Biuletyn #prosteNGO – 29 września-12 października 2025 r.

Biuletyn #prosteNGO ma służyć wymianie informacji na temat tego, co się dzieje w procesie stanowienia prawa dla NGO i w procesach rzeczniczych na jego rzecz. Zachęcamy chętne osoby i instytucje do współpracy. Biuletyn dostarcza faktów i tez do środowiskowej dyskusji.

SPIS TREŚCI

1. W SKRÓCIE

1. W planach legislacyjnych (Reforma pomocy społecznej, Ochrona ludności)
2. W procesie legislacyjnym
   • Na poziomie rządowym (Co z CIT-em? SLAPP w konsultacjach)
   • Na poziomie parlamentarnym (ZAZ-y i WTZ-ty, Podkomisja stała, Parlamentarny Zespół, 1,5% CIT, Posiedzenia zdalne, S-24)
3. W procesie rzeczniczym (Pytanie o CIT, Czekamy)
4. Dzieje się ( Grupa Robocza, Samorząd za zmianami systemowymi, Komitet Pożytku Publicznego, RDPP)

2. TEMATY DO DYSKUSJI

1. Jakie prawo dla organizacji?
2. Czy wiesz, że… (1215)

---

W skrócie

W planach legislacyjnych

• Reforma pomocy społecznej. Projekt ustawy o zmianie ustawy pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw (UD315), którego przyjęcie przez Radę Ministrów planowane jest na IV kwartał 2025 r., zakłada „szeroki pakiet zmian o charakterze zarówno porządkującym i rozwijającym obecne formy wsparcia i przepisy, jak i wdrażającym nowe rozwiązania. W efekcie proponowane zmiany obejmują większość z aktualnych rozdziałów ustawy i są niezbędne, aby móc efektywniej realizować nowoczesną pomoc społeczną, uwzględniając nowe wyzwania oraz zmieniające się oczekiwania społeczne”.

Komentarz: Zmiana dotyczyć będzie także ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Jednak zakres zmian dotyczący np. takich obszarów jak deinstytucjonalizacja, środowiskowe formy wsparcia, świadczenia streetworkingu, doprecyzowanie rozwiązań w zakresie mieszkań wspomaganych i treningowych wskazują, że w wielu kwestiach dotyczyć to będzie działania organizacji pozarządowych.

• Ochrona ludności. Planowana jest zmiana ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (UD317), zapowiada m.in. „wprowadzenie zmian pozwalających na usprawnienie rozdysponowania środków finansowych dla podmiotów ochrony ludności oraz elastyczniejsze zarządzanie środkami na realizację zadań ochrony ludności i obrony cywilnej”.

Komentarz: Mimo zapewnień ustawa, choć mówi o organizacjach pozarządowych często, w istocie nie widzi systemowej roli organizacji. Czy proponowane zmiany wprowadzą – z punktu widzenia organizacji – zmiany? Zobaczymy. Przypomnijmy np., że w celu zapewnienia wykonania zadań ochrony ludności lub obrony cywilnej mogą zawierać z organizacjami pozarządowymi porozumienia o wykonywaniu zadań ochrony ludności lub obrony cywilnej tylko „wojewoda, a z podmiotami o zasięgu krajowym – minister właściwy do spraw wewnętrznych, informując o tym właściwych terytorialnie wójta (burmistrza, prezydenta miasta) i starostę. Wykaz podmiotów, z którymi podpisano porozumienia, podaje się niezwłocznie do publicznej wiadomości w Biuletynie Informacji Publicznej przez organ, który zawarł porozumienie” (art. 19 ust. 2)”. Ograniczenie tu możliwości zawierania takich porozumień przez samorząd nie wydaje się uzasadnione.

