Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.
SPIS TREŚCI
- W SKRÓCIE
- PROPOZYCJE UPROSZCZEŃ I UŁATWIEŃ
- TEMATY DO DYSKUSJI
W skrócie
W planach legislacyjnych
Planowanie a szybka ścieżka legislacyjna. 2 marca na stronach zawierających wykaz prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów ukazała się zapowiedź pracy nad projektem ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (UD356). Konkretny projekt 7 marca trafił na strony RCL i… tego samego dnia trafił do Sejmu (patrz dalej).
Komentarz: Jesteśmy już trochę przyzwyczajeni do szybkiego trybu pracy nad ustawami i to zarówno na etapie rządowych, jak i parlamentarnych prac legislacyjnych. W sytuacjach wyjątkowych to, wydawałoby się, rzecz naturalna – trzeba reagować szybko. Jednak każdy taki przyspieszony tryb oznacza – w jakimś sensie – porażkę legislatorów. Pokazuje, że nie potrafili oni z odpowiednim wyprzedzeniem przewidzieć rozwoju sytuacji. Nie wszystko oczywiście da się przewidzieć. Wyjątki mogą się zdarzać, ale im lepsze prawo, tym mniej wyjątków, a im więcej szybkich ścieżek legislacyjnych, tym mniej spokojnego namysłu nad prawem – i brak udziału społeczeństwa w tworzeniu prawa – a więc i większa szansa na błędy legislacyjne.
W procesie legislacyjnym
Na poziomie rządowym:
- Pomoc Ukrainie. Rząd widząc rolę organizacji pozarządowych działających na pierwszej linii pomocy, próbuje ująć to w prawie (np. Projekt ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy), a także podejmuje próby koordynacji działań organizacji (https://pomagamukrainie.gov.pl) oraz ogłasza – na podstawie art. 11b ustawy o pożytku – konkurs na wsparcie organizacji biorących udział w pomocy (https://niw.gov.pl/ogloszenie-o-mozliwosci-realizacji-zadania-publicznego).
Komentarz: Organizacje pozarządowe są głośno chwalone, zarówno przez rząd, jak i parlamentarzystów, nie wydaje się jednak, aby były wystarczająco wspierane. Dodatkowo ich udział w procesie stanowienia prawa w obszarze tworzonego systemu pomocy jest, z uwagi na pośpiech w pracach legislacyjnych, niewielki. Pamięta się o nich przy ulgach w ramach PIT i CIT, ale zapomina przy zwolnieniach z VAT. Koordynacja działań organizacji pozarządowych przez rząd też chyba nie jest najlepszym pomysłem, a organizowanie konkursów (gdzie trzeba składać ofertę, czekać na wynik) jest ważne w przypadku działań długofalowych, ale może tylko utrudniać bieżące zaangażowanie.
- Ekonomia społeczna. 2 marca na stronie RCL-u pojawiły się dokumenty związane z przekazaniem projektu ustawy o ekonomii społecznej (UD185) do Komisji Prawniczej.
- Crowdfunding. 11 marca na stronie RCL-u pojawiły się dokumenty związane z przekazaniem projektu ustawy o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych (UC76) do Komisji Prawniczej.
Na poziomie parlamentarnym:
- Pomoc Ukrainie. Rządowy projekt ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (druk nr 2069) zgodnie z przewidywaniami idzie szybką ścieżką parlamentarną – 7 marca wpłynął do Sejmu i skierowano go na posiedzeniu Sejmu do I czytania . 8 marca wpłynęła do Sejmu autopoprawka, odbyło się I czytanie i praca w Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych. 9 marca II czytanie na posiedzeniu Sejmu i skierowano projekt ponownie do komisji w celu przedstawienia sprawozdania. W tym samym dniu odbyło się jeszcze III czytanie i przegłosowany projekt skierowano do Senatu, który wniósł poprawki.
