W 1998 roku został podpisany w Wielkiej Brytanii “Pakt o wzajemnych relacjach między rządem a sektorem organizacji dobrowolnych i społecznych działających w Anglii”.
Jeszcze nie zapisałeś się na Biuletyn #prosteNGO? Możesz to zrobić poniżej!
Chcesz się podzielić informacjami lub komentarzami? Prześlij je na piotr.fraczak@ofop.eu