W procesie legislacyjnym

Na poziomie rządowym

• Co z CIT-em? Ustawa o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (UD116) doczekała się reakcji w ramach uzgodnień rządowych. 19.09 Sekretarz Stanu, Wiceprzewodnicząca Komitetu do spraw Pożytku Publicznego Adriana Porowska wystosowała list (Kliknij), w którym zawarta jest prośba „o pilne stanowisko, dlaczego propozycja wypracowana przez Grupę roboczą ds. uproszczeń prawnych dla organizacji pozarządowych w ramach Komitetu ds. Pożytku Publicznego nie została ujęta w nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (UD116)”. Jednak już 29.09 pani wiceprzewodnicząca, tym razem w imieniu przewodniczącego, wysłała drugi list (Kliknij), który postuluje „W związku z powyższym proponuję” dodanie w art. 2 projektu ustawy przepisu, który przewidywał będzie dodanie w art. 17 ust. 1 po pkt 39a nowego pkt 39b w brzmieniu: >>39b) dochody organizacji pozarządowych, o których mowa w przepisach o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, w części nieprzeznaczonej na działalność gospodarczą;<<. Proponowane zwolnienie jest analogiczne do zwolnienia, z którego obecnie korzystają w zakresie prowadzonej działalności statutowej m.in. związki zawodowe, organizacje pracodawców, izby rolnicze czy partie polityczne”.

Komentarz: Dwa stanowiska w jednej sprawie, to budzi nadzieję, że sprawa zostanie potraktowana poważnie. Dodajmy tu od razu, choć powinno się to znaleźć w procesach rzeczniczych, że wiele organizacji odniosło się do tego projektu w konsultacjach, m.in. Fundacja Manufaktura Możliwości, Dobrzyńsko-Kujawskie Towarzystwo Kulturalne, Forum Darczyńców, Federacja Polskich Banków Żywności, Fundacja Avalon, Fundacja Feelharmonia, Fundacja Pełnia, Fundacja Merkury, Grupa Zagranica, Pomorska Sieć Centrów Organizacji Pozarządowych, Stowarzyszenie na rzecz dzieci i osób niepełnosprawnych w Krotoszynie, Stowarzyszenie Projektów Międzynarodowych „Logos Polska”, Stowarzyszenie Rozwoju Regionalnego Masyw Śnieżnika, Stowarzyszenie MOST, Stowarzyszenie na rzecz Pamiętowa i Adamkowa, Śląskie Forum Organizacji Pozarządowych „KAFOS”, Wielkopolska Rada Koordynacyjna, Wspólnota Robocza Organizacji Społecznych, Rada Działalności Pożytku Publicznego (patrz niżej), Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych (informowaliśmy o tym w poprzednim Biuletynie).

• SLAPP w konsultacjach. Projekt ustawy o ochronie osób uczestniczących w debacie publicznej przed oczywiście bezzasadnymi roszczeniami lub stanowiącymi nadużycie postępowaniami sądowymi (UC94) został skierowany do konsultacji. „Oczywiście bezzasadne roszczenia lub stanowiące nadużycie postępowania sądowe, określane również potocznie mianem „SLAPP-ów” (z ang. Strategic lawsuits against public participation), są zazwyczaj wytaczane przez wpływowe podmioty, tj. grupy lobbystyczne, korporacje, polityków i organy państwowe, a wymierzone są w osoby, które zabierają głos w sprawach publicznych – dziennikarzy, aktywistów czy w organizacje społeczne. Brak równowagi sił między stronami znacznie zwiększa szkodliwe skutki, a także potęguje efekt mrożący SLAPP-ów, dlatego zauważono konieczność zapewnienia skuteczniejszej ochrony przed takimi postępowaniami na poziomie unijnym”.

Na poziomie parlamentarnym

• ZAZ-y i WTZ-ty. Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (druk nr 1187) został uchwalony po burzliwej dyskusji (zmiany konieczne, ale niewystarczające Kliknij) wynikiem 438 za, 0 przeciw, 0 wstrzymało się.

• Podkomisja stała ds. współpracy z organizacjami ma zaplanowane posiedzenie 14 października o 15.00. W programie: 1) informacja o rozstrzygnięciach konkursowych „Rządowego Programu Wsparcia Organizacji Pozarządowych Moc Małych Społeczności”, 2) dyskusja na temat rozszerzenia zwolnienia z podatku CIT dla organizacji pozarządowych – wyrównanie zasad z innymi podmiotami zwolnionymi z podatku dochodowego, 3) dyskusja na temat zrównania poziomu obecnych zachęt podatkowych dla darczyńców  i podniesienie wysokości odliczeń z tytułu darowizn podatkowych do 20% dochodu podatkowego (Kliknij).

• Parlamentarny Zespół ds. Organizacji Pozarządowych i Społeczeństwa Obywatelskiego planuje spotkanie 15 października o 16.00 na temat „Deregulacja  w działalności społecznej – na przykładzie współpracy finansowej JST-NGO” (Kliknij).