Komentarz: Oczywiście kwestia pomocy uchodźcom z Ukrainy jest jednym z głównych tematów posiedzeń parlamentarnych. W tym kontekście nie słabną podziękowania dla organizacji pozarządowych (szczególnie słychać je było na posiedzeniu 3 marca). Jednak czasem odnosi się wrażenie, że działalność organizacji staje się jedynie argumentem w dyskusji, a nie przedmiotem prac legislacyjnych. Brakuje po obu stronach pomysłu, jak zwiększyć możliwość działania organizacji, jak zapewnić im odpowiednie prawo i środki dla długofalowego działania. Jednak sama ustawa, która wprowadza podatkowe preferencje dla przedsiębiorców, którzy przekazują potrzebującym pieniądze, towary czy usługi określonym podmiotom (w tym organizacjom prowadzącym działalność pożytku publicznego), to krok w dobrym kierunku. Szkoda, że nie poszło w tym samym kierunku rządowe rozporządzenie dotyczące VAT (patrz dalej).
- Obrona ojczyzny. Rządowy projekt ustawy o obronie ojczyzny (druk nr 2052) wpłynął do Sejmu 28 lutego, 3 marca odbyło się na posiedzeniu Sejmu I czytanie, a 11 marca II czytanie i znów praca w Komisji Obrony Narodowej.
Komentarz: W debacie sejmowej poseł Włodzimierz Tomaszewski udowadniał, że „ta ustawa wypełnia bardzo ważną lukę, jeżeli chodzi o zaangażowanie organizacji pozarządowych, obronnych, proobronnych, jak również całego sektora cywilnego i obywatelskiego na rzecz współpracy z Siłami Zbrojnymi i myślę, że to jest właśnie fundamentalne uzupełnienie całego systemu, gdzie będziemy mieli nowoczesną obronę także w zakresie zaangażowania obywatelskiego”. Jednak na etapie rządowym ta kwestia nie była zauważona. Na etapie konsultacji rządowych projekt ustawy o obronie ojczyzny (UD304) skierowano tylko do pracodawców i związków zawodowych. Jedynym stowarzyszeniem, które wniosło swoje uwagi w ramach konsultacji, była Jednostka Strzelecka im. gen. broni Władysława Andersa z Włocławka. Na stronie RCL nie przedstawionego jednak odniesienia się wnioskodawcy do zgłoszonych uwag.
- Ustawa wdrożeniowa. Rządowy projekt ustawy o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021-2027 (druk nr 2022) 10 marca był przedmiotem dyskusji połączonych komisji – do Spraw Unii Europejskiej oraz Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej (zapis: Kliknij)
Komentarz: Ta ustawa budzi szczególne zainteresowanie części organizacji ze względu na zapisy, które mają zapewnić realizację zasady partnerstwa w ramach wdrażania Funduszy Europejskich. Koordynacją działania organizacji w tym obszarze zajmuje się Sieć Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych ds. partnerstwa i funduszy europejskich.
Obserwowane
Szczególnie istotne – z punktu widzenia organizacji pozarządowych – ustawy, które są w procesie legislacyjnym, choć w ostatnio nie ma informacji o postępie lub zaniechaniu prac:
- Projekt ustawy o sprawozdawczości organizacji pozarządowych (UD217)
- Ustawa o fundacjach rodzinnych (UD172)
- Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
Komentarz: W kwestii tej ostatniej rozpoczęto wiele mniej lub bardziej formalnych procesów pracy nad rozwiązaniami legislacyjnymi. Na etapie rządowym jest niewielka nowelizacja – projekt ustawy o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (UD285). Ciągle jeszcze pracują (chyba) powołane zarządzeniami Przewodniczącego Komitetu ds. Pożytku Publicznego z 25 listopada 2020 r. zespół roboczy do spraw reformy systemu zlecania zadań publicznych i bodaj z maja 2021 r. zespół roboczy do spraw dialogu obywatelskiego, którego zadaniem jest przygotowanie projektu ustawy o Radzie Dialogu Obywatelskiego.
Dzieje się
Trzeba walczyć do końca
Zawetowanie, zgodnie z oczekiwaniem wielu środowisk i organizacji pozarządowych, ustawy określanej jako „Lex Czarnek” było w dużej mierze efektem determinacji i działań przeciw złej ustawie aż do końca procesu legislacyjnego (por. Lex Czarnek. Prezydent Andrzej Duda wetuje nowelizację prawa oświatowego). Również skuteczne okazały się działania, podejmowane m.in. przez organizacje pozarządowe, w sprawie niezwiązanych z głównym problemem zapisów ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy (por. Stanowisko organizacji społecznych przeciwko korupcjogennym przepisom zawartym w ustawie o pomocy obywatelkom i obywatelom Ukrainy uciekającym przed wojną).
