Biuletyn #prosteNGO – 13-26 października 2025 r.

Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.

SPIS TREŚCI

1. W SKRÓCIE

1. W planach legislacyjnych (Straże pożarne, Duch Lex Woś)
2. W procesie legislacyjnym
   • Na poziomie rządowym (Bezpieczeństwo – z organizacjami, a bez konsultacji?)
   • Na poziomie parlamentarnym (Imprezy turystyczne, Posiedzenia zdalne, Podkomisje stałe, Zespoły parlamentarne, Organizacje senioralne?)
3. W procesie rzeczniczym (Europejska Karta Społeczna, Czekamy)
4. Dzieje się (Zespół ds. Semestru Europejskiego, Kolejna rada i blokowanie stron, RDPP, Kolejne grupy eksperckie?)

2. TEMATY DO DYSKUSJI

1. Organizacje – piąte koło u wozu?
2. Czy wiesz, że… (1867)

---

W skrócie

W planach legislacyjnych

• Straże pożarne. Do konsultacji w Sejmie (Kliknij) trafił, zgłoszony przez grupę posłów Polska2050,
  poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz ustawy o kierujących pojazdami (Kliknij), który dotyczy wprowadzenia kilku zmian porządkujących i usprawniających funkcjonowanie…. ochotniczych straży pożarnych.
• Duch Lex Woś. 28 października sejmowa Komisja Petycji rozpatrzy petycję Fundacji Dobre Państwo (o której pisaliśmy w Biuletynie 114) w sprawie zmiany ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Autorzy petycji powołują się na poselski projekt ustawy o transparentności finansowania organizacji pozarządowych (druk sejmowy nr 2299 Sejmu IX kadencji), który stanowił próbę wprowadzenia w polskim porządku prawnym obowiązku ujawniania źródeł finansowania przez organizacje pozarządowe. Prac legislacyjnych nad tym projektem nie zakończono z uwagi na upływ kadencji Sejmu.

W procesie legislacyjnym

Na poziomie rządowym

• Bezpieczeństwo – z organizacjami, a bez konsultacji? Projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (UD317) zakłada m.in. dodanie w art. 153 ust. 4 w brzmieniu: „4. Do dotacji udzielanych podmiotom ochrony ludności, o których mowa w art. 17, 19 i 20 ustawy, w zakresie sposobu zlecania zadań, nie stosuje się przepisów ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.”;

Komentarz: Ustawa jest jednym z kluczowych aktów prawnych, który może określać zasady funkcjonowania bardzo wielu organizacji w najbliższym czasie. Nowelizacja, jak widać, wprost mówi o sposobie zlecania zadań organizacjom, a jednak sam projekt ustawy nie trafi do konsultacji publicznych. Zastanawiające, że w OSR nie ma nawet cienia informacji, dlaczego tak postanowiono.

Na poziomie parlamentarnym

• Imprezy turystyczne. Na połączonej sesji Komisji do Spraw Deregulacji i Komisji Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki (Kliknij) odbyło się pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych oraz niektórych innych ustaw (druk nr 1762).

Komentarz: Uchwała nr 171/XX/2025 Zarządu Głównego PTTK z dnia 6 września 2025 r. w sprawie przyjęcia stanowiska dotyczącego nowelizacji ustawy o imprezach turystycznych, w którym m.in. proponuje się zmianę „treści art. 4 pkt 7 ustawy o imprezach turystycznych poprzez wykreślenie odniesienia do  podmiotów prowadzących działalność odpłatną i ograniczenie definicji >>przedsiębiorcy turystycznego<< wyłącznie do przedsiębiorców w rozumieniu art. 43 Kodeksu cywilnego” (Kliknij).

• Posiedzenia zdalne. Zakończyły się konsultacje sejmowe senackiego projekt ustawy o zmianie ustawy o fundacjach oraz ustawy – Prawo o stowarzyszeniach (Kliknij)

Komentarz: Niestety nie ma jeszcze raportu z konsultacji, dlatego poinformujemy o tym, czy organizacje są zainteresowane tematem w następnym numerze. W międzyczasie na ngo.pl pojawił się tekst „Posiedzenia władz w stowarzyszeniach i fundacjach. Propozycja zmian w ustawach” (Kliknij).