• 1,5% CIT W odpowiedzi na dezyderat nr 112 Komisji do Spraw Petycji uchwalony na posiedzeniu 24 czerwca 2025 r. (Kliknij) Ministerstwo Finansów przygotowało odpowiedź (Kliknij), w której wyraźnie stwierdza się, że „propozycja wprowadzenia postulowanego odpisu 1,5% CIT jest nie tylko nieuzasadniona w świetle istniejących rozwiązań, ale także wpłynie negatywnie na finanse publiczne i stabilność systemu podatkowego. Z tego względu Ministerstwo Finansów nie planuje przeprowadzenia inicjatywy legislacyjnej w omawianym zakresie”.

Komentarz: Czy 1,5% CIT przekazywane na organizacje pożytku publicznego mogłoby znacząco wpłynąć na przychody trzeciego sektora? Nie wydaje się. Nie dość, że dotyczyłoby tylko niewielkiej części organizacji (jedna na 10 organizacji ma status OPP), to pewnie – podobnie jak przy 1,5% PIT – środki dotarłyby do tylko nielicznych i najbogatszych z uprawnionych organizacji. Decyzja więc o niepodejmowaniu działań w tym zakresie nie uderzy znacząco w sektor pozarządowy. Jednak uzasadnienie Ministerstwa Finansów po raz kolejny udowadnia, że nie rozumie ono istoty działań non-profit i znaczenia organizacji w gospodarce. A to nie jest dobra wiadomość.

• Posiedzenia zdalne. W sejmowych konsultacjach (do 26 października Kliknij) nadal jest senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o fundacjach oraz ustawy – Prawo o stowarzyszeniach (Kliknij) dotyczący uchylenia art. 10 ust. 1e ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach i umożliwienia stosowania stowarzyszeniom i fundacjom środków komunikacji elektronicznej podczas posiedzeń i poza posiedzeniami władz fundacji i stowarzyszeń, w tym do przeprowadzania głosowań, niezależnie od obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii – bez konieczności zmiany statutu organizacji”.

Komentarz: Ciekawe, czy w tej sprawie będą się chciały organizacje wypowiedzieć. Na razie wypełniono tylko 9 ankiet konsultacyjnych

• S-24 Rząd przedstawił swoje stanowisko (Kliknij) w kwestii komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (druk nr 868), gdzie czytamy: „Rada Ministrów pozytywnie opiniuje kierunek zmian proponowanych w komisyjnym projekcie ustawy o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (druk nr 868), z zastrzeżeniem zgłoszonych uwag, rekomendując jednocześnie określenie terminu wejścia w życie projektowanej ustawy na dzień 30 września 2028 r., w którym jest przewidywane zakończenie prac związanych ze zmianami w zakresie funkcjonowania systemów teleinforrnatycznych KRS przy wykorzystaniu aktualnych zasobów kadrowych i finansowych”.

Komentarz: Historia zabiegów o coś, co nie budzi w zasadzie niczyich obiekcji, trwa już od lat (Kliknij). Propozycja, by z wprowadzeniem tych rozwiązań czekać jeszcze trzy lata, wydaje się być lekką przesadą. Zobaczymy, co na to parlamentarzyści i parlamentarzystki

W procesie rzeczniczym

• Pytamy o CIT? Tak jak zapowiadaliśmy wysłaliśmy do Rządowego Centrum Legislacji pytanie 12.09 w wykazie prac legislacyjnych rządu ukazał się nowi wpis w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw UD116: 1) na jakiej podstawie (w jakim trybie) został zmieniony ten wpis 2) poprosiliśmy o poprzednie wersje tego wpisu.

Komentarz: Okazało się, że na nasze pytanie nie ma prostej odpowiedzi: „w odpowiedzi na wniosek nadesłany 22 września 2025 r. do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów uprzejmie informuję, że ze względu na zakres wnioskowanych informacji zawartych we wniosku z 22 września 2025 r. termin udzielenia odpowiedzi – zgodnie z ustawą o dostępie do informacji publicznej – ulegnie wydłużeniu. Informacja ta zostanie udostępniona w terminie nie dłuższym niż 2 miesiące od dnia złożenia przedmiotowego wniosku, czyli nie później niż 24 listopada 2025 r.”

