Biuletyn #prosteNGO – 28 marca – 10 kwietnia 2022 r.

Biuletyn #prosteNGO (27)
Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.

SPIS TREŚCI

  1. W SKRÓCIE
    1. W planach legislacyjnych (Umowa Partnerstwa, nieumyślne szpiegostwo)
    2. W procesie legislacyjnym (wyrównanie 1%, zmiany w NIW-ie, sport i turystyka, Lex Woś, wrzutka poselska do ustawy o pożytku, ustawa wdrożeniowa, zmiany w KRS)
  1. DZIEJE SIĘ
    1. W sprawie 1%
    2. Kłopoty z księgowością?
    3. Preferencje podatkowe dla pomagających uchodźcom
  1. PROPOZYCJE UPROSZCZEŃ I UŁATWIEŃ
    1. Podcasty #prosteNGO
  1. TEMATY DO DYSKUSJI
    1. Końcowe etapy procesu legislacyjnego
    2. Komitet ds. Pożytku Publicznego

W skrócie

W planach legislacyjnych

Umowa PartnerstwaNegocjacje Umowy Partnerstwa między Komisją Europejską a rządem polskim trwają. Ciągle nie znamy ani szczegółowych zapisów, ani planowanego czasu zakończenia negocjacji. Dochodzą do nas jednak pewne sygnały.

Komentarz: To na czym zależy bardzo organizacjom (pilotuje tę kwestię, jak zwykle, Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych) to zapisy, które zapewnią organizacjom pozarządowym udział także w planowaniu i monitorowaniu wydatkowania Funduszy Europejskich. Chodzi o realny wpływ na kierunki interwencji. To realizacja zasady partnerstwa, która – choć ustanowiona unijną dyrektywą – w dużej mierze zależy od krajowych rozwiązań. Zapisy te powinny się znaleźć w ustawie wdrożeniowej, będącej obecnie na końcu swojego procesu legislacyjnego (patrz niżej). Zapisy Umowy Partnerstwa zobowiązują nasze władze do określonych działań, stąd zabiegi o uszczegółowienie realizacji zasady partnerstwa w Polsce. Z docierających informacji wynika, że w zapisach UP znajdzie się sformułowanie: „Wytyczne jak i zasady funkcjonowania Komitetów Monitorujących opisanych w ustawie o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021-2027 zagwarantują wyważone i reprezentatywne zaangażowanie partnerów, w tym organizacji pozarządowych niezależnych od władz i ich organów doradczych”. Czy to wystarczy by zapewnić znaczący wpływ organizacji w systemie komitetów monitorujących? Zobaczymy. Wiele zależeć będzie nie tylko od konkretnych zapisów (to warunek konieczny, ale niewystarczający), co od praktyki stosowanej przez odpowiednie instytucje zarządzające i od… determinacji samych organizacji.

Nieumyślne szpiegostwoMinisterstwo Sprawiedliwości ogłosiło, że we współpracy z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji, Prokuraturą Krajową oraz szefami służb specjalnych, przygotowało nowe regulacje dotyczące przestępstw szpiegostwa. Mają to być dodatkowe zmiany w projekcie nowelizacji Kodeksu karnego, nad którym pracuje już Sejm (por. Resort Ziobry: za szpiegostwo będzie grozić dożywocie).

Komentarz: Jak pisze Gazeta Wyborcza, w planowanym rozwiązaniu: „Penalizowane jest samo zagrożenie jej wystąpienia. Zatem jeśli za szkodliwe uznane zostanie np. przekazywanie informacji mogących np. wstrzymać zagraniczne inwestycje planowane w Polsce (np. ze względu na potwierdzenie wątpliwości, co do stabilności prawa) lub udzielenie informacji wpływających na utrzymanie sankcji nałożonych na Polskę (np. poprzez dostarczanie informacji o tym, dlaczego podejmowane kroki legislacyjne nie doprowadzą do przywrócenia standardów europejskich) – organizacje pozarządowe działające na rzecz praworządności, demokracji oraz praw człowieka mogą mieć problem (Eliza Rutynowska, „Nieumyślne szpiegostwo” – bicz na działaczy społeczeństwa obywatelskiego).

W procesie legislacyjnym

Na poziomie rządowym:

  • Wyrównanie 1%. Znamy już uwagi zgłoszone do projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (UD347). W ramach konsultacji złożyły je następujące organizacje pozarządowe: Stowarzyszenie Samotni Rodzice, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Fundacja Republikańska, Polskie Towarzystwo Gospodarcze, Fundacja Wspierania i Rozwoju Biur Rachunkowych, Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów i Fundacja Avalon. Jednak uwagi do mechanizmu wyrównania 1% zgłosiła bodaj tylko ta ostatnia.

