Biuletyn #prosteNGO – 16-29 stycznia 2023 r.

Biuletyn #prosteNGO (48)
Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.

SPIS TREŚCI

  1. W SKRÓCIE
    1. W planach legislacyjnych (1% CIT)
    2. W procesie legislacyjnym (Fundacje rodzinne, Work-life balance, Zmiany w podatku od darowizny)
  1. DZIEJE SIĘ
    1. Rzecznictwo organizacji prawniczych
  1. PROPOZYCJE UPROSZCZEŃ I UŁATWIEŃ
    1. Uproszczenie rejestracji stowarzyszenia
    2. Ustawa o ekonomii społecznej – co działa, co trzeba zmienić
  1. TEMATY DO DYSKUSJI
    1. Jak to z NIW-em było?
    2. Monitoring Komitetu do spraw Pożytku Publicznego
    3. Działacz non-profit

W skrócie

W planach legislacyjnych

  • 1% CIT. Coraz częściej – przy różnych okazjach – mówi się o 1% CIT dla organizacji pożytku publicznego. Wspomina się o nim również w Rzeczpospolitej (Aleksandra Fandrejewskia „Finanse trzeciego sektora. Niezbyt drogi abonament na polską demokrację” – Kliknij). W tekście znajdujemy smutną konstatację, że na darowizny przeznaczamy jako społeczeństwo kwoty w milionach, podczas gdy „Rocznie na alkohol wydajemy 40 mld”.

Komentarz: Deklaracje polityków (choćby senatora Kwiatkowskiego na posiedzeniu Parlamentarnego Zespołu ds. Organizacji Pozarządowych i Społeczeństwa Obywatelskiego w dn. 7 października 2022 – Kliknij) oraz ewidentne problemy z finansowaniem organizacji będą skłaniały do szukania prostych rozwiązań systemowych. Jednak pamiętać należy, że rozwiązanie typu 1% CIT mogą tylko w niewielkim stopniu poprawić kondycję finansową organizacji i na pewno nie rozwiążą podstawowego problemu. Warto pamiętać, że 1) 1% z CIT – to znacznie mniejsza kwota niż dotychczasowy 1% z PIT, szczególnie gdy wyłączy się z tego przedsiębiorstw z dominacją udziału skarbu państwa, 2) sięgać po nie może ok. 9 tys. organizacji OPP z 70 tys. działających organizacji pozarządowych, a i to – jak pokazują doświadczenia z 1% PIT – nie będzie się rozkładało równo pomiędzy te organizacji. Dlatego postulat 1% CIT dla OPP powinien być elementem większej reformy finansowania działalności społecznej. W tym kontekście warto się zapoznać z ekspertyzą Jakuba Wygnańskiego „1% podatku od firm dla organizacji pożytku publicznego” (Kliknij).

W procesie legislacyjnym

Na poziomie rządowym:

  • 51 dni po terminie. Ciągle nie ma odpowiedzi na interpelację poselską posłanki Marceliny Zawiszy w sprawie realizacji sprawozdań z wykonania ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (nr 37404) (Kliknij)

Komentarz: Przypomnijmy, że my, w ramach monitoringu, zadaliśmy pytanie dotyczące tej kwestii Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i otrzymaliśmy odpowiedź: „Sprawozdania z wykonania ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie za lata 2018-2019 oraz 2020-2021 nie powstały i nie zostały przedłożone Radzie Ministrów” (czytaj więcej: Kliknij). Brak odpowiedzi na interpelację jest więc kolejnym z wymogów prawnych, od których uchyla się Przewodniczący Komitetu ds. Pożytku Publicznego.

    Na poziomie parlamentarnym:

    • Fundacje rodzinne. Sejm ostatecznie przyjął rządowy projekt ustawy o fundacji rodzinnej (druk nr 2798) (Kliknij) z większością poprawek zaproponowanych przez Senat, m.in. z tą zobowiązującą rząd do przeprowadzenia po 3 latach obowiązywania ustawy jej oceny i przedstawienia jej parlamentowi.