• Czekamy od:

11 czerwca 2024 na I czytanie komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, która miała zagwarantować środki finansowe na funkcjonowanie wojewódzkich społecznych rad do spraw osób niepełnosprawnych i powiatowych społecznych rad do spraw osób niepełnosprawnych (Kliknij).

3 października 2024 na wyniki konsultacji projektu ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności (Kliknij).

12 sierpnia 2024 na zapowiadane zmiany ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Kliknij).

29 kwietnia 2025 na wyniki konsultacji Projektu rozporządzenia Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie obowiązku badania sprawozdań finansowych organizacji pożytku publicznego (Kliknij).

16 lipca 2025 na podsumowanie powołanego przez Przewodniczącą Komitetu ds. Pożytku Publicznego Zespołu ds. VAT (Kliknij).

niedawna na efekty pism w ramach konsultacji dotyczących „małej nowelizacji” UDPPiW i w sprawie ustawy o CIT.

Dzieje się

• Grupa robocza. 08 października odbyło się XII posiedzenie działającej przy Przewodniczącym Komitetu ds. Pożytku Publicznego Grupy roboczej ds. uproszczeń prawnych dla organizacji pozarządowych. Prezentowano stan prac nad rozporządzeniem dotyczącym UEPIK-u (uproszczona ewidencja przychodów i kosztów) i podjęciem prac nad ustawą (kodeksem) ujednolicająca prawo dla organizacji pozarządowych (patrz tezy do dyskusji).

• Samorząd za zmianami systemowymi. Komisja Partnerstwa i Dialogu Związku Miast Polskich wypowiedziała się w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz ustawy o grach hazardowych (UD240), podkreślając, że obecna nowela nie odpowiada potrzebom oraz zaangażowaniu strony pozarządowej i samorządowej. Dlatego dalsze prace legislacyjne należy poszerzyć o przedstawioną propozycję dotyczącą „zlecania zadań”. „Nie jest uzasadnione nieustanne odraczanie wprowadzenia zmian systemowych, odwołując się do argumentu ekonomicznego i braku środków finansowych. Polska ma realną szansę dołączenia do grupy G20, z szybko rozwijającą się gospodarką. W celu zapewnienia spójności społecznej za rozwojem ekonomicznym musi iść konkretna inwestycja w rozwój społeczeństwa obywatelskiego. W przeciwnym razie całe społeczeństwo poniesie koszty zaniechania inwestycji w rozwój kapitału społecznego” – można przeczytać w opinii KPiD ZMP, którą poparł Zarząd tej organizacji (Kliknij).

• Komitet Pożytku Publicznego. 1 października odbyło się kolejne posiedzenie Komitetu do spraw Pożytku Publicznego. Podczas posiedzenia Komitetu – jak czytamy – omawiano m.in.: stan realizacji programu wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego pod nazwą “Rządowy Program wsparcia organizacji pozarządowych Moc Małych Społeczności”, koncepcję powstania Rady do spraw Budowania Odporności Społecznej, wstępne podsumowanie prac zespołu roboczego Komitetu do spraw podatku VAT od dotacji dla organizacji pozarządowych, propozycję zmian dotyczącą uproszczonej ewidencji przychodów i kosztów, propozycję przystąpienia Polski do Open Government Partnership (Partnerstwa na rzecz Otwartego Rządu), koncepcję cyklu konferencji pt. „NGO w działaniu” , których celem jest wzmocnienie współpracy administracji rządowej z organizacjami pozarządowymi. (Kliknij).

Komentarz: Pierwsze spotkanie Komitetu po rekonstrukcji rządu. Przypomnijmy, że ciągle nie mamy protokołu z posiedzenia, które odbyło się 18 czerwca (wiemy o nim tylko z podsumowania pracy Ministry w czerwcu Kliknij). Czy tym razem podjęto ważne decyzje? Martwi brak (o ile wiadomo) Przewodniczącego na samym posiedzeniu. Być może oznacza to, że w pracach nie będzie przełomu. Zapewne pozostanie niewiele znaczącym dodatkiem do funkcji Przewodniczącego. Bardzo ciekawe jest też, czym będzie kolejna Rada, czy taką samą fikcją jak Rada NGO ds. prezydencji?