• Podkomisje stałe
  • do spraw współpracy z organizacjami pozarządowymi (PSR02S) . Posiedzenie nr 22 dnia  14 października (Kliknij), a na nim informacja o rozstrzygnięciach konkursowych „Rządowego Programu Wsparcia Organizacji Pozarządowych Moc Małych Społeczności”, dyskusja na temat rozszerzenia zwolnienia z podatku CIT dla organizacji pozarządowych – wyrównanie zasad z innymi podmiotami zwolnionymi z podatku dochodowego. Dyskusja na temat zrównania poziomu obecnych zachęt podatkowych dla darczyńców i podniesienia wysokości odliczeń z tytułu darowizn podatkowych do 20% dochodu podatkowego.
  • do spraw współpracy z organizacjami pozarządowymi, samorządowymi i związkami zawodowymi (ENM05S). Rozpatrzenie informacji na temat rozwoju miejsc integracji młodzieżowej – rola samorządów i NGO (Kliknij).

• Zespoły parlamentarne
  • Parlamentarny Zespół ds. Organizacji Pozarządowych i Społeczeństwa Obywatelskiego, posiedzenie nr 7 z 15 listopada (Kliknij) na temat: „Deregulacja  w działalności społecznej – na przykładzie współpracy finansowej JST-NGO”.
  • Parlamentarny Zespół ds. Dialogu Obywatelskiego zapowiada (Kliknij) spotkanie 6 listopada na temat „Sytuacja dostępu do zasobów wodnych w rolnictwie w kontekście ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak susze, powodzie, burze i wichury”. Komentarz: Temat wydaje się niepasujący do obszaru zainteresowania Zespołu, ale na wszelki wypadek podajemy.

• Organizacje senioralne? Poseł Joanna Borowiak w ramach pytań bieżących dowiadywała się m.in. o środki dla organizacji działających na rzecz seniorów: „Nie dbacie o seniorów, jest dużo bicia piany, na przykład powołanie i odwołanie ministra do spraw seniorów. Doskonale wiedzieliście, że w tym roku kończą się wieloletnie programy „Senior+” i „Aktywni+” stworzone i wdrażane przez rząd Prawa i Sprawiedliwości. Nie zapewniliście w budżecie środków na przyszły rok, na 2026 r., na realizację tych programów”. W odpowiedzi Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Marzena Okła-Drewnowicz: Pani mówi, że państwo wprowadziliście program „Aktywni+”. To jest program ASOS, który wprowadził jeszcze rząd Platformy Obywatelskiej tak naprawdę, rząd Platformy Obywatelskiej i PSL-u. (…) Pieniądze oczywiście są zagwarantowane i oczywiście są w budżecie. Są w rezerwie celowej… (Poseł Joanna Borowiak: Nie ma, nie ma, nie ma.) …ponieważ w tej chwili trwa ewaluacja. Trwa ewaluacja, ponieważ programy trzeba na koniec ocenić… (Poseł Joanna Borowiak: Proszę nie kłamać.) …żeby przyszłe programy były programami opartymi na dotychczasowych doświadczeniach. W ramach tejże ewaluacji mamy przebadanych czy badanych, bo jesteśmy w trakcie, około tysiąca beneficjentów, osób starszych. Ponad 300 organizacji pozarządowych – konsultujemy z nimi, jak ten program ma wyglądać. I w przyszłym roku będzie to program bezpośrednio… Pani poseł, z tej mównicy pani to mówię. W przyszłym roku ten program będzie bezpośrednio skierowany do organizacji senioralnych, bo te organizacje bardzo tracą w konkurencji ze wszystkimi organizacjami. (Poseł Joanna Borowiak: Ale organizacje o tym nie wiedzą, pani minister.) Zasłużyły w końcu na to, żeby mieć pieniądz bezpośrednio adresowany do nich. Bardzo dziękuję i liczę na współpracę” (Kliknij).

Komentarz: Jeżeli prowadzona jest ewaluacja, to bardzo dobrze. Wystarczy przypomnieć to, co działo się np. w konkursach Aktywni+ (Kliknij), by jasne było, że zmiany są konieczne. Ciekawa jest jednak zapowiedź „program będzie bezpośrednio skierowany do organizacji senioralnych, bo te organizacje bardzo tracą w konkurencji ze wszystkimi organizacjami”. Ciekawe, co to będzie oznaczać w praktyce? Równocześnie warto zauważyć, że RDPP w swoim stanowisku „w sprawie projektu informacji o sytuacji osób starszych w Polsce za 2024 r.” (Kliknij) wnosi o przeanalizowanie „w Informacjach sporządzanych w przyszłych latach roli organizacji obywatelskich w świadczeniu usług społecznych i zdrowotnych na rzecz osób starszych; Informacja za rok 2024 nie zawiera bowiem danych co do stopnia zaangażowania tych podmiotów w świadczenie usług społecznych i zdrowotnych (rozdziały 4 i 6 Informacji). Kwestia ta jest istotna ze względu na pozytywny wpływ świadczenia usług społecznych i zdrowotnych przez te organizacje na ich jakość oraz na kondycję sektora obywatelskiego, a także z punktu widzenia realizacji konstytucyjnej zasady pomocniczości (subsydiarności)”.