Jak pomóc pomagającym?
Fundacja Akademia Organizacji Obywatelskich, Forum Darczyńców w Polsce oraz Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych – przy wsparciu ponad 70 organizacji społecznych – przygotowały apel do darczyńców. Zwracają uwagę nie tylko na konieczność mądrej pomocy (takiej, która jest w danym momencie potrzebna), ale i potrzebę wsparcia organizacji, które w dużej mierze dzięki temu mogą długofalowo pomagać (zob. Jak pomóc pomagającym? Apel organizacji społecznych).
Dlaczego nie NGO?
Rozporządzenie Ministra Finansów z 3 marca 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych a dotyczące wprowadzenia stawki 0% VAT dla nieodpłatnych dostaw towarów lub świadczenia usług na cele związane z pomocą ofiarom działań wojennych w Ukrainie budzi wśród organizacji zrozumiałe rozczarowanie (por. Pomoc na rzecz ofiar konfliktu w Ukrainie bez VAT. Ale na liście brak NGO-sów).
Komentarz: Powszechne docenienie roli organizacji pozarządowych, które w sytuacji kryzysowej znalazły się na pierwszej linii frontu pomocy, nie idzie w parze – jak to już nie raz bywało (np. w czasie wielkiej powodzi z 1997 roku https://proste.ngo/czy-potrzeba-rzecznika-praw-organizacji-pozarzadowych/) – z prawnymi działaniami wspierającymi taką działalność. Czekamy na jakąś interwencję.
Propozycje uproszczeń i ułatwień
Podcasty #prosteNGO
Jak mówi znane powiedzenie, „co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr”. Sprawa nie jest taka prosta w przypadku naszych NGO. Jak już trafią do rejestru, to po to, by nam nie zginęły! W kolejnym odcinku #prosteNGO opowiadamy o dwóch podstawowych rejestrach w Polsce. Czyli o Krajowym Rejestrze Sądowym i o ewidencji starosty. Poniekąd delikatnie zahaczamy też o temat zakładania organizacji. Miłego słuchania! Słuchaj: Kliknij
Nowy one-pager do propozycji uproszczeń
W ramach opracowywania kolejnych tez do uproszczeń przygotowana została propozycja dotycząca:
Webinaria
9 i 10 marca 2022 r. odbyły się webinaria dotyczące formalnoprawnych aspektów działalności pomocowej i propozycji uproszczeń dotyczących tego zakresu. Z kolei na 14 i 24 marca planowane są webinaria na temat obowiązków i odpowiedzialności zarządu organizacji pozarządowych i propozycji uproszczeń dotyczących tego zakresu. Szczegóły: Kliknij
Petycje na rzecz uproszczeń
- na rzecz szybkiej zmiany Ustawy o pracowniczych planach kapitałowych – pojawiła się na stronach Sejmu
- na rzecz szybkiej rejestracji w oparciu o wzorzec statutu – czekamy na odpowiedź na list OFOP-u (zob. Petycja OFOP w sprawie WZORCA statutu stowarzyszenia. Zależna od woli resortu sprawiedliwości?)
Temat do dyskusji
Próby poprawy prawnej sytuacji klubów sportowych
W ostatnich latach na poziomie parlamentarnym trzykrotnie próbowano poprawić prawną sytuację klubów sportowych. Każda z tych prób kończyła się niepowodzeniem, warto jednak je przytoczyć, gdyż mogą stanowić inspirację do ponownych działań.
Czy potrzeba rzecznika praw organizacji pozarządowych?
W 2018 roku ustawą z dnia 6 marca 2018 r. o Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców powołano nową instytucję Rzecznika MŚP. Nasuwa się pytanie, czy i organizacje nie potrzebują takiej instytucji. Szczególnie teraz, gdy organizacji z jednej strony zbierają pochwały za swoje zaangażowanie i skuteczność, z drugiej niewątpliwie nadwyrężają swoje zasoby.
Jeszcze nie zapisałeś się na Biuletyn #prosteNGO? Możesz to zrobić poniżej!
Chcesz się podzielić informacjami lub komentarzami? Prześlij je na piotr.fraczak@ofop.eu