• RDPP Rada przyjęła stanowiska m.in. w sprawie
  • projektu ustawy o zmianie ustawy o doręczeniach elektronicznych oraz niektórych innych ustaw (Kliknij) czy projektu rozporządzenia w sprawie wystawiania faktur (Kliknij). Komentarz: Pozytywne opinie uzupełnione o apel „o edukacyjne wsparcie sektora”. Trudno wyczuć, czy to efekt złej opinii o sektorze czy zapowiedź większych pieniędzy na szkolenia.
  • projektu informacji o funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych działających na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych za lata 2022–2024 (Kliknij). Komentarz: RDPP „wyraża niepokój spadkiem dynamiki rozwoju spółdzielczości socjalnej, oczekując w związku z tym podjęcia energicznych działań zarówno legislacyjnych, jak i w zakresie praktyki administracyjnej sprzyjających rozwojowi sektora spółdzielczości”. Dlaczego akurat spółdzielczość socjalna miałaby być szczególnie wspomagana, trudno powiedzieć.
  • ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz niektórych innych ustaw UDER49 (Kliknij), stwierdzając, że „wyznaczenie zaledwie dwudniowego terminu na zapoznanie się z projektem nowelizacji, przeanalizowanie jego skutków oraz przygotowanie opinii jest całkowicie niewystarczające”.
  • ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Kliknij), gdzie Rada „z zaskoczeniem odnotowuje, że w przekazanym do uzgodnień projekcie ustawy (UD116) nie ujęto zapowiedzianej wcześniej modyfikacji zwolnienia przedmiotowego w CIT dla organizacji pozarządowych”.
  • ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Kliknij), co do której Rada „wyraża głębokie rozczarowanie zaprezentowanymi rozwiązaniami, które w niewielkim stopniu odnoszą się do postulatów organizacji społecznych” .
  • ustawy o bonie senioralnym w wersji z dnia 9.09.2025 r. (Kliknij), w stanowisku czytamy: „Szanując autonomię jednostek samorządu terytorialnego w ich funkcji zleceniodawcy usług finansowanych poprzez realizację bonu senioralnego, RDPP wskazuje na konieczność wprowadzenia w ustawie pierwszeństwa realizacji usług przez organizacje obywatelskie I inne podmioty o charakterze non-profit, zwłaszcza przez organizacje pożytku publicznego, przed podmiotami o charakterze komercyjnym”.

Komentarz: Bardzo byłaby ciekawa ewaluacja efektywności stanowisk RDPP. Czy istnieje jakiś mechanizm pozwalający zobaczyć, czy podejmowanie uchwał ma jakieś rzeczywiste czy tylko symboliczne znaczenie?

Temat do dyskusji

Jakie prawo dla organizacji?

O potrzebie unormowania podstawowych zasad działania organizacji pozarządowych mówiliśmy w ramach #prosteNGO od samego powstania portalu. Wskazywaliśmy na „Konstytucję dla biznesu” czy „Kodeks spółek handlowych” jako na przykłady, które mogą być punktem odniesienia do myślenia o takich rozwiązaniach. W końcu zleciliśmy ekspertyzę prawną (Kliknij), która miała być punktem wyjścia do dyskusji.

Czy wiesz, że…

1215 – Sobór laterański IV zakazał tworzenia nowych zakonów. Każdy, kto chciałby zakonne życie wieść, miał wstąpić do jednego z istniejących już zakonów. a każdy, kto klasztor nowy chciał fundować, miał wprowadzić tam regułę i zakon już zatwierdzony. Co do już istniejących zakonów kanony przyjęte zobowiązywały je do organizowania kapituł (zebranie przedstawicieli poszczególnych opactw) tak generalnych, jak i prowincjonalnych, a także zakazywały samowolnego odchodzenia od zatwierdzonych reguł bez zgody papieża.

Życie społeczne zawsze jest jednak silniejsze od nakazów prawa, które stara się je zbytnio ograniczać. Szybko zaczęto więc stosować wyjątki i zatwierdzać zakony żebracze (franciszkanie), które zdominowały wieki następne, czy też, które bardziej pasowały do wcześniejszej epoki, jak choćby podwójny (żeńsko-męski) zakon brygidek. Wybiegiem, który stosowano, by obejść ten zakaz zakładania nowych zakonów, była praktyka, że nowy zakon opierał się na starej regule (benedyktyńskiej czy augustiańskiej), ale w istocie poprzez konstytucję tworzył zupełnie nową jakość. Tak było np. z drugim zakonem żebraczym opartym na regule augustiańskiej – dominikanami i wieloma innymi zakonami powstałymi później.

---