    Komentarz: Organizacje pozarządowe, choć wyraźnie zaznaczały, że nie są przeciwko rozwiązaniom tej ustawy, skupiły się przede wszystkim na nazwie. W tej kwestii nie osiągnęły sukcesu. Fundacja rodzinna jest nową formą prawną i będzie się rozwijać równolegle do fundacji działających w oparciu o Ustawę o fundacjach. Czas pokaże, kto na tym zyska, a kto straci. Jednak wydaje się, że to być może fundacje prywatne mogą stać się elementem odbudowy instytucji fundacji w Polsce. Dlaczego? Po pierwsze (m.in. dzięki zgłoszeniu uwag w konsultacjach przez Fundację im. Roberta Schumana w ramach #prosteNGO) przyjęto, że beneficjentem fundacji rodzinnych mogą być także wszystkie organizacje pozarządowe działające w obszarze pożytku publicznego. To oznacza, że potencjalnie pojawia się nowe źródło finansowania działalności społecznej. Budzi to o tyle nadzieję, że jak pisał Piotr Grabowski w tekście „Co po fundacji prywatnej?” (Rzeczypospolita z dn. 24 stycznia) zarządzanie fundacjami rodzinnymi będzie wymagało specjalnych umiejętności, a więc i powstawanie wyspecjalizowanych instytucji (Family Office). Tu podstawą będzie „nie tylko twardy biznes operacyjny, ale również działalność filantropijna, a także umiejętne i bezpieczne lokowanie nadwyżek finansowych w dostępne instrumenty finansowe. Współczesne Family Office nie obędzie się bez zaufanego doradcy prawnego i podatkowego”. Po drugie więc doświadczenia fundacji prywatnych, które będą musiały generować nadwyżkę „nie w swoim interesie”, ale w interesie beneficjentów fundacji, to idealne pole do obserwacji dla organizacji pozarządowych, które rzeczywiście chcą generować dodatkowe środki na działalność społeczną, a nie jedynie realizować zadania zlecone przez zewnętrznych sponsorów. Jeśli uda się to fundacjom prywatnym, to może uda się i fundacjom działającym na rzecz dobra wspólnego.

    • Work-life balance. Odbyło się pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (druk nr 2932), który dotyczy „wdrożenia do polskiego porządku prawnego postanowień dwóch dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) – 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej oraz 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE.”

    Komentarz: Warto w tym kontekście wspomnieć, że powołując się na zgłoszony przez jeden z zespołów inicjatywy Nasz Rzecznik postulat, Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Anny Schmidt, Pełnomocniczki Rządu ds. Równego Traktowania, w sprawie implementacji unijnej dyrektywy work-life balance z 20 czerwca 2019 r. Dyrektywa dotyczy równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów. Termin jej implementacji przez państwa Unii Europejskiej upłynął 2 sierpnia 2022 r. (Kliknij)

    • Zmiany w podatku od darowizny. Do Senatu przekazano projekt ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o zmianie ustaw w celu likwidowania zbędnych barier administracyjnych i prawnych (Kliknij). Zgodnie z brzmieniem art. 5 pkt 2) ustawy pojawia się nowy mechanizm podatkowy – opodatkowaniu podlegać mają darowizny przekazywane na rzecz jednej osoby przez wiele osób.

    Komentarz: Zmiany mogą dotknąć osób indywidualnie zbierających np. pieniądze na leczenie, a także osób które otrzymują większe wsparcie w postaci darowizn finansowych lub rzeczowych od organizacji pozarządowych.


    Dzieje się

    Rzecznictwo organizacji prawniczych

    Jak podaje Rzeczpospolita (Szymon Cydzik, Prawnicy krytyczni wobec zmian ustawy o SN) Komitet Obrony Praworządności (porozumienie 13 organizacji pozarządowych m.in. zrzeszających sędziów oraz prokuratorów) w stanowisku skierowanym do marszałka Senatu i przewodniczących dwóch komisji apeluje o złożenie wniosku do Komisji Weneckiej o wydanie opinii o ustawie o Sądzie Najwyższym. W efekcie przewodniczący senackiej Komisji Ustawodawczej, senator Krzysztof Kwiatkowski, wystąpił 18 stycznia oficjalnie do Komisji Weneckiej o wydanie takiej opinii.