W procesie rzeczniczym

• Europejska Karta Społeczna. Organizacje pozarządowe (w tym OFOP) apelują o ratyfikowanie podpisanej 20 lat temu Zrewidowanej Europejskiej Karty Społecznej. Aby wzmocnić ten apel, na ngo.pl zbierane są podpisy zainteresowanych organizacji pozarządowych (Kliknij)

• Czekamy od:

11 czerwca 2024 na I czytanie komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, która miała zagwarantować środki finansowe na funkcjonowanie wojewódzkich społecznych rad do spraw osób niepełnosprawnych i powiatowych społecznych rad do spraw osób niepełnosprawnych (Kliknij).

3 października 2024 na wyniki konsultacji projektu ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności (Kliknij).

3 kwietnia 2025 (a właściwie od lat Kliknij) na efekty pracy w Komisji nad projektem ustawy o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (druk nr 868), Komisja – po uzyskaniu decyzji rządu – ma podjąć dalsze procedowanie (Kliknij).

29 kwietnia 2025 na wyniki konsultacji Projektu rozporządzenia Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie obowiązku badania sprawozdań finansowych organizacji pożytku publicznego (Kliknij).

18 czerwca 2025 na protokół z posiedzenia Komitetu ds. Pożytku Publicznego (1 października odbyło się już kolejne i też jeszcze bez protokołu) (Kliknij).

16 lipca 2025 na podsumowanie powołanego przez Przewodniczącą Komitetu ds. Pożytku Publicznego Zespołu ds. VAT (Kliknij).

27 sierpnia 2025 na wyniki konsultacji „małej nowelizacji” UDPPiW (Kliknij).

26 września 2025 na podsumowanie konsultacji w sprawie ustawy o CIT (Kliknij).

8 października 2025 na wyniki konsultacji projektu ustawy o ochronie osób uczestniczących w debacie publicznej przed oczywiście bezzasadnymi roszczeniami lub stanowiącymi nadużycie postępowaniami sądowymi (UC94).

Dzieje się

• Zespół ds. Semestru Europejskiego. Odbyło się spotkanie zdalne poświęcone głównie kwestii obronności, w tym źródeł finansowania i wpływowi tych wydatków na finanse państwa. Po spotkaniu członkowie otrzymali również Sprawozdanie z realizacji zadań Zespołu do spraw semestru europejskiego – organu pomocniczego Prezesa Rady Ministrów (Kliknij)

• Kolejna rada i blokowanie stron. W kwestii projektu ustawy o zmianie ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną (druk nr 1757) odbędzie się wysłuchanie publiczne (UWAGA! zgłoszenia do 27 października). Projekt stanowi, że przy koordynatorze do spraw usług cyfrowych będzie działała Krajowa Rada do spraw Usług Cyfrowych, a członkowie Rady będą „powoływani przez koordynatora do spraw usług cyfrowych spośród kandydatów zgłaszanych przez organy pozasądowego rozstrzygania sporów, zaufane podmioty sygnalizujące, podmioty, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1, 2 i 4–8 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (…), organizacje społeczne oraz gospodarcze związane z rynkiem usług cyfrowych”.