Komentarz: Przypomnijmy, że same konsultacje tej ustawy skrócono do 7 dni („Krótszy termin do zajmowania stanowiska pozwoli na przeanalizowanie zgłoszonych uwag i ich dalsze uzgadnianie. Dodatkowo wyjaśniamy, że projektowana ustawa ma wejść w życie jeszcze w trakcie tego roku. Pragniemy zatem tak przeprowadzić proces legislacyjny, aby zapewnić podmiotom, które mają stosować zmieniane w projekcie przepisy, odpowiednie vacatio legis”), co uniemożliwia przedyskutowanie zmian w środowisku, nie tylko zresztą organizacji pozarządowych. Wystarczy przytoczyć wypowiedź Krajowej Izby Gospodarczej: „Z przykrością zauważamy, że po raz kolejny rząd i biznes bardzo różnie definiuje jak powinien wyglądać proces konsultacji podstawowego aktu prawnego regulującego funkcjonowanie gospodarki przez następne kilka lat. Ponownie, jak przy pierwszej wersji Polskiego Ładu czas na konsultacje jest niewystarczający. Praktycy, w tym jednoosobowi przedsiębiorcy, służby finansowe w sektorze MSP oraz księgowi nie będą mieli czasu na zrozumienie nowych regulacji i przetestowanie ich na modelach, które obowiązują w gospodarce realnej. Podobnie jak w przypadku pierwszej wersji, z dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić, że w procesie konsultacji nie zostaną zidentyfikowane wszystkie luki projektu. Siłą rzeczy, również poniższe uwagi Krajowej Izby Gospodarczej pozostaną na poziomie ogólnym. Trwają konsultacje z organizacjami członkowskimi”. Przy takim terminie na składanie uwag wiele instytucji, które powinno złożyć swoje uwagi „nie zdążyło”. W ramach uzgodnień nie zgłosił ich „Wiceprezes Rady Ministrów, Minister Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, Przewodniczący Komitetu do Spraw Pożytku Publicznego”, zaś w ramach opiniowania Rada Działalności Pożytku Publicznego. O problemach z tą ustawą pisało ngo.pl.

Komentarz: Projekt został wpisany do rejestru prac legislacyjnych rządu 31 maja 2021 roku (nieledwie rok temu), a przyspieszył, nie z uwagi na podstawowe zapisy, ale z uwagi na „zwiększenie limitu wydatków”. Zadziwiająco długa (znacząco dłuższa niż przy projektach bezpośrednio dotyczących organizacji) jest lista organizacji, do których wysłano projekt, a przecież projekt dotyczy przede wszystkim wewnętrznej organizacji NIW. Czy jest więc tam coś, co powinno interesować organizacje? Pewnie tak. Przecież NIW przejmuje coraz więcej funkcji. W ostatnich miesiącach próbuje przejąć rolę koordynatora pozarządowej pomocy dla uchodźców. W projekcie dopisuje się mu też możliwość działalności wydawniczej (choć przecież NIW już wydaje publikacje, choćby w 2021: Raport z badania „Finansowanie organizacji pozarządowych przez jednostki samorządu terytorialnego w 2020 i 2021”). Dodatkowo ustawa wprowadza zapisy wprost regulujące możliwość kwalifikowania wydatków poniesionych przed podpisaniem umowy oraz zapisy regulujące kwestie związane ze zwrotami dotacji, wprost dające Dyrektorowi moc umorzenia w konkretnych przypadkach, nieco inaczej redagowane niż w przepisach ustawy o finansach publicznych. Czy oznacza to, że organizacje (niektóre) będą mogły zwracać się do NIW-u o pokrycie już poniesionych wydatków albo o umorzenie zobowiązań ze źle wydatkowanej dotacji?

  • Sport i turystyka. Projekt ustawy o zmianie ustawy o Polskiej Organizacji Turystycznej oraz ustawy o grach hazardowych (UD374) nie trafił do konsultacji publicznych. Może szkoda, bo zakłada współpracę Polskiej Organizacji Turystycznej w zakresie promocji Polski z klubami sportowymi („w sportach drużynowych uczestniczące we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polskie związki sportowe oraz biorące udział w międzynarodowych rozgrywkach sportowych”). Dodatkowo w ustawie o grach hazardowych przewiduje się „nowe źródło finansowania FRKF – wpłaty z budżetu państwa z części budżetowej, której dysponentem jest minister właściwy do spraw kultury fizycznej”.