    Komentarz: Wydarzenie to dobrze pokazuje skuteczność działań rzeczniczych organizacji pozarządowych. Jak to się ma do ostatniego raportu badawczego Klonu (Efekt mrożący. O kondycji rzecznictwa organizacji pozarządowych, Warszawa 2023 – Kliknij)? Mówi on bowiem że jedynie „38% organizacji w sektorze społecznym w Polsce podejmuje szeroko rozumiane działania rzecznicze. Dla porównania, w 2018 roku było to 47% wszystkich organizacji pozarządowych”. Czy oznacza to, że działalność rzecznicza w Polsce przeżywa kryzys i czy jest to wynik „efektu mrożącego”? Wydaje się, że potoczne obserwacje przeczą temu przekonaniu. Kolejne obywatelskie projekty ustaw zgłaszane do Sejmu przez organizację Kai Godek, aktywność Ordo Iuris, działania KOD-u, czy akcje Obywateli RP wskazują, że aktywność rzecznicza organizacji nie jest mała. Dodajmy do tego także działania dotyczące oświaty, prawa dla sektora pozarządowego, walkę o komitety monitorujące, wysłuchania publiczne w sprawach Funduszy Europejskich, zabiegi o pacjentów… wydaje się, że dzieje się dużo, bardzo dużo. Warto pamiętać, że badanie KLON-u pokazuje ilościowe zmiany w deklaracjach przedstawicieli organizacji. Warto tu przypomnieć za autorami raportu: „(…) wyżej wymienione wskaźniki – także te, które opisują, jak duża część sektora pozarządowego prowadziła działania rzecznicze w 2018 i 2021 roku – nie mówią o intensywności działań rzeczniczych w Polsce. Prawdopodobnie duża część organizacji tak wyodrębnionej grupy podejmowała działania rzecznicze jedynie sporadycznie w ciągu dwuletniego okresu, o który pytano w ankiecie, a tylko niewielka ich część to organizacje stricte rzecznicze, dla których rzecznictwo jest jednym z kluczowych działań”. Mniej organizacji prowądzacych działalność rzeczniczą może po prostu oznaczać albo zrozumienie, że incydentalne wzięcie udziału w konsultacjach to jeszcze nie działalność rzecznicza, albo coraz większą specjalizację. Rzecznictwo w Polsce się zmienia, ale – być może – to zmiany na lepsze. W tym kontekście warto tu jeszcze zacytować raport KLON-u: „Przeprowadzone badanie pokazuje, że koncepcja rzecznictwa ponad-podziałowego (ang. transcalar advocacy) (Pallas & Bloodgood, 2022) adekwatnie opisuje dokonujące się w Polsce zmiany w obszarze rzecznictwa. Koncepcja ta uwzględnia kilka wektorów zmiany, która dokonała się na przestrzeni ostatnich kilku dziesięcioleci na całym świecie i obejmuje poszerzenie zakresu rzecznictwa”.


    Propozycje uproszczeń i ułatwień

    Uproszczenie rejestracji stowarzyszenia

    Złożona w Sejmie przez OFOP petycja w sprawie zmiany ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 roku Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. z 2020 r. po. 2261) oraz ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 roku o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 2022 r. poz.1683 ze zm.) w zakresie dotyczącym wprowadzenia wzorca statutu stowarzyszenia wciąż czeka… – przedłużono termin rozpatrzenia (Kliknij).

    Ustawa o ekonomii społecznej – co działa, co trzeba zmienić

    Organizowane jest webinarium poświęcone ustawie o ekonomii społecznej. Do wyboru są 2 terminy (należy wybrać jeden termin).

    • 10 lutego 2023 r. (piątek), godz. 9:00-13:00 Link do zapisów: Kliknij
    • 28 lutego 2023 r. (wtorek), godz. 9:00-13:00 Link do zapisów: Kliknij

    Temat do dyskusji

    Jak to z NIW-em było?

    Próbujemy nasze długie wywody dotyczące zmian jakie przyniosło powstanie NIW-u spuentować w kilku zdaniach (Kliknij). Dla łatwości czytania tego – jednak długiego tekstu – przygotowaliśmy wersję całościową. Mamy nadzieję, że przygotowana analiza będzie elementem oceny dotychczasowych zmian prawno-strukturalnych, które dokonały się w systemie wsparcia dla organizacji po 2015 roku.

    Komentarz: W publikacji „Aktywne społeczeństwo w zmieniającej się rzeczywistości. Refleksje po 5 latach działalności Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego” (pod redakcją Wojciecha Kaczmarczyka i Konrada Burdyki, Warszawa 2022) trudno znaleźć podsumowanie dotychczasowej działalności NIW-u. W kwestii ilościowej dowiadujemy się, że od 2018-2022 NIW udzielił organizacjom 5003 dotacji (oznacza to, że dotowanych organizacji jest mniej, bo niektóre otrzymały więcej niż jedną dotację). Zakładając więc, że mamy do czynienia w Polsce z ok. 70 tys. aktywnych organizacji (wg. danych GUS podanych w publikacji tych aktywnych organizacji wraz z podobnymi organizacjami społecznymi jest więcej, bo ok. 82 tys.), oznacza to, że w ostatnich czterech latach ponad 86% działających organizacji nie dostało środków z żadnego programu NIW-u. Czy to wynik wystarczający? W publikacji pojawiają się co prawda stwierdzenia typu: Maciej Kunysz – „Aż się boję, gdybym sobie wyobraził – a mam bujną wyobraźnię – brak pana premiera Glińskiego i brak Wojtka Kaczmarczyka, dyrektora NIW-u, i brak funduszy na wsparcie organizacji pozarządowej, to nie wiem, jak wówczas wyglądałaby pandemia” (s. 415), Marek Rysza: „Postulaty (dywersyfikacja źródeł i specjalizowanie się organizacji – przyp. red.) są już uwzględnianie w działaniach programowych realizowanych przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego” (s. 85), czy Arkadiusz Jachimowicz „W ciągu pięciu lat NIW-CRSO realnie wzmocnił sektor, przekazał pieniądze na pomijane wcześniej sfery działalności pozarządowej – na wzmocnienie instytucjonalne organizacji, nowe rozwiązania typu kapitał żelazny, regranting itp.”. Trudno jednak nie uznać, że są to niepoparte żadnymi dowodami osobiste opinie autorów – choćby tekst Jachimowicza opowiada o powstaniu sieci Herold i działaniach dla pełnomocników, które podjęto sporo przed powstaniem NIW-u. Tak więc czekamy na pogłębioną analizę wpływu NIW-u na rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Bowiem analizy na poziomie „meta” przeczą optymistycznej wizji rozwoju sektora pozarządowego po 2015 roku.