Komentarz: Opozycja zgłasza wiele uwag do tego projektu. Poseł Dariusz Stefaniuk ostrzega: „I teraz najważniejsze: Kto dostaje tę władzę? Nie sąd, nie niezależny organ, ale prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej – urzędnik, który zyska uprawnienie do natychmiastowego blokowania treści, stron
i kont w Internecie. Przypomnę: ten prezes UKE został osobiście wskazany przez premiera Donalda
Tuska, a następnie wybrany przez większość rządową na to stanowisko. To budzi poważne wątpliwości co do jego bezstronności, zwłaszcza w sytuacji gdy ta sama ustawa nadaje mu ogromne uprawnienia kontrolne nad przestrzenią cyfrową. Ale to dopiero początek. W art. 15g ust. 2 tego projektu zapisano, że prezes UKE otrzyma dostęp do specjalnego budżetu państwowego, z którego będzie mógł przyznawać dotacje celowe tzw. zaufanym podmiotom sygnalizującym. Co to oznacza w praktyce? Że urzędnik powołany przez Donalda Tuska będzie decydował, które organizacje dostaną pieniądze, a następnie te organizacje, opłacane z budżetu państwa, będą zgłaszać treści do usunięcia w Internecie. To jest mechanizm, w którym rząd finansuje cenzorów, a następnie korzysta z ich donosów, by uciszać głosy niewygodne dla siebie. To nie są niezależne instytucje – to administracyjna sieć kontrolerów opinii publicznej”. Tworzenie rad, do których przedstawiciele organizacji pozarządowych są dobierani, niezależnie przez jaką władzę, nie zapewnia rzeczywistej kontroli społecznej, a tylko ją udaje. Dlatego dobrze, że odbędzie się wysłuchanie publiczne.

• RDPP Rada przyjęła stanowiska m.in. w sprawie
  • opinii o projekcie ustawy o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych ustaw (nr UD290) (Kliknij), m.in. „Rada negatywnie opiniuje i ocenia propozycję zrównania w projektowanym art. 12a ust. 3 pkt 2 darowizny ze sprzedażą”.
  • projektu ustawy o zmianie ustawy o opiece zdrowotnej nad uczniami oraz niektórych innych ustaw (UD 148 (Kliknij), nie wnosząc uwag.
  • przyjęcia opinii dotyczącej projektu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącego Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności oraz Europejskiej Współpracy Terytorialnej (Interreg) na lata 2028–2034 (COM(2025) 552 final), (Kliknij) gdzie zwraca uwagę na kwestię zasady partnerstwa i budowania potencjału partnerów.

• Kolejne grupy eksperckie. Departament Społeczeństwa Obywatelskiego (DOB) prowadzi prace z ekspertami dotyczące kwestii nowych trybów zlecania zadań publicznych do ewentualnego uzupełnienia tzw. „małej nowelizacji” i w sprawie rozporządzenia dotyczącego uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów.

Komentarz: Może tylko cieszyć, że DOB podjął wreszcie pracę nad zgłaszanymi przez organizacje postulatami. Trochę dziwi tworzenie nowych grup eksperckich. Wygląda to tak, jakby dotychczasowym forom – RDPP czy Grupa Robocza ds. uproszczeń prawnych dla organizacji pozarządowych – czegoś brakowało. A przecież przypomnieć trzeba, że oba te fora wybrane zostały arbitralnie przez osobę pełniącą funkcję Przewodniczącego Komitetu ds. Pożytku Publicznego, a dodatkowo skład nowych grup w dużej mierze pokrywa się osobowo z tymi, które do tej pory nad tematami pracowały. Mimo wątpliwości co do organizacji procesu i bardzo późnego podjęcia tematów (w przypadku trybów to właściwie dwa lata, a co najmniej rok Kliknij) trzeba za efekty tych prac „trzymać kciuki”.

Temat do dyskusji

Organizacje – piąte koło u wozu?

Konsultowany właśnie projekt Strategii Rozwoju Polski do 2035 r. wiele mówi o organizacjach pozarządowych. Czy jednak zapisy zawarte w tym dokumencie zapowiadają jakiś kierunek zmian czy raczej zapowiadają kontynuację dotychczasowych działań i dalszą marginalizację obywatelskiej aktywności? Zachęcamy do dyskusji.

Czy wiesz, że…

1867 – 27 marca uchwalono pruskie prawo spółdzielcze – „Das preußische Gesetz betreffend die privatrechtliche Stellung der Erwerbs- und Wirtschafts-Genossenschaften”. Ustawa ta regulowała status prawny spółdzielni w Prusach, w tym warunki ich działalności, odpowiedzialność członków, organizację, nadzór itp. Było to konieczne, gdyż prężnie rozwijający się ruch spółdzielczy (głównie spółdzielczość bankowa) wymagał unormowania. Do tego momentu bowiem spółdzielnie działały jako „dozwolona spółka prywatna” (zugelassene Privatgesellschaft), czyli bez osobowości prawnej, ale potrzebująca specjalnego zezwolenia. Z uwagi na powstanie Związku Północnoniemieckim (Norddeutscher Bund) prawo to Ustawą z 4 lipca 1868 r. (weszła w życie 1 stycznia 1869 r.) rozciągnięto na inne kraje związkowe.

---