Na poziomie parlamentarnym:

Komentarz: Wydaje się, że konsekwencją przyjęcia projektu byłoby nałożenie na organizacje dodatkowych, bardzo rozbudowanych obowiązków sprawozdawczych oraz bardzo kosztownych obowiązków w zakresie informowania o źródłach przychodów. Organizacje działające w dużej skali będą musiały oznaczać wszystkie swoje komunikaty informacjami przypominającymi ostrzeżenia na papierosach. Darczyńcy prywatni nie będą anonimowi, stracą ważny obszar swojej prywatności (ich dane osobowe zostaną upublicznione). Środki zagraniczne zostaną wyodrębnione i wyeksponowane jako podejrzane – jako te, które rząd i opinia publiczna powinny wziąć pod lupę (opinia ze wstępnego stanowiska Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych i Forum Darczyńców Polskich). Swoistej pikanterii sprawie dodaje fakt, że głównym bohaterem jest tu Michał Woś, który, z jednej strony jako poseł na Sejm RP IX kadencji, jest przedstawiciel wnioskodawców, z drugiej, jako sekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości, brał udział w styczniowym posiedzeniu Komitetu ds. Pożytku. A jak czytamy w wydanym zaraz po zgłoszeniu poselskiej ustawy “Komunikacie w sprawie stanu prac nad projektem ustawy o sprawozdawczości organizacji pozarządowych”: Komitet pozytywnie zaopiniował (z rekomendacjami, co do uwzględnienia w toku dalszych prac nad ustawą części uwag zgłaszanych w toku uzgodnień) projekt ustawy obejmujący ten sam obszar działania.

  • Wrzutka poselska. Ustawa o ochronie dziedzictwa narodowego związanego z nazwami obiektów przestrzeni publicznej oraz pomnikami (druk 644), została odrzucona w całości przez Senat. Jednak Sejm 7 kwietnia uchwałę Senatu odrzucił i ustawa czeka teraz na podpis Prezydenta. Przypomnijmy do tej ustawy, na etapie prac legislacyjnych, wrzucono niespodziewanie art. 9, który wprowadza do “ustawy o pożytku” zapis: „Prezes Rady Ministrów może zlecać organizacjom pozarządowym oraz podmiotom wymienionym w art. 3 ust. 3 realizację zadań publicznych z pominięciem otwartego konkursu ofert, w szczególności ze względu na ważny interes społeczny lub ważny interes publiczny.”

Komentarz: Rozmontowywanie dotychczasowego systemu wspierania organizacji w całej pełni. Przy okazji ustaw zupełnie nie związanych z działalnością pożytku daje się premierowi możliwość pominięcia konkursu ofert „w szczególności ze względu na ważny interes społeczny lub ważny interes publiczny”. W uzasadnieniu odrzucenia Senat odniósł się pośrednio do zapisów niekorzystnych dla organizacji „W ustawie znalazło się też kilka przepisów, które wykraczają poza zakres przedmiotowy ustawy.(…) wprowadzone one zostały z pominięciem na etapie sejmowym pierwszego czytania„. Po raz kolejny kwestie merytoryczne przegrały z doraźną polityką. (por. Jan Kunert, Wrzutka PiS w ustawie o pomnikach. „Ułatwi rozdawanie publicznych pieniędzy po uważaniu”).

Komentarz: W ramach tej ustawy decydują się m.in. kwestie udziału organizacji pozarządowych w systemie monitoringu funduszy. Projekt ustawy – jak już pisaliśmy – formalnie nie był konsultowany na etapie prac rządowych, choć rząd chwali się szerokimi konsultacjami. Rzeczywiście organizacje wielokrotnie w kontaktach z rządem sygnalizowały brak zabezpieczeń dla pełnej realizacji zasady partnerstwa i wykorzystania potencjału tkwiącego w organizacjach pozarządowych. Odpowiednie zmiany proponowane były jeszcze na etapie prac Sejmowych (por. wnioski mniejszości formułowane przez posłanki Anitę Kucharską-Dziedzic, Monikę Falej, Hannę Gill-Piątek) jednak cała ustawa bez satysfakcjonujących nas zapisów trafiła do Senatu. To ostatnia szansa na satysfakcjonujące nas zmiany.

Komentarz: W czasie dyskusji nad projektem poseł Tadeusz Tomaszewski stwierdził “Ten projekt ustawy dotyczy przede wszystkim większej przejrzystości w życiu publicznym. Możliwość wglądu od momentu złożenia wniosku o wpis do rejestru podmiotów gospodarczych, ale także zmian w tym wpisie zarówno, jak wspomniałem, podmiotów gospodarczych, organizacji pozarządowych, jak i związków zawodowych, jest ważnym elementem w przejrzystości. Często bywa tak, że w organizacjach społecznych są spory i w wyniku tych sporów część osób podejmuje próby zmiany niezgodne ze zapisami statutowymi”. Być może, ale szkoda, że nikt o zdanie organizacji pozarządowych nie zapytał.