    Monitoring Komitetu do spraw Pożytku Publicznego

    Na stronie KPP wiele informacji o działaniach chociaż niekoniecznie związanych z pracami Komitetu. Oto tytuły wydarzeń, które zostały odnotowane od czasu konferencji 5 lecia NIW (24.11.2022): Udział Ministra Mazurka w Ogólnopolskim Kongresie Dialogu Młodzieżowego; Wystartował konkurs PROO edycja na rok 2023; Pozostało 5 dni do końca konkursów w ramach Europejskiego Roku Młodzieży; VI posiedzenie Rady Działalności Pożytku Publicznego; Posiedzenie Narodowej Rady Rozwoju; Posiedzenie Zespołu ds. edukacji ekologicznej i klimatycznej; Udział Min. Piotra Mazurka w Akcji Inspiracji; Udział Min. Piotra Mazurka w CEE EDU DIDGITAL SUMMIT; Wydłużenie terminu składania wniosków do Rządowego Programu NOWEFIO 2023; Zaproszenie na konferencję Europejskiego Roku Młodzieżowego w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów; II Forum Integracyjno-Rozwojowe Młodzieży Polskiej ze Wschodu; Akademia Przywództwa – Liderzy RP z udziałem Min. Piotra Mazurka; Konferencja Podsumowująca III Kongres Demograficzny; III Zjazd Akademii Młodzieżowych Liderów Wielkopolski z udziałem Min. Piotra Mazurka; II Konferencja Nowej Generacji Społecznej Odpowiedzialności na Giełdzie Papierów Wartościowych; Minister Piotr Mazurek powołany do Rady Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL; Sejm RP Ustanowił 19 Września Dniem Młodzieżowych Rad i Sejmików przy Jednostkach Samorządu Terytorialnego; Min. Mazurek wręczył nagrody podczas konferencji Europejskiego Roku Młodzieży; Min. Mazurek prelegentem V Kolegium Rzeczypospolitej; Min. Piotr Mazurek gościem Akademii Skolimowskiej; Min. Piotr Mazurek wyróżniony Nagrodą Przyjaciela Integracji Międzypokoleniowej; Podsumowanie działalności Pełnomocnika Rządu do spraw Polityki Młodzieżowej w 2022 roku; Wyniki naboru uzupełniającego kandydatów ze strony pozarządowej na członka Rady Działalności Pożytku Publicznego VII kadencji; Kongres Niepodległa z udziałem Min. Piotra Mazurka; Spotkanie Ministra Piotra Mazurka z Radą Dzieci i Młodzieży RP przy MEiN; Komunikat z VII posiedzenia plenarnego II kadencji RDzMP (19 stycznia 2023); Nabór uzupełniający na członka Rady Dialogu z Młodym Pokoleniem II kadencji; Minister Piotr Mazurek Odznaczony Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości.

    Komentarz: Na stronie Komitetu ds. Pożytku (KPP nadal nie ma swojego BIP-u, co po prostu jest skandalem) wiele aktualności. Trudno jednak nie odnieść wrażenia, że to sposób promocji jednej osoby, a nie dokumentowanie dokonań instytucji. Dodatkowo ani Przewodniczący KPP, ani same KPP w tytułach informacji się nie pojawia. Ciekawe, czy to coś znaczy?

    Działacz non-profit

    Czy i w jakich przypadkach sektor państwowy powinien móc korzystać z pracy wolontariuszy lub innego rodzaju form nieodpłatnej pracy?


    Jeszcze nie zapisałeś się na Biuletyn #prosteNGO? Możesz to zrobić poniżej!
    Chcesz się podzielić informacjami lub komentarzami? Prześlij je na piotr.fraczak@ofop.eu