Dzieje się

W sprawie 1%

Opisywane propozycje zmian podatkowych wywołały szereg reakcji w środowisku Sam rząd zaprosił na 1 kwietnia 2022 r. na spotkanie, podczas którego zostały przedstawione przygotowane przez Ministerstwo Finansów propozycje zmian w systemie podatkowym. Punkt widzenia organizacji przedstawił na ngo.pl Tomasz Schimanek (czytaj: Zmiany podatkowe – co dalej z 1%?). Swoje stanowisko w sprawie ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw przedstawiła Konfederacja Inicjatyw Pozarządowych Rzeczypospolitej.

Komentarz: Konfederacja z zadowoleniem przyjęła „pojawienie się mechanizmu wyrównującego straty dla organizacji pozarządowych, posiadających status organizacji pożytku publicznego” zauważając, że „Odpowiednio wczesne wprowadzenie zaproponowanie rozwiązań umożliwi także organizacjom możliwość dostosowania się do zmian w naliczaniu zysków z 1%”. Postuluje jednak „wprowadzenie pewnych korekt”, które „spowodują bardziej sprawiedliwą redystrybucję środków pochodzących z 1%”. Proponuje się więc: „Skoro i tak mechanizm wyrównujący uniezależniony jest od wpływów z podatku dochodowego i w większej części pochodzi z innych wpływów do budżetu, można byłoby dokonać innego sposobu przydzielenia środków z wyrównania. Mogłoby ono następować w stosunku do proporcji wskazań na daną organizację spośród wszystkich podmiotów obowiązanych do złożenia deklaracji podatkowej, także tych zwolnionych od płacenia podatku dochodowego. Pozwoliłoby to choć częściowo zminimalizować straty organizacji, opierających się na wpływach z 1% od osób mniej zamożnych”. Zwraca się też uwagę, że: „W opiniowanym projekcie jedynym czynnikiem wpływającym na zmianę tej kwoty będzie wskaźnik wzrostu gospodarczego. Wydaje się jednak, że indeksacja powinna również uwzględniać wskaźnik inflacji oraz procent podatników, którzy zdecydowali się na przekazanie 1% podatku jakieś organizacji pożytku publicznego”. Stanowisko Konfederacji zwraca też uwagę, na fakt że: „W przypadku wprowadzenia proponowanego przez resort finansów rozwiązania na wysokości ogółu środków przekazanych do OPP żadnego wpływu może nie mieć wzrost albo spadek popularności stosowania tego odpisu podatkowego. W konsekwencji może to doprowadzić do spadku aktywności organizacji w docieraniu do potencjalnych wspierających”.

Kłopoty z księgowością?

Jak ostrzega Rzeczpospolita nowe zasady rozliczania pensji to zmiana programów i procedur, a wszystko spadnie na księgowość (por. Przemysław Wojtasik, Księgowych czeka kolejna rewolucja. Już za kwartał).

Komentarz: Co to znaczy dla organizacji? Więcej kwestii formalnych, zamieszanie i oczywiście większe koszty. Zobaczymy, czy i jak organizacje przetrzymają kolejne zmiany.

Preferencje podatkowe dla pomagających uchodźcom

Zmiany, zmiany, zmiany…

Komentarz: Od dłuższego czasu (pandemia, a teraz pomoc uchodźcom) organizacje żyją w oparciu o zmieniające się, doraźne rozwiązania prawne. Rzeczywiście mogą one zachęcić przedsiębiorców czy osoby prywatne do wspierania organizacji. Umiejętność wykorzystywania doraźnych możliwości jest na pewną jedną z cech charakterystycznych dla organizacji, czy jednak w dłuższej perspektywie taka niestabilność nie odbije się negatywnie na działalności społecznej zobaczymy.


Propozycje uproszczeń i ułatwień

Podcasty #prosteNGO

W poprzednim odcinku #prosteNGO omawialiśmy stowarzyszenia zwykłe i rejestrowe. Głównym ich kapitałem i siłą napędową są ludzie, którzy je tworzą. Troszkę inaczej ma się rzecz w przypadku fundacji. Przyszedł czas na analizę porównawczą dwóch najbardziej popularnych form prawnych organizacji NGO. Przynajmniej jeśli chodzi o nasz kraj. Miłego słuchania! Słuchaj: Kliknij


Temat do dyskusji

Końcowe etapy procesu legislacyjnego

Zamykamy opis procesu legislacyjnego opisem ostatnich etapów procesu stanowienia prawa. Zestawiliśmy je również w całość.

Komitet ds. Pożytku Publicznego

W trybie dostępu do informacji publicznej otrzymaliśmy protokół z tegorocznego posiedzenia Komitetu ds Pożytku Publicznego. W tym kontekście prezentujemy roboczą dyskusję na temat prawnej i rzeczywistej roli Komitetu – rozmawiają Piotr Frączak i Przemysław Żak.


Jeszcze nie zapisałeś się na Biuletyn #prosteNGO? Możesz to zrobić poniżej!
Chcesz się podzielić informacjami lub komentarzami? Prześlij je na piotr.fraczak@ofop.eu